Unieke kans op hereniging Cyprus


BRUSSEL - Grieks- en Turks-Cyprioten beginnen vandaag directe onderhandelingen over een hereniging van het eiland - voor het eerst in vier jaar. Het optimisme dat het lukt, was zelden groter.


Vanwaar dit optimisme?

Sinds zijn verkiezing in februari als president van Cyprus, verklaarde Dimitris Christofias al herhaaldelijk in het publiek dat hij een oplossing wil voor de opdeling van het eiland sinds 1974. In april zei de 61-jarige communist - op zijn bureau staat een beeldje van Marx en aan de wand hangt een portret van Lenin - : 'Ik wil sterven met de verzekering dat nieuwe generaties zichzelf niet zullen folteren met het probleem Cyprus.' Dat is andere taal dan vier jaar geleden, toen hij campagne voerde tegen het vredesplan van toenmalig VN-secretaris-generaal Kofi Annan.

Christofias onderhoudt ook al langer dan vandaag een goede relatie met Mehmet Ali Talat, de leider van de Turks-Cyprioten. In 2004 voerde Talat al campagne voor het plan-Annan. 'Het is onze bedoeling om de kwestie-Cyprus nog in 2008 op te lossen', verklaarde hij onlangs. Het duo Christofias-Talat lijkt vastbesloten een akkoord te sluiten; dat is een wereld van verschil met hun voorgangers, Tassos Papadopoulos en Rauf Denktash, die onvervaarde hardliners waren.


Wat zijn de struikelblokken?

De Turks-Cyprioten, goed voor 18 % van de bevolking, controleren sinds de Turkse invasie in 1974 37 % van het Cypriotische grondgebied. De discussie over het territorium dat ze weer moeten afstaan aan de Grieks-Cyprioten, is traditioneel een taaie brok. Het bepaalt in één beweging hoeveel Grieks-Cypriotische ontheemden sinds 1974 kunnen terugkeren naar hun woningen.

Turkije heeft enkele tienduizenden soldaten op Noord-Cyprus - mogelijk tot 40.000 - en verzet zich tegen een volledige terugtrekking: daarvoor is Cyprus te strategisch gelegen. De Turks-Cyprioten en Turkije willen ook een recht op interventie behouden, die volgens hen ook militair van aard is. De Grieks-Cyprioten dringen aan op een volledige demilitarisering van het eiland en het vertrek van alle Turkse soldaten. Ze vrezen anders een herhaling van 1974.

In het gebied dat de Turks-Cyprioten sinds 1974 controleren, was het overgrote deel van het land eigendom van Grieks-Cyprioten - over het precieze cijfer, zijn ze het oneens. Omgekeerd hadden Turks-Cyprioten bezittingen in het zuiden. Er moet een compensatiemechanisme uitgewerkt worden.

Hoe zien de organisatie en het bestuur van een eengemaakt Cyprus er uit? De Grieks-Cyprioten willen niet dat de Turks-Cyprioten de facto onafhankelijkheid genieten, maar zijn evenmin gerust in een te sterke federale structuur. Ze vrezen dat in zo'n geval hun goed functionerende staat en hun welvaart in het gedrang komen als de nieuwe staatsstructuur door onenigheden blokkeert - zoals al snel gebeurde na de onafhankelijkheid in 1960.


Wat denkt de bevolking?

De Turks-Cyprioten blijven voorstander van een hereniging, omdat ze economisch en politiek het meest bij een hereniging te winnen hebben.

De Grieks-Cyprioten, die in het referendum in 2004 het plan-Annan met grote meerderheid verwierpen, zijn vandaag volgens peilingen meer bereid om een compromis te sluiten. 'Ze realiseren zich dat er zonder een alomvattende regeling geen terugtrekking van Turkse troepen komt, dat ze geen land terugkrijgen, dat er geen herstel of compensatie van hun eigendommen komt en geen normalisering met Turkije', schrijft de denktank International Crisis Group in een recent rapport.


Wat doet Turkije?

Ankara zit niet mee aan tafel, maar de Turks-Cyprioten zullen geen enkele deal aanvaarden zonder de zegen van Turkije. Als Ankara bijdraagt tot een oplossing, kan het punten scoren bij de EU. Omdat Turkije weigert zijn lucht- en zeehavens open te stellen voor Grieks-Cypriotisch verkeer, onderhandelt de EU niet over acht van de 35 hoofdstukken voor toetreding. Cyprus dreigt ermee het Europese pad van Turkije te blokkeren als Ankara zich niet positief opstelt. Maar is de Turkse legertop bereid om zijn militaire controle van het noorden van het eiland op te geven? Dat zal blijken in de loop van de gesprekken.


DS, 03-09-2008 (Bart Beirlant)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB