’Ik riep steeds: Schiet op, straks zijn ze dood!’


Na de bestseller van Geert Mak is er nu ook een televisieserie over ’In Europa’. De komende twee jaar reist de VPRO door het Europa van de twintigste eeuw. Zondag is de eerste aflevering.


Het bleek lastig om de beginjaren van de vorige eeuw te verfilmen: de meeste hoofdrolspelers zijn al dood. Geert Mak, die voor zijn boek ’In Europa’ in 1999 rondreisde over het continent, hamerde er dan ook op dat de televisiemakers snel moesten zijn. „Ik riep steeds: schiet op! Straks zijn zij ook al dood! Maar dan zeiden zij: ’Nee, dat past niet in het schema’. Ze hebben er dan ook eentje gemist.” Dat was de kleinzoon van de Duitse keizer. Regisseur Roel Van Broekhoven had al een afspraak met hem staan toen hij overleed.

Van Broekhoven regisseerde de 35 afleveringen van de serie ’In Europa’, een verfilming van de bestseller van Geert Mak die de komende twee jaar te zien is bij de VPRO. Drie jaar lang duurde de voorbereiding maar liefst. „Het was minder simpel dan ik dacht. Al die citaten die Mak gebruikt. Kafka bijvoorbeeld. Hoe maak je daar nu weer televisie van?”

Het is hem echter gelukt: 35 afleveringen die elk gaan over één specifiek jaar uit de vorige eeuw, gebaseerd op de reis die Mak eerder maakte. De eerste aflevering gaat over Engeland in 1901. „De toekomst zag er toen nog veelbelovend uit”, vertelt Mak. „Men dacht dat oorlogen tot het verleden behoorden en dat er snel voldoende voedsel en werk voor iedereen zou zijn.” Het tegendeel bleek waar.

„Een grimmig genot”, noemt Mak de verfilming van zijn boek. „De twintigste eeuw is een van de meest bloedige eeuwen uit de geschiedenis. In de vorige eeuw vielen er meer doden per 1000 inwoners dan ooit tevoren. Door de Europese Unie is er nu eindelijk een duurzame, diepe vrede. Dat lijkt nu heel vanzelfsprekend maar deze serie laat zien dat dit niet zo is.”

De vorige eeuw is soms verrassend actueel. Zo vergde de Eerste Wereldoorlog in 1986 nog een slachtoffer. Een boer uit het Belgische Ieper reed toen op een oude granaat die daardoor tot ontploffing kwam. Zijn zoon vertelt over de vele granaten die er nog in de grond zitten. „Niet te veel bij nadenken. Als je dat niet kunt, moet je geen boer worden.”

Belgische militairen zijn nog altijd, al negentig jaar, bezig om granaten en andere munitie uit de Eerste Wereldoorlog uit de grond te halen. „Als je dat hoort, denk je eerst: wat een idioten dat ze dat toen allemaal afgeschoten hebben. En vervolgens bleek dat veel van hen de rest van het jaar mijnen ruimen in Afghanistan. Als mensen zich dat realiseren, ben ik tevreden”, aldus Van Broekhoven.

Rode draad door de afleveringen is de vraag wat je doet als het moeilijk wordt. „Het is me inmiddels wel duidelijk hoe gemakkelijk je verkeerde keuzes maakt”, zegt de regisseur. Hij sprak met de zoon van een arbeider die ovens maakte voor Buchenwald, het werkkamp nabij Weimar. „Als zijn vader geweigerd had, zou hij zijn inkomen zijn kwijtgeraakt, zou hij zijn gezin niet meer kunnen onderhouden en bovendien bestond de kans dat hij dan zelf in het kamp zou belanden. Zo hebben we nog niet vaak naar de oorlog gekeken.” Op de vraag of de zoon anders zou hebben gehandeld, antwoordt hij: „Ik zou de enige held geweest zijn als ik geweigerd had.”

Van Broekhoven denkt niet dat hij anders gehandeld zou hebben. „Je hoort dat mensen zeggen dat zij het allemaal anders zouden doen. Maar hoe langer ik met deze onderwerpen bezig ben, hoe zorgelijker ik word over wat ik gedaan zou hebben.”


Serie begint op 11/11

De eerste achttien afleveringen van ’In Europa’ worden de komende maanden uitgezonden op zondagavond om 21.05 uur op Nederland 2. Morgenavond is de eerste aflevering. De overige zeventien afleveringen zijn volgend seizoen te zien. Bij de serie hoort een website – www.ineuropa.nl – met daarop de ’In Europa Atlas’, een landkaart van Europa waarop belangrijke plaatsen uit de serie gekoppeld worden aan tekst, geluid en beeld. Hiermee kun je zelf op reis. En dat kan binnenkort ook in het echt: reisorganisatie Voyage & Culture ontwikkelt momenteel een aantal historische reizen die gebaseerd zijn op het boek van Geert Mak.


Trouw, 10-11-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB