De emancipatie stagneert na het krijgen van kinderen


Ze willen wel, maar het lukt niet om de zorg voor de kinderen redelijk gelijk te verdelen over vader en moeder. En dat betekent meestal een terugval naar het traditionele rollenpatroon: moeder zorgt meer en werkt minder. „Dat blijkt de enige manier om het gezin draaiende te houden."


Gezinnen slagen er maar niet in werk en zorg eerlijk te verdelen. Beide partners willen dat vaak wel, maar het is ’te ingewikkeld’.

Deze conclusie trekt de Gezinsraad in het rapport ’De glazen tussenwand: waar ouders tegenaan lopen bij de verdeling van arbeid, zorg en huishouden’ dat vandaag verschijnt.

„De emancipatie stagneert na het krijgen van kinderen”, constateert directeur E. Hooghiemstra van de Gezinsraad. „Ik vind dat zorgwekkend. Er zijn wel meer voorzieningen gekomen, maar in de taakverdeling verandert bitter weinig.”

De Gezinsraad onderzocht bij 40 jonge gezinnen hoe de partners tot een beslissing over de taakverdeling (zorg, werk en huishouden) kwamen. Veel ouders zeggen aanvankelijk wél een meer gelijke verdeling te willen, maar uiteindelijk komt er toch weer die traditionele variant (de moeder zorgt meer en werkt minder) uit. „Dat blijkt de enige manier om het gezin draaiende te houden”, vertelt Hooghiemstra.

De Gezinsraad komt met tien adviezen die aan een meer gelijke verdeling bijdragen. Zo’n –op zijn minst– minder scheve verdeling vindt de raad maatschappelijk relevant omdat ouders een voorbeeldrol voor hun kinderen vervullen. „Uit onderzoeken blijkt dat veel jongeren zeggen dat ze later een traditionele taakverdeling wensen. Kinderen die nu worden opgevoed met een vader die altijd weg is, denken niet aan een model waarin de vader zorgt”, zegt Hooghiemstra.

En dat, beklemtoont de directeur, terwijl veel geïnterviewde ouders wel meer gelijkheid willen. „Ze gedragen ze zich daar niet naar, dat heeft invloed op de ideëen die jongeren over hun eigen taakverdeling ontwikkelen.”

Uit de gesprekken blijkt dat er legio knelpunten zijn die een gelijke verdeling van werk en zorg blokkeren. Een van de belangrijkste is de kinderopvang: ouders twijfelen aan de kwaliteit van crèches, ze zijn te duur en te weinig flexibel. Veel ouders hebben emotionele weerstanden tegen een crèche, terwijl tegelijk blijkt dat ze vaak niet weten hoe er in een crèche wordt gewerkt.

Bovendien zijn veel moeders na hun zwangerschapsverlof nog niet aan kinderopvang toe. „Tien tot twaalf weken na de geboorte moeten ze hun baby dan al ’wegbrengen’. Die stap is te groot. Het bevallingsverlof moet langer”, vindt Hooghiemstra.

Een andere, ’zeer belemmerende’ factor vat de Gezinsraad als masculiene bedrijfscultuur samen. Vaders die verlof nemen ’kan’ in de commerciële wereld niet, het kraamverlof voor vaders is twee dagen (te weinig om vaders ’in de zorg te trekken’) en ouderschapsverlof meestal onbetaald. „Dit maakt verlof te duur. Bovendien botst dit met de mannelijke identiteit: mannen horen nou eenmaal geld te verdienen.”

Uit het onderzoek blijkt dat veel jonge gezinnen vinden dat het kabinetsbeleid te eenzijdig op een grotere arbeidsparticipatie van vrouwen is gericht. De overheid denkt te weinig aan goede opvang voor de kinderen, vinden de geïnterviewden.

„Vaak benadrukten de ouders dat zij het voor de ontwikkeling van kinderen zo belangrijk vinden dat vaders thuis meer zorgen”, vertelt Hooghiemstra. „De overheidsmaatregelen en -campagnes sluiten slecht op de leefwereld van deze ouders aan. Wél meer vrouwen aan het werk, maar niet meer vaders thuis die de ontwikkeling van kinderen op hun eigen manier stimuleren.”


’Die ene thuisdag is heilig voor mij’

PvdA-kamerlid Jeroen Dijsselbloem (39), vader van een zoon (10) en dochter (7), debatteert vanmiddag met andere kamerleden over de gesignaleerde knelpunten. Hij herkent ze allemaal.

„Zeker in het bedrijfsleven is de cultuur traditioneel. Ik merkte dit toen ik bij een commercieel adviesbureau solliciteerde. Ik stelde de voorwaarde dat ik vier dagen wilde werken. Eerst kon dat niet, toen alleen als we ’er verder niet over zouden praten’. Ze waren bang dat ik het eerste schaap over de dam zou zijn.”

Sinds de geboorte van zijn kinderen heeft Dijsselbloem ervoor gezorgd dat hij één dag in de week thuis is. Ook als kamerlid lukt dat. „Voor mijn vrouw is dit het minimale. Die ene dag is heilig. Zelf vind ik dit ook belangrijk: het gaat niet om dat kopje thee ’s middags, maar om de dagelijkse zorg. Dan maak je de kinderen anders mee, omdat je alles doet: uit bed halen, naar school brengen, tandarts, opticiën, streetdance, enzovoorts.”

Direct na de geboorte nam hij steeds twee weken vrij. „Ik had het voordeel dat ik toen ambtenaar was, dan heb je veel vrije dagen. In het bedrijfsleven is dat moeilijker. Al dit soort regelingen zijn zo calvinistisch in Nederland, zo minimaal. Er blijft een sfeer hangen dat de thee bij moeder thuis het beste is.”

Zijn vrouw, econome, studeert weer aan de universiteit en doet één dag vrijwilligerswerk in een hospice. Het is passen en meten, omdat zowel het kamerlidmaatschap als een universitaire studie veel flexibiliteit vergt. „We hebben beiden geen vaste uren. De kinderopvang sluit daar onvoldoende op aan, die werken met vaste dagen en tijden.”

Hij ziet dat veel gezinnen daarmee worstelen. „Fabrieken hadden vaste tijden, nu werken de meeste mensen in de dienstverlening en vragen werkgevers veel meer flexibiliteit. Voor partners betekent dat eindeloos onderhandelen en organiseren.”

Zelf merkt hij dit ook. „Als er bijvoorbeeld gedoe is in Den Haag, kan ik geen nee zeggen. Omdat ook mijn vrouw geen vaste uren heeft, is dat soms stressy voor de kinderen. Dan word ik gehaast, chagrijnig. Soms voel ik me schuldig tegenover de kinderen: dat ik onbetrouwbaar ben, dat ik niet doe wat ik beloofd heb. Ik weet dat voorzieningen zoals naschoolse opvang, niet alles kunnen opvangen, maar ze zouden wel iets flexibeler kunnen zijn.”


’Je kunt niet allebei carrière maken’

SP-kamerlid Arda Gerkens (30), moeder van twee zonen (2 en 4), kan ’voluit’ voor het kamerlidmaatschap gaan. Haar man vangt thuis alles op.

„Ik vind dat je allebei kunt werken als je kinderen hebt, maar niet dat je allebei ambitieus carrière kunt maken. Dat breekt jou of je kinderen op.”

De man van Gerkens werkt vier dagen per week bij Milieudefensie. „Hij moet inleveren, op het werk en privé. Bij ons is het niet: ’als ik dit doe, doe jij morgenavond dat’, maar: ’ik moet vanavond en morgenavond werken, dus dan moet jij thuis zijn’. Die keuze maakten we samen.”

Haar jongste zoon gaat naar de crèche, de oudste naar de naschoolse opvang als hij uit school komt. Na de geboorte van beide kinderen nam haar man één dag in de week ouderschapsverlof op. Zelf deed ze dit één keer, toen de jongste werd geboren. „Ik werkte toen ook nog bij Milieudefensie, daar is betaald ouderschapsverlof.”

Het zwangerschapsverlof is voor veel vrouwen te kort, vindt Gerkens. „Zelfs de meest carrièrebeluste vrouwen zeggen, als hun verlof om is, dat ze niet meer willen werken. Ik wil eens uitzoeken hoeveel vrouwen na hun verlof in de ziektewet belanden.” Bovendien belemmert dit korte verlof het geven van borstvoeding. „Op het werk lukt dit vaak niet meer.”

Gerkens vindt het te gemakkelijk om bedrijven alle ’schuld’ in de schoenen te schuiven. „Thuis valt ook nog een slag te slaan, daar moeten we als vrouwen voor strijden. Waarom trekken partners zo vaak de conclusie dat vrouwen thuisblijven als er kinderen komen? Ik vind dat gek.” Voor de kinderen is het goed als (ook) hun vader zorgt, vindt Gerkens. „De vaders die dit doen, vinden het geweldig.”

Bij het debat vanmiddag zal het SP-kamerlid aandacht vragen voor de kwaliteit van de kinderopvang. „Ik vind het zorgwekkend dat de nieuwe wet daar zo weinig eisen aan stelt.” Zij pleit ervoor om crèche, peuterspeelzaal en opvoedings- ondersteuning meer te integreren. „Ter voorbereiding op de basisschool ging onze oudste ook naar de peuterspeelzaal. Toen hij naar school ging, stuurde de peuterspeelzaal een rapport over hem mee. Waarom doet een crèche dit niet, zij kunnen toch zoveel over mijn kind vertellen?”


Tien adviezen voor gelijke verdeling

Tien adviezen voor een gelijke verdeling van arbeid en zorg:

+betaald ouderschapsverlof voor elke werknemer

+langer kraamverlof voor vaders (nu twee dagen)

+(vroege) voorlichting aan ouders over alle verlofrechten

+actief gezinsbeleid in bedrijven

+gegarandeerde kwaliteit in kinderopvang

+onderzoek naar effect kinderopvang op kinderen

+betaalbare kinderopvang voor alle ouders

+(meer) beleid over belang van zorgende vader voor het kind

+campagnes die houding van mannen en jongens veranderen

+ouders die thuis willen blijven, stimuleren om bij arbeidsmarkt betrokken te blijven.


Trouw, 30-09-2005

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Vooraf even duidelijk stellen dat ik voor emancipatie ben en de inegratie van de vrouw in onze samenleving.
Het begon allemaal mooi. Feministen komen op voor de rechten van de vrouw. Er onstaat een revolutie met flink wat opschudding in de 'mannenwereld'. Vrouwen beginnen zich stilaan te integreren en we leven nu in een geëmancipeerde samenleving.
En nu blijkt dat de integratie stagneert omdat de zorg toch nog in de meeste gezinnen op de schouders rust van de moeder. Dit was eigenlijk wel te voorspellen. Ik zie de stagnatie als een soort van 'rebounce effect'. Op de tijdsas gezien is het allemaal veel te snel gegaan om verhoudingsgewijs met de doorgevoerde veranderingen mooie resultaten te boeken. Op papier was dat allemaal geen probleem en hier en daar is dat zeer mooi gelukt. Maar het oergevoel en het oerinstinct is niet zomaar weg te drukken. Dat zit iets te diep in ons om zomaar de knop om te kunnen draaien. Ik denk niet dat dit ooit zal verdwijnen omdat het voor de de mens een oerpatroon is. De huidige maatschappij is nog steeds een mannelijke macho maatschappij. De stagnatie is niet alleen een feit doordat het oerpatroon nog steeds aanwezig is, maar ook omdat de macho wereld te eerzuchtig is om hieraan toe te geven. Meer dan 90% van de hoge posities in de maatschappij worden nog steeds bekleed door mannen. Vanaf het moment dat we er naar gelijkwaardigheid toe kunnen groeien, kunnen we pas gaan spreken van echte emancipatie. Trouwens, het is bewezen dat een vrouwelijk beleid helemaal niet moet onderdoen voor de mannen. De mannenwereld voelt naar mijn wereld zich iets te bedreigd, te fier en te egoïstisch om ook een stap terug te durven zetten. Ik zeg het ... het zal nog veel tijd kosten en veel gepalaver voordat we zover zijn.