Hoofden zonder doeken


RIK TORFS formuleert bedenkingen bij het verbod op hoofddoeken in de athenea van Antwerpen en Hoboken. 'Een triomf kan het nooit zijn.'


De directie van de Koninklijke Athenea van Antwerpen en Hoboken laat vanaf volgend schooljaar geen religieuze symbolen meer toe op school. Daarbij heeft ze vooral de hoofddoeken van moslima's in het vizier.

De vrijheid wordt ingeperkt in naam van de vrijheid. Die motivering overtuigt mij meer dan andere argumenten die tegen het dragen van hoofddoeken worden aangehaald, zoals de neutraliteit van de school. De athenea raken een gevoelige snaar. Wie kan tegen de vrijheid zijn? Sommige leerlingen durven niet anders dan een hoofddoek te dragen, omdat de sociale druk om dat te doen bij momenten moordend is. Blijkbaar gaan twee vrijheden niet langer samen, namelijk de vrijheid om een hoofddoek te dragen en de vrijheid om geen hoofddoek te dragen. Dus is een keuze onvermijdelijk. Het probleem is nu dat, als een van beide vrijheden wordt geschrapt, de andere eveneens verdwijnt. Immers, wanneer je niet langer het recht hebt om een hoofddoek te dragen, verlies je tegelijk ook de vrijheid om er geen te dragen, want op die manier wordt wat eens een recht was uiteindelijk een plicht. En het omgekeerde geldt evenzeer.

Zelf vind ik het verbod van de hoofddoek op school, hoewel misschien noodzakelijk, tegelijk altijd een nederlaag. Het dragen van religieuze symbolen behoort tot de vrijheid van godsdienst. Of gelovigen daarbij hun eigen religieuze traditie juist interpreteren of niet, is van geen tel. Ook het verkeerd interpreteren van de Bijbel en de Koran wordt beschermd door de vrijheid van godsdienst. De vrijheid is niet alleen de bondgenoot van de geleerden, maar ook van de onwetenden.

Wanneer is het verbod op de hoofddoek geoorloofd? Artikel 9.2 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens legt dat uit: wanneer het gaat om beperkingen van de godsdienstvrijheid die bij wet zijn voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk zijn in het belang van de openbare veiligheid, voor de bescherming van de openbare orde, gezondheid of goede zeden of voor de bescherming van rechten en vrijheden van anderen.

Klinkt bijzonder zwaarwichtig, niet? Openbare veiligheid, gezondheid, goede zeden. Je denkt meteen aan een juridisch rampenplan. De rechten en vrijheden van anderen staan ook op het lijstje. Die zou je, als er een wet is, wel kunnen inroepen om het dragen van de hoofddoek op school te verbieden. Maar is dat echt nodig? Komen rechten en vrijheden op de helling te staan als een moslima met een hoofddoek door de schoolgangen waart? Als dat zo is, leven wij in een zeer kwetsbare samenleving. Ze wankelt vlugger dan wij dachten.

Misschien is dat wel wat we uit het hoofddoekenverbod kunnen leren. Want de maatregel die de directie nam, vindt in de Europese rechtspraak steun. Op 10 november 2005 besliste de Grote Kamer van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in de zaak Leyla Sahin tegen Turkije dat het hoofddoekenverbod aan Turkse universiteiten met de mensenrechten verenigbaar was. In twee arresten die het Europees Hof op 4 december 2008 uitvaardigde, lezen we dan weer dat het Franse verbod om op school hoofddoeken te dragen, niet met de vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst strijdig is. Experts zijn het erover eens dat zowel in het geval van Turkije als in dat van Frankrijk het oordeel net zo goed andersom kon zijn. Want wanneer is de samenleving voldoende in gevaar om het dragen van hoofddoeken op school te verbieden? Dat is niet alleen een kwestie van recht, het is ook een kwestie van smaak.

Ondertussen botst in vele landen van Europa het verbieden van de hoofddoek op school op minder tegenstand dan enkele jaren geleden. Dat is niet onbegrijpelijk. De godsdienstvrijheid verzeilde na de aanslagen van 11 september 2001 stilaan in een dipje. Alvast aan de openbare veiligheid moest ze voorrang laten. Ze verloor in brede kringen sympathie. Zeker is dat de huiver voor de hoofddoek een late, onrechtstreekse consequentie van 9/11 is.

Natuurlijk is er een wereld van verschil tussen een hoofddoek in de klas en een vliegtuig dat zich door een toren in New York boort. En uiteraard maakt elk redelijk mens een onderscheid tussen een moslim en een terrorist. Maar toch dit: wat vreemd is, maakt ons angstiger dan vroeger. Dat blijkt uit alles. Zo besloot de Franse Assemblée nationale toevallig gisteren om te gaan onderzoeken of het dragen van de boerka in Frankrijk geoorloofd kan blijven.

Hoe meet je de hoeveelheid angst die in een samenleving aanwezig is? Door goed na te tellen hoe vaak er een beroep wordt gedaan op gezond verstand. Want gezond verstand is geronnen angst. Het steunt op wat vanzelfsprekend is, en het vreemde is dat nooit.

Ik denk dat de mens wat hem vreemd is maar met mondjesmaat aankan. Wij hebben niets tegen hoofddoeken, zolang ze in de minderheid blijven. En wij houden van verandering, van reizen en bewegen, maar we hebben in Parijs nood aan een stamcafé en koesteren ons favoriete restaurant in Rome. We houden alleen van verandering als we er warm in kunnen wonen.

Is het hoofddoekenverbod in de Antwerpse athenea een vergissing? Dat weet ik niet. Ik ken het terrein onvoldoende. Misschien is het verbod bittere noodzaak. Maar een triomf kan het nooit zijn. De inperking van de vrijheid is altijd een nederlaag, zelfs als die inperking in naam van de vrijheid geschiedt.

Rik Torfs is hoogleraar kerkelijk recht (KU Leuven).


DS, 24-06-2009

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Hevige discussies tijdens overleg over Antwerps hoofddoekenverbod


In het Koninklijk Atheneum van Antwerpen leverde een openbaar infomoment over het verbod op politieke en religieuze symbolen deze avond verhitte discussies op. Directie, leerlingen, ouders en moslimorganisaties gingen verbaal met elkaar in de clinch. De politie was massaal aanwezig uit angst voor relletjes, maar alles bleef ondanks de gespannen sfeer relatief rustig.


Luid boegeroep

Directrice Karin Heremans lichtte eerst het standpunt van de athenea van Antwerpen en Hoboken toe om vanaf volgend schooljaar hoofddoeken en andere religieuze symbolen te weren. Ze benadrukte dat de maatregel genomen werd om moslima's niet langer bloot te stellen aan groepsdruk om een hoofddoek op te zetten. Haar speech werd onthaald op luid boegeroep van de meer dan 500 aanwezige leerlingen, ouders en sympathisanten.


"Georganiseerde discriminatie van moslims"

Imam Nordin Taouil haalde zwaar uit naar de directie. In zijn speech riep hij op om democratische acties te ondernemen, liefst met alle moslims samen. Hij wil pleiten bij de toekomstige Vlaamse minister van Onderwijs om meer rechten toe te kennen aan de moslimbevolking en een einde te maken aan wat hij "georganiseerde discriminatie" noemt.

"We moeten geweldloos blijven protesteren", zei de imam, die vreest dat dergelijke maatregelen leiden tot radicalisering.


"Hypotheek op de toekomst"

Verschillende leerlingen hielden vurige toespraken tegen het hoofddoekverbod. "Wij zijn geen leeghoofden die alles zomaar pikken", zei een van hen. "Deze beslissing hypothekeert onze toekomst, want vele moslima's zullen hun school niet afmaken", zei een andere studente. Sommigen pleitten voor het oprichten van eigen scholen, omdat volgens hen de expansie van de islam onvermijdelijk is en de hoofddoekdragende meisjes nergens meer terecht kunnen.

Een vertegenwoordiger van een radicale moslimgroepering noemde het hoefddoekverbod zelfs een crimineel feit en kondigde aan een rechtszaak tegen de schooldirectie te zullen aanspannen.

De ouders drukten eveneens hun verontwaardiging uit. Woordvoerster Mina Chebaa laakte het gebrek aan inspraak van de ouders in de Antwerpse athenea en organiseert komende zondag een nieuwe protestmanifestatie op het Sint-Jansplein in Antwerpen.


Gespannen sfeer op Rooseveltplaats

Alle sprekers riepen het talrijk opgekomen publiek op om kalm te blijven en om zonder geweld naar huis te gaan. Dat gebeurde ook, al liet de politie niets aan het toeval over. De sfeer op de Antwerpse Franklin Rooseveltplaats bleef een tijdje erg gespannen, en er vormden zich groepjes. Om 21.00 waren er echter nog geen noemenswaardige incidenten.


Blog HLN, 24/06/09 (belga/tw)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

'Geen hoofddoek, geen leerlingen'


ANTWERPEN - Honderden leerlingen en ouders maakten gisteren luidkeels duidelijk dat ze niet akkoord waren met het hoofddoekenverbod in twee Antwerpse scholen. 'Ik dacht dat dit een multiculturele school was.'


'Als het hoofddoekenverbod niet wordt afgeschaft, stuur ik mijn kinderen naar een andere school', zegt een moeder van 32. Haar dochters van twaalf en dertien lopen school in het Koninklijk Atheneum in Antwerpen. 'En als ik geen school vind waar ze hun hoofddoek mogen dragen, houd ik ze thuis. Dan gaan ze niet meer naar school tot ik er een vind waar het wel nog mag.'

De vrouw is naar de school gekomen om haar ongenoegen te uiten over het verbod op politiek en religieuze symbolen in de school. 'Het dragen van een hoofddoek zegt toch niets over wat er in het hoofd zit?' Ze wijst naar de puntenlijsten die ophangen aan de muur van de school. 'Iedereen met een hoofddoek heeft een A-attest.'Aan de schoolpoort deelt Fateha Elhachmi (17) strooibriefjes uit voor een optocht deze zondag 'voor gelijke kansen in het onderwijs.' Ze draagt een hoofddoek en loopt school in het Atheneum. 'We zijn heel erg geschrokken van dit nieuws', zegt ze. 'Ik dacht dat dit een fijne, multiculturele school was, maar ik heb me vergist in Karin Heremans, de directrice. Ik hoop dat ze haar mening zal herzien.'

Als de directrice op de speelplaats verschijnt, gaat de menigte in een cirkel staan. 'Slechts een derde van die mensen loopt hier school', zegt een man op een bankje. Hij blijkt een leraar te zijn. Behalve leerlingen zijn er heel wat ouders naar de school gekomen. Enkele vrouwen dragen een boerka, de meesten een hoofddoek. Halverwege haar speech onderbreken enkele leerlingen de directrice. Op hun spandoek staat: 'Geen hoofddoek, geen leerlingen.'

'We voeren een actief pluralistisch debat in onze school, maar de laatste jaren was het niet meer houdbaar', probeert de directrice nog als ze onderbroken wordt door enkele leerlingen die de leuze 'Wij zijn weg, geen subsidies' beginnen te scanderen.

Als imam Nordin Taouil - twee jaar geleden nog op de SP.A-lijst bij de gemeenteraadsverkiezingen - het woord neemt, slaat de sfeer om. Onder een luid geroepen Allah Akbar neemt hij plaats achter de microfoon. 'Vrede zij met u', begint hij en wat volgt is een ophitsend discours dat bulkt van de clichés en de veralgemeningen. Dat de nieuwe minister een einde moet maken aan de georganiseerde discriminatie. 'Wij maken ook deel uit van de maatschappij', zegt hij. 'Niemand moet zwijgen tegen deze haat.' Als hij zijn oproep doet aan alle moslims om hun kinderen in september thuis te houden, wordt dat luidkeels toegejuicht door de demonstranten.

Aan het einde van de avond staat directrice Karin Heremans er wat verloren bij. Hoe de imam waar ze net nog zo'n constructief gesprek mee gehad heeft in enkele ogenblikken zo kon omslaan, begrijpt ze niet. 'Maar we blijven bij ons standpunt', verzekert ze. 'We wilden al deze heisa net voorkomen door eenvormig te communiceren na de examens.' Ze zucht.

Ondertussen stelt de 18-jarige Bouchra Bouzamour aan de microfoon dat 'het toch ironisch klinkt om iemand vrijheid af te nemen om ze vervolgens te verzekeren aan anderen.'

Haar speech klink bijzonder eloquent voor een meisje van haar leeftijd. Een talent dat niet verloren mag gaan, zou je denken. Maar goed dat ze sinds gisteren afgestudeerd is.


DS, 25-06-2009 (Valerie Droeven)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB