We hebben het recht om tegen de islam te zijn


Wie durft het nog oneens te zijn met Nicolas Sarkozy? Veel linkse intellectuelen hebben zich achter de rechtse Franse president geschaard. Alleen Bernard-Henri Lévy biedt nog weerwerk. 'Ik doe wat mijn geweten me ingeeft.'


'Het klopt dat ik me de afgelopen tijd weleens alleen gevoeld heb. Onlangs nog, toen de Libische leider Kadhafi door Sarkozy werd ontvangen: dat bezoek was grotesk en beschamend. Ik begrijp niet dat zoveel van mijn kameraden, met wie ik zo vaak samen op de barricaden stond, niet protesteerden. Het ging me niet eens zozeer om dat bezoek. Maar je kunt toch ook contracten afsluiten zonder de rode loper uit te rollen?'

'We hebben een terrorist ontvangen. Het Elysée en minister Kouchner van Buitenlandse Zaken zeggen dat Kadhafi veranderd is. Hij zou geen terrorist meer zijn, hij zou weer respectabel zijn. Maar dat is niet zo! Tot een paar maanden geleden heeft hij mensen gegijzeld (de Bulgaarse verpleegsters en de Palestijnse arts die acht jaar in Libië gevangen zaten, nvdr), ze laten martelen in hun cel en ze vrijgelaten tegen losgeld. Dat is toch de definitie van terrorisme? En toch was er nauwelijks protest tegen zijn bezoek. Dat verontrust me.'

Bernard-Henri Lévy is in Frankrijk de linkse intellectueel bij uitstek. Hij is geëngageerd, zet vaak de toon in openbare debatten en geeft zijn ongezouten mening over de actualiteit, of het nou om Kadhafi, Darfour of Carla Bruni, de nieuwe vriendin van de president, gaat. Maar Bernard-Henri Lévy is ook een ster. Hij is miljardair, hij is getrouwd met de actrice en zangeres Arielle Dombasle en hij besteedt opmerkelijk veel aandacht aan zijn uiterlijk.

Het is eind van de middag als hij op de afspraak verschijnt. Het is bijna donker op straat en Lévy draagt een grote zwarte zonnebril. Buiten is het vrieskoud en Lévy draagt een colbert met niets daaronder.

'Het zijn vreemde tijden. Ik vraag me af of de macht angst inboezemt', zegt Lévy over het gedrag van zijn mede-intellectuelen. De linkse filosoof André Glucksmann schaarde zich een jaar geleden al openlijk achter de rechtse Sarkozy. De linkse schrijver Max Gallo steunde Sarkozy tijdens diens verkiezingscampagne.

'Er lijkt een soort krampachtige fascinatie voor de president te bestaan. Er is ook bewondering voor zijn hyperactieve en hyperpositieve manier van doen. Maar er heerst onder intellectuelen, denk ik, ook cynisme of wanhoop. Het is een soort politieke melancholie. Die komt voort uit dat foutieve idee dat in de Verenigde Staten is ontstaan, het idee van “het einde van de geschiedenis,. Er zouden geen botsende ideeën meer zijn, er zou geen debat meer nodig zijn. Dat idee wint ook in Frankrijk veel terrein.'

Bernard-Henri Lévy wil er niet in meegaan. Hij publiceerde onlangs een kritisch nieuw boek over de politiek in het algemeen en de linkse politiek in het bijzonder. Daarin beschrijft hij een telefoontje dat hij kreeg van Sarkozy op 23 januari 2007, enkele maanden voor de presidentsverkiezingen. 'En, wanneer sluit je je bij me aan?' herhaalt Sarkozy keer op keer tijdens dat gesprek. 'Wees dapper, petit Bernard. Wees dapper, sta op. Geef me je hand, en we gaan, wij tweeën, een revolutie ontketenen. Je zult het zien. Je zult je toch niet tegen mij keren, hè?'

Lévy houdt voet bij stuk: hij gaat Sarkozy's campagne niet steunen, de socialisten zijn z'n 'familie'. 'Het is allereerst een kwestie van karakter. Ik verzet me tegen elke poging om me in te laten lijven. Of het nou destijds door Mitterrand was of nu door Sarkozy. Maar het gaat me natuurlijk ook om de inhoud. Ik wil Sarkozy niet demoniseren, maar hij hoort gewoon niet tot mijn ideeënfamilie.'

Toch kennen de twee elkaar al bijna 25 jaar. Lunches, diners met partners, gezamenlijke vakanties. Lévy noemt Sarkozy in zijn boek een kameraad. 'Hij was mijn vriend. Wás. Als president word je een ander persoon. Als president heb je geen vrienden meer. En Sarkozy heeft weleens de neiging vriendschappen en ideeën door elkaar te halen. Hij begrijpt niet dat een vriend niet achter hem kan staan wegens ideologische verschillen.'

De president is er volgens Lévy een meester in om continu alle ogen op zich gericht te krijgen, om alle aandacht te monopoliseren. 'Hij wil 24 uur per dag spektakel. Dag en nacht. Hij is heel berekenend, hij manipuleert journalisten. Ik denk dat Sarkozy, zoals ik hem een beetje ken, niets per ongeluk doet. Hij manipuleert door de media altijd weer een spektakel voor te schotelen waar dan weer verslag van wordt gedaan. Dat is een duivels pact tussen de president en de pers.'

Zijn uitstapje naar Disneyland Parijs - met zijn nieuwe geliefde, Carla Bruni, een zangeres en ex-model - was er een voorbeeld van. Jaren geleden liet Sarkozy zich ook al graag en veelvuldig fotograferen met zijn (ex-)vrouw Cécilia. Alle familievakanties werden, met instemming van de politicus, breed uitgemeten in de roddelpers.

Lévy is bang dat het showelement het gaat winnen van het beleid, dat de verpakking belangrijker wordt dan de inhoud. 'Die verpersoonlijking van de politiek, de peoplisation, kan heel gevaarlijk zijn. Een beetje is niet erg, dat laat zien dat de president ook maar een gewone mens is. Maar te veel is slecht.'

'Politieke macht overleeft zichzelf niet als ze te veel wordt ontheiligd. Dus dat proces van peoplisation brengt risico's met zich mee en we moeten nog maar zien waar dat op uitloopt. Maar het is een gevaarlijk proces. Gaan wandelen met je vriendin in Disneyland is precies dat proces waar ik op doel. Het kan goed zijn als dat de president en de Fransen dichter bij elkaar brengt. Maar het kan de allerslechtste keuze zijn als het tot die ontheiliging leidt, als het alleen nog maar om de buitenkant gaat.' Hij denkt even. 'Een president in Disneyland met een vedette aan zijn zijde. Misschien is dat wel heel gevaarlijk, ja.'


Kadaver

In zijn jongste boek concentreert Lévy zich op zijn ideologische vrienden: de socialisten. Ze verloren de presidentsverkiezingen en de parlementsverkiezingen en slaagden er de afgelopen maanden niet in een vuist te maken, laat staan een krachtige oppositie te voeren. Lévy presenteert een keiharde diagnose en geeft een stapel recepten mee.

'Links is als een kadaver dat op z'n rug ligt, zoals mijn laatste boek ook heet. Links is in coma, misschien zelfs dood. Misschien is de Socialistische Partij ook wel dood. En misschien is dat maar beter zo. Want we moeten de partij niet meer hervormen. Dat zou betekenen dat je zegt: we houden hetzelfde huis, we gaan alleen wat renoveren, we gaan de fundering versterken. Ik zeg: stop dynamiet in dat huis en bouw ergens anders een nieuw huis. Om die reden heb ik mijn boek geschreven. Ik weet dat het gelezen is door leden van de Socialistische Partij. Ook door Ségolène Royal. Laat de ideeën maar circuleren, we zien wel wat ermee gebeurt.'

Lévy leerde Royal kennen na een kritisch artikel dat hij eind 2006 schreef in weekblad Le Point. Hij werd door haar uitgenodigd voor een diner in het chique Hotel Raphael. Tot zijn verbazing kwamen alle thema's aan bod waarmee de socialisten nauwelijks uit de verf kwamen in de verkiezingsstrijd: Tsjetsjenië, de islam en terrorisme, de banlieues en de Europese eenwording. 'Ze is veel beter geïnformeerd dan sommige slechte waarnemers weleens beweren. Ik hou veel van Ségolène Royal, ik vind haar briljant. Ze kan zeker degene zijn die het linkse huis opnieuw zal opbouwen. Maar het kan ook een ander zijn. Ik bewonder haar, maar politiek gaat niet over gevoelens, wel over ideeën.'

Lévy veegt in zijn boek de vloer aan met opvattingen die bij de socialisten post hebben gevat. Het verstokte antiliberalisme, het anti-Amerikanisme en vooral ook de houding ten opzichte van het moslimextremisme zitten hem dwars.

'Er bestaat in Europa, in landen als Nederland, Frankrijk, Groot-Brittannië, het idee dat islamofobie gelijkstaat met racisme. Dat is niet zo. We hebben het recht om tégen de islam te zijn, net als tegen het judaïsme en het christendom. Kritiek hebben is niet racistisch. Kritiek hebben op dogma's, een religie bespotten, zoals Voltaire al deed, dat hoort bij het vrije denken. Maar de linkse politiek heeft er mede voor gezorgd dat het vrije denken zich vandaag de dag stilhoudt in Europa. We hebben in Frankrijk de filosoof en leraar Robert Redeker gehad, die de islam bekritiseerde en werd gestenigd door links in Frankrijk. In Denemarken was er de krant - een conservatieve krant, maar dat maakt niet uit - die spotprenten met de profeet Mohammed publiceerde. Dat recht hebben ze, maar links in Denemarken zei dat het respectloos was, dat het racisme tegenover moslims was. Nee! Nee! Als we spotten, is dat geen racisme.'

'En er is nog iets anders. Onder het mom van tolerantie bestaat er bij linkse partijen een vreemde inschikkelijkheid als het gaat om de extreemste vormen van de islam. Toen Theo van Gogh in Nederland werd vermoord, waren er mensen die vonden dat hij het zelf had opgezocht door zich als provocateur op te stellen.' Lévy ontmoette zelf de Nederlandse politica Ayaan Hirsi Ali, die wegens haar kritiek op de islam werd bedreigd. Hij ondertekende een petitie om haar in Frankrijk bescherming te bieden. 'Ik bewonder haar enorm, ik ben extreem solidair met haar.'

Maar die andere criticaster, de filosoof Tariq Ramadan, die ook zegt te pleiten voor een 'nieuwe islam in Europa', kan alleen maar op hoon rekenen. 'Hij is de erfgenaam van de Moslimbroederschap. En dat zijn de Arabische fascisten. Je hebt een Arabisch fascisme, net als een Europees fascisme. Fascisme is niet een specialiteit van één land. In de jaren tachtig vocht ik tegen Le Pen. Nu vecht ik tegen het islamisme. Dat is hetzelfde. En Ramadan is het spiegelbeeld van Le Pen en óók gevaarlijk.'


Laïcité

Lévy vecht tegen het islamisme, maar ook tegen de denkfouten van links, benadrukt hij. 'Ten eerste halen ze dus islamofobie en racisme door elkaar. Ten tweede doen ze alsof de radicale islam een opinie is als elke andere. Ten derde rechtvaardigen ze, onder het mom van tolerantie, opinies die niet te rechtvaardigen zijn en die juist veroordeeld moeten worden.'

'Natuurlijk moet links tolerant zijn. Maar het wereldlijke, de laïcité, moet vooropstaan. Links moet verschil leren maken tussen opinies die misdadig zijn en opinies die dat niet zijn. Links moet politiek en religie uit elkaar halen. Nu zien we in West-Europa alleen maar linkse politiek die buigt voor onderdrukking, bijvoorbeeld van vrouwen. In Amsterdam mogen vrouwen met boerka op straat lopen, uit naam van de tolerantie. In Frankrijk wordt geaccepteerd dat Robert Redeker maar één recht heeft: om onder te duiken (na bedreigingen, nvdr).'

De socialisten moeten zich ook een strategische vraag stellen, betoogt Lévy. Wáár moet het nieuwe huis worden gebouwd? Langs de 'Derde Weg', naar het voorbeeld van het Britse Labour? Moet samenwerking worden gezocht met de Democratische Beweging, de centrumpartij van François Bayrou, of moet de hand worden uitgestoken naar extreem-links?

'Voor mij is de opkomst van extreem-links een van de grootste bedreigingen voor Frankrijk. We hebben Olivier Besancenot (de leider van de LCR, de Communistische Revolutionaire Liga), en dat is een belangrijk politicus. Interessant ook. Voor het eerst in de westerse geschiedenis is een trotskist met een menselijk gezicht opgestaan: sympathiek, en iemand die erin slaagt om een grote groep mensen om zich te verzamelen. Trotskisten vormden altijd een soort sekte. Maar Besancenot is een slimme vent, die mensen aan zich bindt. Heel interessant én heel gevaarlijk. Hij kan weleens meer dan 5 tot 10 procent van de kiezers achter zich krijgen. En daarmee komt de verleiding van een verenigd links weer in zicht: de samenwerking tussen links-democratisch en links-totalitair. Dat is een stap terug voor de Socialistische Partij: het kan leiden tot nieuwe kritiek op de markteconomie, een rem op Europa, een ridicuul anti-Amerikanisme. Zo is extreem-links namelijk. De enige goede slachtoffers in de wereld zijn, in hun ogen, de slachtoffers van Amerika. Ze vinden dat Israël een fascistische staat is en dat de Joden de nieuwe Barbaren zijn. Dat is het links van Besancenot. De socialisten kunnen twee kanten op: die van Bayrou of van Besancenot. Ik ben zelf voor een humanistisch links, niet voor een totalitair links.'

Vooralsnog staat hij vrijwel alleen met zijn publieke adviezen. De Socialistische Partij lijkt nog steeds in een hopeloze crisis te verkeren, kopstukken zijn in de regering opgenomen of naar het IMF in Washington gepromoveerd, en buitenstaanders lijken niet voor heelmeester te willen spelen. Maar Bernard-Henri Lévy wil van geen melancholie weten.

'Ik ben in topvorm', zegt hij lachend. 'Ik praat. Ik ben vrij in wat ik zeg. Ik kan melden wat me bevalt aan Sarkozy en wat niet. Zo doe ík het. En de anderen, tja... Ik heb geen idee. Ik heb geen anderen gesproken de laatste tijd. Ik was te druk bezig met mijn boek. Als ik schrijf, dan schrijf ik achter elkaar door. Ochtend, middag, avond. Ik kan weken, soms zelfs maanden achtereen schrijven. De pauzes beperk ik dan tot het strikte minimum. En ik kijk ook niet te veel naar wat anderen doen. Ik doe wat mijn geweten me ingeeft.'

Bernard-Henri Lévy: 'Ce grand cadavre à la renverse'. Éditions Grasset.


DS, 22-12-2007 (Frank Renout)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

'Vechten tegen het islamisme' in zijn geheel vind ik nogal veralgemenend. 'Vechten tegen extremistisch islamisme' vind ik al beter klinken. Niet alle islamieten zijn extremistische en mogen dus niet over eenzelfde kam gescheerd worden. Het zijn natuurlijk altijd de 'slechteriken' die het nieuws halen. Zoals zo vaak, brengt de media een verkeerd beeld over.

__________________
elien