Ouders moeten gas terugnemen

Carl Honoré, 'Slow Kids. Waarom voeden we onze kinderen op tot ze erbij neervallen?', Rotterdam: Lemniscaat, 230 blz.


We schieten met z'n allen in een kramp als we het over opvoeden van kinderen hebben. Ook Carl Honoré betrapte zichzelf erop dat hij ervan droomde het tekentalent van zijn zoon wat te versnellen, zodat hij de nieuwe Rembrandt of Picasso kon worden. 'Opvoeden is productontwikkeling geworden', zegt hij in zijn boek 'Slow Kids'.


Dat de Nederlandse uitgave van het boek een Engelse titel heeft, is niet toevallig. Het sluit aan bij de trend naar vertraging en authenticiteit, die zich ook uit in begrippen als 'slow food' en 'slow sex'. Zelf heeft hij die beweging mee op de kaart gezet, met het boek Slow, dat vijf jaar geleden uitkwam en wereldwijd een bestseller werd.

We zitten op een zonnig, maar koud terras in het Vondelpark in Amsterdam. Hij wijst op de vele jonge vaders die er voorbijkomen met een baby in een draagzak. 'Mijn vader was bijlange niet zo betrokken. Ik geloof niet dat er ooit een gouden eeuw voor kinderen is geweest. Ik wil de klok niet terugdraaien. Maar vandaag slaan we te zeer door naar de andere kant. We willen van onze kinderen superkinderen maken. Opvoeden is productontwikkeling geworden.'

Hij lacht: 'Laatst zag ik een geweldige cartoon in The New Yorker, waarbij twee jonge ouders zich over de wieg buigen en de een tegen de ander zegt: “O kijk, het is een advocaatje!, Dat vat het zo ongeveer samen.'


U ontmoette ouders die hun kleuter naar de les Chinees slepen, en andere die drie nanny's inhuren die elk een andere taal spreken: kwestie van er vroeg genoeg mee te beginnen.

'Volgens de wetenschap kunnen kinderen op heel jonge leeftijd elke taal leren. Maar dan moet je die talen wel intensief, gedurende minstens een derde van de tijd, horen. Kennis is een goede zaak, maar het wordt gevaarlijk als je maar een beetje kennis hebt. Het brein van een kind is geen mechaniekje, waar uitkomt wat je er zelf in hebt gestopt. De beste manier om jonge hersenen te stimuleren blijkt trouwens het spel te zijn. Laat de kinderen spelen, alleen en met elkaar, en laat ze zo hun fantasie en hun sociale vaardigheden ontwikkelen. We moeten terug naar de basics: spelen in de zandbak.'


Ook vroeger hebben ouders van superkinderen gedroomd, of niet?

'Een bekend geval is dat van Queeny, de dochter van Hester Lynch Thrale, die in de 17de eeuw leefde. Haar moeder liet haar geen minuut alleen of bij het personeel. Queeny leerde veel dingen snel, maar bleek op latere leeftijd toch geen intellectuele hoogvlieger. Bovendien was de relatie moeder-dochter verpest door al die extra aandacht. Ook Leopold Mozart investeerde heel veel in zijn zoon Wolfgang Amadeus, met meer succes.'

'Het verschil is dat veel meer mensen het nu proberen. Er is zo'n enorme industrie en media-aandacht rond ontstaan, die zegt wat we allemaal moeten doen en laten. We krijgen het idee dat er een geheime formule bestaat en als we die toepassen, dan zal ons kind tot een superkind uitgroeien. Het is ronduit belachelijk, maar je wordt er wel makkelijk in meegesleurd.'


Zelf bent u allicht opgegroeid als een typisch 'scharrelkind' uit de 20ste eeuw. Wanneer is die omslag naar 'bestuurde kinderen' er gekomen?

'O ja, wij speelden buiten en voetbalden op een pleintje in de buurt, wat je nu niet zo vaak meer ziet. Toch niet meer in blanke middenklaswijken. De culturele omslag die ik beschrijf, doet zich uitsluitend onder de midden- en hogere klasse voor. Maar wel wereldwijd, ook hier in Amsterdam of bij u in Brussel. Het is volgens mij iets van de jongste vijftien jaar en historisch is het echt uniek, omdat er zoveel samenkomt. We hebben nu minder kinderen en besteden daarom meer aandacht aan elk kind. Ouders zijn ouder geworden en pakken opvoeding aan zoals hun werk: ze professionaliseren de taak, als het ware. En de consumentencultuur leert ons dat alleen het beste goed genoeg is: we willen het beste huis en de beste vakantie en de mooiste tanden. En we willen ook het beste kind.'

'En daarom moet het van jongs af getraind worden: voetballen mag geen vrij spel meer zijn, nee, het moet nu in club- en competitieverband. Schoolkinderen worden van de ene naar de andere buitenschoolse activiteit gebracht zodat ze toch zeker ál hun talenten ontwikkelen. En ze moeten absoluut naar de beste school.'


Bij ons in Vlaanderen staan mensen in de rij om hun kind in die ene school te kunnen inschrijven.

'Zie je wel, het gebeurt echt overal. Volgend jaar moet mijn oudste zoon naar het middelbaar en als ik naar de geruchten luister, zouden er maar één of twee scholen in Londen goed genoeg zijn. Dat kan natuurlijk niet kloppen.'


Wereldwijd kwam u ook tegenreacties op het spoor. Kan het tij nog keren?

'Eén huiswerkvrije schooldag en één buitenspeeldag per jaar en één dag per jaar te voet naar school: het blijft kunstmatig aanvoelen. We willen terug naar het ongestructureerde van de kindertijd en doen dat op een gestructureerde manier. Dat is een beetje gek, maar misschien slaat het wel aan. Ik ben elk geval een optimist, dus ik hoop dat het aanslaat.'


Welke tegenreactie boeide u het meest?

'De kleuterscholen in het Italiaanse stadje Reggio Emilia, waar de inmenging van volwassenen miniem is. Kinderen worden er niet betutteld en ze zijn er vrij om hun eigen nieuwsgierigheid te volgen. Dat is nog altijd de beste manier van leren: als de vonk uit het kind zelf komt. Ik zag er kinderen van drie en vier jaar die de prachtigste schilderijen maakten. In een buitencrèche in Schotland zag ik dan weer kleuters die paddestoelen plukten en ik raakte al in paniek dat ze die in hun mond zouden stoppen. Maar zo'n meisje zei: “Ik gooi hem toch maar weg, want misschien is hij giftig., Een jongen die eerder zijn hand had verbrand, zei dat je voorzichtig moest zijn met vuur. “Je hoeft er niet bang van te zijn, ik ben nooit bang., '

'Daartegenover staan commerciële initiatieven als de peuterhelm, om kinderen die leren lopen tegen hoofdverwondingen te beschermen. Zulke initiatieven voeden de angstcultuur. Hoeveel kinderen zouden al hoofdverwondingen hebben opgelopen toen ze leerden lopen, de voorbije duizenden jaren?'

'Als we onze kinderen te zeer bij het handje houden, worden ze pas bang. Dan krijg je het fenomeen van de universiteitsstudenten die hun moeder meenemen naar de deliberatie. Er zijn zelfs bedrijven die me verteld hebben dat ouders meekomen als hun volwassen kinderen solliciteren.'


Hebt u een concreet advies voor ouders van de 21ste eeuw?

'Ik toon liever wat er in de wereld gebeurt dan dat ik advies geef. Ouders luisteren veel te veel naar opvoedingsexperts. We moeten meer naar onze kinderen luisteren en op ons eigen instinct durven te vertrouwen. En vooral niet denken dat we hun altijd het beste moeten en kunnen geven. We leven in een wereld die verre van perfect is, laten we onze kinderen dan ook niet opvoeden in een perfecte luchtbel. Het lijkt me beter om ze te leren het beste te maken van wat ze hebben.'


En hoe zit het intussen met het tekentalent van uw zoon?

'Hij is nu tien, en hij is nu vooral bezig met schrijven. Zo zie je maar: wat op het ene moment een grote gave lijkt, kan even later helemaal zijn omgeslagen. Ik slaag er nu beter in om mij daar niet mee te bemoeien. Ouders moeten ervoor zorgen dat kinderen hun vleugels kunnen uitslaan. Maar we moeten de richting niet willen bepalen.'


DS, 03-04-2009

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Kinderen als 'project': extreme voorbeelden


In een boekhandel in Taipei vindt Honoré op de afdeling 'ouders & kinderen' titels als Begaafde baby's, Het genie in de wieg, Zestig manieren om te zorgen dat je begaafde kind succesvol wordt en, de deprimerendste van al, Het succes van een kind hangt voor 99 procent van de moeder af, geschreven door een Koreaanse moeder die drie kinderen heeft, van wie er twee op Harvard zitten en één in Yale.


In het verlengde hiervan: Chinese les voor peuters, een wandelwagen met ingebouwde iPod om baby's naar hersenstimulerende muziek te laten luisteren, een i-teddybeer die verhaaltjes voorleest en een heuse MBA-cursus voor kleuters in Sjanghai, die van jongs af hun talenten voor ondernemen leren ontwikkelen.

Overal ter wereld staan ouders van jonge sporters aan de zijlijn te schreeuwen of gaan ze met de trainer op de vuist. Erger was de Fransman Christophe Fauviau, die zijn kinderen in het tennis naar de top wilde loodsen. Naarmate de competitie serieuzer werd, deed hij weleens een slaapmiddel in de waterflessen van de tegenstanders, en zo gingen er in drie jaar tijd minstens 20 duizelig tegen de vlakte. Tot een van hen op de terugweg na de match de controle over zijn stuur verloor en bij een ongeluk om het leven kwam.

Omdat ze gelezen hebben dat grote mensen succesvoller zijn, betalen sommige Amerikaanse gezinnen veel geld voor de toediening van groeihormonen aan hun kinderen, à rato van 20.000 dollar voor elke extra centimeter. Anderen, die lezen dat oudste kinderen het beter doen in de klas, houden hun kleuters met opzet een jaar langer thuis, zodat ze de oudste van de klas worden.

In de VS en Groot-Brittannië staan scholieren die naar de bekendste universiteiten willen, enorm onder druk. Ze moeten bij inschrijving al een indrukwekkend curriculum voorleggen, dat niet alleen uit goede examenresultaten bestaat. De gemiddelde kandidaat-student aan het prestigieuze MIT gaat er prat op liefst twaalf buitenschoolse activiteiten te hebben.


DS, 03-04-2009

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB