Wereldjongerendagen / Program zonder kritische vragen


De Nederlanders op de Wereldjongerendagen (WJD) krijgen twee ochtenden catechese in een kerk in Wuppertal. Gisteren de eerste les van kardinaal Simonis. Er werd gebeden voor Taizé-stichter Roger Schutz, maar de stemming werd er niet door beheerst.


Twee videoschermen, een hippe breakdance-groep en een heuse katholieke rap – dit is catechese nieuwe stijl. Het is vol in de protestantse Friedhofkerk, die deze week aan het Nederlandse kamp in Wuppertal ter beschikking is gesteld. En er wordt –- zoals bijna overal op de WJD – veel gejuicht. Voor elkaar, als welkom, voor een rockbandje en voor twee vlotte presentatrices die een getuigenis houden over hoe Toronto 2002 een ’keerpunt’ in hun leven was. Katholieke jongeren oogden zelden zo ’EO’.

Ook de plaatselijke dominee, die broederlijk tussen de jongeren zit, krijgt een applausje, al is het niets in vergelijking met het gejoel dat kardinaal Simonis ten deel valt. Iemand zegt deftig, alsof de koningin de zaal betreedt: ’de kardinaal!’ – en prompt komt het dak weer bijna naar beneden.

De kardinaal laat het zich welgevallen, maar zet ernstig de toon met een kort gebed voor Roger Schutz. Ook de eerste woorden van de presentatoren waren aan hem gewijd. Simonis: ,,Frère Roger was een buitengewoon groot mens. Je hoort tegenwoordig vaak de term spiritualiteit, nou híj was spiritueel. Laten we bidden voor hem en voor de eenheid van alle christenen, waarvoor hij zo veel heeft betekend.’’

Bij het horen van de naam van de vermoorde geestelijke zijn nog veel vragende blikken te zien, maar als duidelijk is dat het om de stichter van Taizé gaat, gaan de hoofden in gebed omlaag.

Simonis houdt een gps-apparaatje in zijn hand, daar zit volgens hem een vriendelijke dame in, die hem in zijn auto de weg wees van Utrecht naar Keulen. Maar het oriëntatie-systeem is niet perfect: ,,Tijdelijke omleidingen en nieuwe wegen kent het vaak niet.’’

Met behulp van geprojecteerde sheets legt de kardinaal uit dat God volgens hem het perfecte gps-systeem is, ’mét ingebouwd aanvullings- en correctiesysteem.’ De ’g’ staat volgens Simonis voor ’geliefd en geroepen’. ,,Je bent niet zomaar toevallig op deze wereld beland.’’ De ’p’ staat voor ’pelgrim en prutser’. ,,We willen het goede, maar blijven zwak en zondig. Ik ben een prutser-pelgrim’’, zegt de kardinaal, die wel eens een minder gepassioneerde toespraak heeft gehouden. De ’s’ staat voor ’saved en ster’, de ster die de drie koningen in het gelezen Mattheüs-evangelie volgden op weg naar Christus. Elk punt voorziet hij van bijbelcitaten, die eveneens geprojecteerd worden. De kardinaal maakt zich ernstige zorgen over de ’geestelijke en intellectuele luiheid’ van de jeugd, die zich te veel zou laten leiden door wispelturige gevoelens. Als hij tot slot nog even iets optimisch zegt, is de opluchting voelbaar.

Na zijn lezing van minstens drie kwartier krijgt de kardinaal een nog harder en langer applaus dan aan het begin. Is dit puur het festivalgevoel van de WJD, of zijn deze jongeren werkelijk fan van Simonis? Bij navraag blijkt er hier en daar best behoefte te zijn aan het stellen van – al was het maar één – kritische vraag. Maar dat zit niet in het programma. Irene Vanderfeesten (24), debuterend deelneemster: ,,Ik vond het best interessant, maar ik zou liever een persoonlijk gesprek met hem aangaan dan alleen zijn ervaringen aanhoren.’’

Die persoonlijke gesprekken volgen wel, maar dan in kleine groepjes, met begeleiders die vaak slechts enkele jaren ouder zijn dan de deelnemers. Daarna verspreiden ruim twintig priesters zich rond de kerk om de biecht af te nemen. Op klapstoeltjes nemen de jongeren plaats, na de lange rij getrotseerd te hebben. Zou het drukker zijn vanwege het dringende advies van Simonis om toch vooral de sacramenten te blijven ontvangen?

Joep Hol (19): ,,Na de biecht ben je weer zo onschuldig als een kind.’’ Hij gaat regelmatig te biecht, maar vandaag was ’heel speciaal’, omdat hij bij bisschop De Jong was. Joep: ,,Biechten bij een bisschop is net zoiets als rijles van Michaël Schumacher.’’

Bisschop Wiertz (Roermond) staat een stuk brood te eten, dat uit plastic zakken wordt uitgedeeld. Volgens hem zijn de WJD ’enorm identiteitsbevorderend’. Zelf ervoer hij iets vergelijkbaars toen hij als jonge priester Taizé bezocht. Wiertz: ,,Roger Schutz heeft mij toen gezegend, zijn handen op mijn hoofd.’’

Volgens Wiertz kan Schutz worden bijgeschreven in het rijtje ’moderne heiligen’, naast moeder Teresa en de vorige paus. Wiertz: ,,Schutz ontsteeg de oecumene, hij had geen afweerverschijnselen meer. Niet dat hij alles door elkaar wilde roeren, maar de verschillen waren bij hem irrelevant.’’

Schutz werd in zijn rug gestoken tijdens een gebed. Kan Wiertz zich voorstellen dat sommige jongeren wellicht niet begrijpen dat God zoiets laat gebeuren – als toeval niet bestaat, zoals kardinaal Simonis ze zojuist voorhield? Wiertz: ,,Op de een of andere manier past dit bij hem. Ik wil de gruwelijke daad allerminst goedpraten, en ik had het hem natuurlijk ook niet gegund. Maar om zo te sterven, zich zo volledig te geven, zonder nog rustig te kunnen genieten, dat is óók mooi. Het maakt hem tot een icoon van christelijk lijden.’’

Op de trap voor de kerk zitten een jongen en een meisje te zoenen in de zon. Benno van den Boogaard (18) en Christa Bisschop (16) hebben elkaar donderdag voor het eerst ontmoet tijdens het voorprogramma, en sinds maandag hebben ze verkering. Ze zijn beiden katholiek opgevoed, maar ze hebben ook allebei de nodige twijfels over het geloof. In elk geval hebben ze nu elkaar gevonden, zeggen ze stralend.


Trouw, 18-08-2005

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Waar geloof emotie is

Rik Torfs


TOEGEGEVEN, ik zie er niet zo uit, maar ik hou van enthousiasme. Leve de Wereldjongerendagen. Zij geven bisschoppen moed. De kerk heeft al genoeg geleden: dode priesters, lege gebouwen, ingewikkelde reorganisaties die het verval en het verdriet nauwelijks weten toe te dekken. Enthousiasme is dus meer dan welkom. In Nederland trok de stilaan bejaarde kardinaal Simonis bij de aftrap van de WJD zelfs een oranje T-shirt aan, waaronder zijn traditionele priesterboord wat argeloos naar daglicht hunkerde. ,, Look at me '', leek Simonis te zeggen. ,,Ik ben jong en een beetje gek. Bruisend. Zoals de kerk.'' Daarbij glimlachte hij vertwijfeld. Vreemd, die foto raakte mij. Weinig is aandoenlijker dan de aanblik van een oude man met een ijzeren wil om enthousiast te zijn. Te laat, zonder afdoende reden. Maar juist dat is menselijk, prachtig. Wat een verschil met de zelfverzekerde jonge kapelaan die vijfendertig jaar geleden tijdens het pastoraal concilie van Noordwijkerhout de progressieve Nederlandse bisschoppen op hun nummer kwam zetten.

Verder zijn er de jongeren zelf. Zij geloven in Jezus Christus en in Papa Ratzi, de volgorde varieert. Deze komt aan in een bootje, gene liep over het water. De deelnemers genieten van warme augustusdagen aan een brede, trage stroom. Hun gebrek aan kennis van de geloofsleer is een pluspunt, de niet-naleving van een aantal morele regels geen bezwaar. Tout le monde il est beau, tout le monde il est gentil , zo luidde de onvergetelijke titel van een middelmatige film die Jean Yanne in 1972 draaide. Misschien vinden sommigen in Keulen wel een degelijke partner, waarmee ze met een gerust hart in het huwelijk kunnen treden. Want het is me wat tegenwoordig, met dat hedonisme.

Ongetemperd enthousiasme heeft altijd iets dubbels. Het mondt op een vreemde manier in deernis uit, omdat ontgoocheling en tegenwind nog geen deel uitmaken van het vurig beleden geluk. Maar goed, enthousiasme is in elk geval leuker dan zijn tegendeel.

Ambivalentie over enthousiasme ligt ondertussen moeilijk. Vele kritische lieden speelden hun kerk en in het zog daarvan hun geloof kwijt. Ze gaan ervan uit dat ze zich vroeger vergisten, en nu de waarheid hebben gevonden. Alsof het tegendeel onmogelijk zou zijn. Je kunt het in je jeugd bij het rechte eind hebben, en wanneer je ouder en wijzer wordt met dwalen een aanvang nemen. Hoe dan ook, het katholicisme is niet langer een plek waar het hart en het verstand elkaar vinden, zoals in een briljant gedicht. De rationele discussie met de boze buitenwereld heeft de kerk al een tijdje opgegeven. Kardinaal Ratzinger placht nog wel eens met Jürgen Habermas publiekelijk in discussie te treden. Maar het gesprek was eerder ceremonieel, een consecratie van beider maatschappelijke status. Vandaag is geloof emotie.

De WJD passen in die ontwikkeling. Er gaat een strategie achter schuil. West-Europa, met uitzondering misschien van Italië en in mindere mate Spanje, is in de ogen van Rome spiritueel gezien een vogel voor de kat. Tegelijk schiet de denkkracht van de kerk op dit ogenblik tekort om met open vizier een discussie met de samenleving aan te gaan. Exit geloof en rede dus. Maar ook het emotionele geloof loopt gevaar. De katholieke kerk moet optornen tegen allerlei protestantse splintergroepen made in the USA die het, mede dankzij bergen geld, in minder welvarende landen van Afrika of Latijns-Amerika uitstekend doen. Emotioneel gekleurde en goed geregisseerde WJD kunnen de tegenaanval inluiden. Bij dat alles wordt het impliciete culturele overwicht van de Verenigde Staten nog eens bevestigd. Het anti-intellectualistische religieuze discours dat daar domineert, verovert ook het Vaticaan. Religie spreekt niet langer tot de hele mens, maar tot het hart. Jammer voor wie er geen heeft.

Lang leve het enthousiasme dat wij in Keulen mogen ervaren. Tegelijk geloof ik vast dat wij het vroeg of laat te boven zullen komen.

Zoals Anton van Duinkerken al schreef: ,,Daarom, mijnheer, noem ik mij katholiek.''

20/08/2005 Rik Torfs

©Copyright De Standaard

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Een slopende week die energie geeft


In een wekelijkse serie besteedt Trouw in woord en beeld aandacht aan het hedendaagse christendom. Hoe staat de (christelijke) God van Nederland ervoor? Aflevering 28: de Wereldjongerendagen in Keulen, the experience.


Door de velden ten zuid-westen van Keulen trekt een oneindig lange stoet jongeren met rugzakken in de richting van het ’Marienfeld’, af en toe ingehaald door een bus vol journalisten. Over een paar uur zal paus Benedictus XVI op het speciaal aangelegde veld voorgaan in de avondwake. Daarna zullen de jongeren in de open lucht slapen tot de volgende ochtend, wanneer de paus opnieuw de mis met ze zal vieren, als afsluiting van de Wereldjongerendagen (WJD).

Het is een exodus uit de stad die een week lang vol was van gejoel, gezang en gebed. Een laatste volksverhuizing – een uitputtingsslag, na korte nachten op dunne matjes in een kerkgebouw of gymzaal met twee douches voor honderd gasten.

Maar zodra ze het gigantische veld betreden – een zee van mensen, met de ’pausheuvel’ als eiland – zouden ze al het voorgaande haast weer vergeten.

Het was de week van Benedictus XVI, die debuteerde op het internationale, mediagenieke podium dat zijn voorganger hem heeft nagelaten. De harten van de jongeren heeft hij nog niet allemaal veroverd.

Op de gevels tegenover de Dom hingen twee metershoge portretten; één van de vorige paus, één van de huidige. Verschil: het portret van JPII was een mozaïek, opgebouwd uit duizenden pasfoto's die jongeren via internet inzonden. Benedictus' portret een uitvergrote foto.

Vrijdag was de belangrijkste dag van Benedictus' reis. Als eerste paus bracht hij een bezoek aan een Duitse synagoge. Zijn eigen jeugd in nazi-Duitsland én het moment, zestig jaar na het einde van de oorlog, gaven de ontmoeting extra zeggingskracht. Ook hierbij viel de naam van zijn voorganger veelvuldig. Benedictus zei eerder dat hij diens lijn van verzoening en dialoog met het jodendom wil voortzetten. Dit was zijn eerste wapenfeit.

En dan Taizé-stichter Roger Schulz. Zijn geweldadige dood in Frankrijk wierp voor velen een schaduw over deze dagen. Er werd voor hem gebeden. Maar ook als de jongeren niet niet aan hem dachten was hij aanwezig, wanneer ze de Taizé-liederen uit hun WJD-bundel zongen.

Als op het veld de avond valt, is op schermen te zien hoe de paus in zijn 'papa-mobil' het terrein betreedt. Minutenlang klinkt zijn naam: 'Be-ne-dic-to'. Sommige Nederlandse jongeren hebben er moeite mee, ook als de paus daarna voorgaat in de avondwake. Marlijn Popelier (18): ,,Waarom zegt hij niet even duidelijk: 'jongens, het gaat niet om mij'. Wij zijn niet gekomen om hém te aanbidden.''

Toch lijkt Benedictus zelf allerminst bezig te zijn met zijn nieuwverworven 'sterrendom'. Hij doet weinig moeite zijn gehoor te behagen, laat weinig theatrale pauzes vallen. De massa wil nu eenmaal juichen, sommige jongens staan onophoudelijk met hun vlaggen te zwaaien terwijl ze leuzen roepen.

Al vanaf de middag lag het veld egaal vol met matjes en luchtbedden. Tijdens de avondwake kruipen velen al in hun slaapzakken, bij een lezing of gebed staan ze rechtop op hun bedden, kaarsje in de hand.

Echt kritische geluiden moest je deze week zoeken met een vergrootglas. Marije Nederveen stond met zo'n vijftig medestanders, waarvan ongeveer de helft katholiek, te flyeren voor de Dom. De groep wilde jongeren uitdagen om over maatschappelijk omstreden onderdelen van de rk leer te discussi"eren. Onder meer enkele Duitse jongeren van het progressieve 'We are Church', buitenlandse jongeren van homo-verenigingen en Nederlanders van Condoms4Life. Het kwam ze op kwade blikken te staan, er waren zelfs agressieve reacties - jongens die riepen: ,,Jullie horen hier niet.''

Maar veel jongeren en vooral ook geestelijken uit ontwikkelingslanden waren volgens Nederveen blij met hun aanwezigheid, ze gingen op straat graag lange gesprekken aan.

Twintigduizend flyers en stickers later kwam geen enkele WJD-deelnemer opdagen bij de discussieworkshops. Nederveen: ,,Vaak wilden ze wel, maar zeiden ze dat ze niet mochten komen van hun begeleiders. Of ze hadden geen ruimte in hun groepsprogramma.''

Het ging ze niet alleen om Afrika. Nederveen: ,,We wilden ze ook duidelijk maken dat je ook als goede katholiek een condoom kunt gebruiken.''

Voor de Nederlandse jongeren lijkt die boodschap niet echt nodig. In gesprekken kwam steeds duidelijk naar voren dat ze zich lang niet aan alle kerkelijke ge- en verboden houden. ,,Ik ga ook naar bed met mijn vriendje'', zegt een meisje dat niet met haar naam in de krant wil. ,,En dat geldt voor velen hier.'' Maar ze is eerder geneigd zichzelf om die reden een slechte christen te noemen dan om te ageren tegen de strikte seksuele moraal.

Daarbij: de pelgrims komen hier niet om te discussi"eren over pauselijke uitspraken of over de kerkelijke hi"erarchie. Hoewel er op de derde catechese-bijeenkomst wél veel kritische vragen werden gesteld.

'Wij zijn gekomen om hem te aanbidden', luidde het motto. Dat klinkt vroom, en dat is het ook.

Deze jongeren willen elkaar ontmoeten, God ontmoeten, én ze willen de kerk zoals die is. Natuurlijk; de WJD zijn een event, een feest van de globalisering dat je vooral moet ervaren, een festival met de paus als mega-ster. Melige 'Wir sind papst'-buttons waren een snelle cult-hit. Maar voor platte lol kun je toch beter naar een popfestival gaan - dat is luxer bovendien.

Dit idool van 78 jaar oud is niet modieus en gaat niet voor de jongeren op de knie"en zitten. Juist dat maakt hem aantrekkelijk. Bovendien: het gaat uiteindelijk niet om de paus. De echte ster blijft Jezus voor de jongeren, ook als ze om één uur 's nachts op de bus wachten en uitgelaten zingen, na een avond met nauwelijks alcohol: 'We want to see Jesus lifted high' (klapklapklap).

Natuurlijk heeft iedereen zijn eigen reden om de WJD te bezoeken. Misschien is dat wel een van de belangrijkste verschillen met een popfestival: vraag je naar de reden van deelname, dan volgt er altijd een persoonlijk verhaal.

Zoals Hannelore Kardol (21), die vertelt dat ze nauwelijks meer naar de kerk ging sinds ze in één jaar te horen kreeg dat haar moeder en haar tante ziek waren én haar oma overleed. Tot ze naar een mis in een voorprogramma ging. Hannelore: ,,God wás daar gewoon in die kerk, heel vreemd.'' Toen wist ze dat ze wilde gaan. Haar twijfels aan het geloof voelt ze hier niet. ,,Misschien straks in Nederland, als ik in de kerk weer eens verreweg de jongste ben. Dan denk ik misschien weer: wat doe ik hier?''

Of Martin Knops (18), anarchist uit Wuppertal, met hanekam en leren jas vol spijkerwerk. Hij heeft symphatie voor de paus, en is vooral gekomen om zich wereldburger te voelen. Maar om de haverklap willen agenten hem en zijn vrienden wegsturen, ze zouden de orde willen verstoren. Martin: ,,De pelgrims doen dat niet, die willen alleen maar met ons op de foto.''

De laatste nacht is vochtig. Het regent niet, maar de dauw trekt overal doorheen. Tenten waren verboden. De meeste matjes en dekens raken drijfnat. De kou is venijnig; er wordt veel gehoest.

Zondagochtend rond zeven uur beiert er een zware kerkklok en komt er langzaam leven in de slapende hoopjes mens, dicht tegen elkaar gekropen voor wat warmte. Als vanzelf klinken de eerste latijnse liederen van de heuvel; een korte ochtendmis.

Zeker, de nacht was erg koud, beamen Claire van H"ovell (14) en Bernadette van Voorst tot Voorst (14). ,,Maar dat maakt het ook zo echt'', zegt Claire. Ze behoren met hun tienerreis tot de honderd jongste mensen op het terrein, eigenlijk is zestien de ondergrens. Als ze de paus zien ervaren ze 'rillingen' en 'vreugde in je hart'. Bernadette: ,,Hij heeft zo'n lief gezicht.''

In de afsluitende eucharistieviering, ook deels vanuit de slaapzak meegeviert, gaan 1 miljoen pelgrims, 9000 priesters en 800 bisschoppen ter communie.

Een uur later begint de allerlaatste trektocht: terug naar huis. Een enkeling gaat nog even op de pausheuvel staan. Volgende editie: Sydney, Australië, 2008.


Trouw, 22-08-2005

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Waarom heb ik de paus nauwelijks Engels horen praten, dé taal van jongeren van vandaag én dus door iedereen te begrijpen? Tenzij het om een eerste stap gaat naar de herinvoering van het Latijn als kerkelijke voertaal...




Anderzijds, het voorgaande citaat raakt m.i. de kern van de zaak, en is voor een deel een weerspiegeling van het feit dat er toch wel een vraag lijkt te zijn waarbij jonge mensen, misschien als reactie op een sterk geïndividualiseerde samenleving, een stuk zingeving kunnen ontlenen aan 'een' vorm van gemeenschappelijke 'onderbouw' die hier ten lande minstens toch vanuit het verleden cultureel verankerd is...




OK, ik wil veel aannemen, maar of dit er ook bij hoort??? (maar die andere Bernadette zag natuurlijk ook dingen die anderen nooit hebben mogen ontwaren... )

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB