Geld ondermijnt democratie

BRUSSEL - ANALYSE AMERIKA'S PROBLEMEN (3) Voor de opvolger van George Bush ligt een dikke map 'te doen' klaar. Vandaag: geld en lobbyisten.

Van onze redactrice

De strijd om het Witte Huis heeft al zo'n 760miljoen dollar gekost. Op zich is dat geen probleem. De verkiezingsindustrie creëert immers banen. Het zijn de herkomst van dat geld en de manier waarop het de resultaten scheeftrekt en de beleidsbeslissingen beïnvloedt, die vragen opwerpen.

Herkomst: De kandidaten moeten het geld letterlijk bijeenschooien op etentjes en recepties voor rijke lieden. Dat is extreem tijdrovend. Het is, naar het woord van de Democraat Evan Bayh, alsof een kandidaat 'een fundraiser als ontbijt, een fundraiser als lunch en een fundraiser als diner' moet afwerken. En zoals Barack Obama in zijn autobiografie toegeeft: het doet wat met een mens. Al die milde donoren overhandigen hun cheque samen met hun wereldvisie en stilaan begint de politicus te denken als zijn sponsors, hoe hij ook probeert voeling te houden met de gewone man en vrouw, aldus Obama.

De kandidaten kunnen een beroep doen op overheidssubsidies om hun campagne te financieren, op voorwaarde dat ze strikte uitgavenlimieten respecteren. George Bush brak in 2000 met het systeem en sinds 2004 heeft geen van de topkandidaten er nog gebruik van gemaakt in de voorverkiezingen. De subsidies waren een van de talloze pogingen om de kosten van verkiezingscampagnes aan banden te leggen en de financiering ervan doorzichtiger te maken.

Pogingen om uitgaven te beperken, stuiten steevast op heftig verzet van diverse belangengroepen. Hun argument: het gaat om een aantasting van de vrijheid van meningsuiting die door de grondwet is beschermd. Maar dan wel uitsluitend om de vrijheid van een vermogende klasse, niet van de gemiddelde burger.

Er worden ook altijd wel achterpoortjes gevonden om beperkingen te omzeilen. Als rijke donoren de limiet bereiken, worden hun kinderen ingeschakeld. Zelfs borelingen doen in de VS gulle schenkingen aan presidentskandidaten. Het gaat ten slotte om hun toekomst.

Invloed op uitkomst: Het rekensommetje is uiterst eenvoudig: de kandidaat met het meeste geld wint (bijna) altijd. Het is dus een beperkte coterie van geldschieters die het resultaat beïnvloedt. Wie niet voldoende geld heeft, kan zichzelf en zijn ideeën niet bekendmaken in een systeem dat het vooral van - heel dure - tv-reclame moet hebben.

Invloed op het beleid: Aan elke gift hangt een prijskaartje. Als politici stemmen over wetten, drukken hun donoren mee op het stemknopje. Lobbyisten zijn dan ook bijzonder productieve fondsenwervers. Hoe hoger het bedrag dat ze kunnen overhandigen, hoe groter hun invloed. Sommigen houden de pen vast waarmee de wetten worden geschreven waar hun klanten belang bij hebben.

Dat zo'n systeem nefast is voor het geloof in de democratie, hoeft weinig betoog. Barack Obama maakt zich sterk dat, als hij president is, 'de dagen dat de lobbyisten de agenda in Washington bepalen, voorbij zijn'. En in zijn Blauwdruk voor Verandering voegt hij eraan toe: 'Ze hebben mijn campagne niet gefinancierd en ze krijgen geen job in mijn Witte Huis'.

Obama pakt graag uit met het grote aantal giften dat hij via het internet opstrijkt van gewone kiezers. Is Obama inderdaad de 'Witte Ridder' die niet schatplichtig is aan machtige belangengroepen? En hoe revolutionair is zijn internet-fondsenwerving? Is het Witte Huis niet langer te koop?

'De impact van Obama's internet-fondsenwerving is marginaal', zegt Massie Ritsch van het invloedrijke The Center For Responsive Politics, dat het spoor van het geld in de Amerikaanse politiek volgt. 'Immers, slechts een derde van Obama's middelen komt van giften kleiner dan 200dollar. Hij blijft afhankelijk van grote donoren. Obama is misschien iets minder afhankelijk van hen, maar elite interests domineren.'



Wie is de witste ridder? Zowat een jaar geleden, toen Obama voor de meeste Amerikanen nog een nobele onbekende was, een 'branieschopper' die de gevestigde waarde Hillary Clinton durfde aan te pakken, zwoer hij een dure eed: als hij de Democratische kandidaat wordt, aanvaardt Obama voor de eigenlijke verkiezingscampagne de overheidssubsidies van 85 miljoen (en bijhorende uitgavenlimiet), op voorwaarde dat de Republikeinse kandidaat hetzelfde doet.


Inmiddels heeft Obama zich echter ontpopt tot een superieure fondsenwerver en heeft zijn Republikeinse tegenkandidaat heel wat minder succes in het geldcircuit.

Die tegenkandidaat, John McCain, is bovendien medeauteur van de jongste poging tot hervorming van de campagnefinanciering -overigens tot razernij van de rechtervleugel van zijn partij. Hij maakte er zijn strijdpunt van tijdens zijn mislukte presidentscampagne in 2000. Als het in de herfst dus tot een strijd tussen Obama en John McCain komt, wordt de invloed van de geldschieters op het beleid een belangrijk thema: wie is de witste ridder?

Bron: De standaard: dinsdag 4 maart 2008