Raden en commissies

Rik Torfs


De media zijn onbetrouwbaar geworden, lees ik in de media, dus zal het wel waar zijn. Maar wat nu? Hoe kan verbetering intreden? Sommigen hunkeren naar de invoering van redactiestatuten en redactieraden. Anderen verwachten veel van de Raad voor de Journalistiek. Raden dus. Vergaderingen. Brengen zij de oplossing?


Ik ben geen vergadertijger. Wanneer ik aan de universiteit aan zulk een manifestatie deel moet nemen, begin ik tijdens de dode momenten steevast te tellen. Hoeveel kost deze bijeenkomst? Neem nu een vergadering met tien deelnemers die twee uur in beslag neemt. Duurtijd: twintig werkuren, ongeveer een halve werkweek. Kostprijs voor de werkgever: drie keer meer dan wat de werknemer in handen krijgt. Natuurlijk zijn vergaderingen soms nodig. Overleg, dialoog, net wat u zegt. Maar als vergaderingen niet noodzakelijk zijn is het noodzakelijk om er geen te hebben. Hetzelfde geldt voor reglementen en statuten. Ik heb niet de indruk dat er te weinig zijn. Er is nauwelijks groei waar te nemen in België, met uitzondering van het aantal bladzijden in het Staatsblad.

Sinds de financiële crisis van 2008 heerst in ons land een nieuw paradigma, namelijk het volgende: crisissen vergen meer regulering. Dat is een pijnlijke vergissing. Niet omdat deze regel nooit zou gelden. Wel omdat hij niet altijd geldt. Dat het wilde kapitalisme met zijn snelle en slimme jongens tegelijk een zelfreinigende functie zou hebben, was een naïeve gedachte. Terecht probeert de overheid daar iets aan te doen, ofschoon de strijd ongelijk is. De stropers beschikken doorgaans over meer middelen en meer hersenen dan de boswachters. Een beetje zoals in het voetbal, waar de grote sterren niet de verdedigers maar de aanvallers zijn.

Edoch, niet in alle sectoren van de samenleving is er nood aan meer regeltjes. Neem nu de onderwijswereld. Daar zijn het juist de regeltjes die tot een crisis hebben geleid. Ze maakten van enthousiaste leerkrachten met fiere kapsels uitgebluste figuren met dubbele kinnen en grijze stoppelbaarden. Wanneer worden regels contraproductief? Het breekpunt is doorgaans het moment waarop regels niet langer orde willen brengen in een al te chaotische werkelijkheid, maar zelf een nieuwe werkelijkheid proberen te scheppen. De goede leraar is hij die de regeltjes volgt.

Kortom, terwijl de crisis in de bankwereld alleen maar door meer normen kan worden ingedijkt, geldt voor de crisis in het onderwijs juist het tegendeel, iets waar men zich in onze buurlanden Nederland en Duitsland al sterker van bewust is dan bij ons. Zo beschouwde Peter Frankenberg, minister van Wetenschapsbeleid in Baden-Württemberg, het systeem van accreditatie, waarbij nieuwe universitaire opleidingen allerlei zogenaamde kwaliteitscontroles moeten ondergaan door logge bureaucratische commissies, als mislukt. Wat was overigens de reactie van de Duitse Chefakkreditierter? Simpel. 'Es geht nicht mehr ohne.' Zoals wie ouder wordt niet meer zonder hoorapparaat kan, of wie hinkt zijn krukken zeer ongaarne in de vestiaire achterlaat.

En de media? Wie gaat hen redden? Zij worstelen met een maatschappelijk probleem dat veel ruimer is dan henzelf: in hun zoektocht naar identiteit hunkeren Vlamingen, anders dan tien, twintig jaar geleden, weer naar kwaliteit. Maar welke? Vroeger had iedereen daar een heldere mening over. Kwaliteit hield verband met de mate waarin de waarheid werd benaderd. Voor een socialist bood een socialistische krant kwaliteit, voor een katholiek een katholieke. Maar er zijn geen socialistische en katholieke kranten meer. Zijn er trouwens nog socialisten, tenzij onder de katholieken? Waarheid is vervangen door lifestyle. Haar voornaamste gebrek is een kwaliteit die de oude waarheid zo vreselijk miste: veranderlijkheid. De waarheid is de levenswijze met het grootste aantal aanhangers. Vroeger heette het dat waarheid kwetst, vandaag moet ze aangenaam zijn. In die zin geldt impliciet al enige tijd de regel: kwantiteit is kwaliteit.

En zie, vandaag horen we weerom het tegendeel: kijkcijfers heten niet alles te zijn. Er is nood aan meer. Aan kwaliteit. Maar wie bepaalt die in een samenleving waarin heel veel ijkpunten subjectief zijn geworden? Voor we het beseffen zitten we met nieuwe raden en commissies.

Waarom is West-Europa niet langer een toonbeeld van creativiteit? Wat wezenlijk is laten we aan commissies over. De rest doen we zelf.


DS, 07-01-2010 (Rik Torfs)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB