'Militairen spreken enkel taal van het geweld'


BRUSSEL - De Birmanen houden de adem in nu het protest blijft duren. 'De vraag is niet of de junta terugslaat maar wanneer.'


De kleinschalige betogingen tegen de verhoogde brandstofprijzen in de Birmaanse hoofdstad Rangoon eind augustus, barstten de afgelopen dagen volledig uit hun voegen. Het is al twintig jaar geleden dat Birmanen publiekelijk hun ongenoegen over het regime durfden uit te spreken. 'Het protest van de afgelopen weken is ongezien', vertelt een Birmaanse professor die liever niet met zijn naam in de krant verschijnt uit angst voor problemen met het regime. 'Ik was enorm verbaasd. Niemand verwachtte echt dat de boeddhistische monniken het voortouw zouden nemen in nieuwe protestmarsen.'

De militaire junta die Myanmar (ex-Birma) al 45 jaar in een wurggreep houdt, had de invloedrijke monniken voor haar kar gespannen met allerlei privileges. 'De monniken werden met auto's en televisie omgekocht.' Op die manier werden ze onzichtbare handlangers bij de ordehandhaving. Een slimme zet in een land waar 89% van de bevolking boeddhist is. 'Als je de monniken tegen hebt, heb je de hele bevolking tegen', aldus de professor. Monniken worden enorm gerespecteerd door het volk. 'Na boeddha zelf genieten ze het meeste aanzien. Er gaat een enorme autoriteit van hen uit. Het verklaart waarom de regering hun protest voorlopig pikt.'

Elke ochtend trekken monniken voor dag en dauw de straat op, wachtend op aalmoezen van vrome genadezoekers. De laatste weken weigeren ze giften van politie en militairen. 'Het is een krachtig politiek signaal. Monniken mogen eigenlijk geen aalmoezen weigeren, want zo ontzeg je de schenker genade.'

Maar waarom keren de monniken zich nu tegen hun belangrijkste broodheer? Birmaanse monniken zijn geen homogene groep, zo blijkt. Er gaapt een enorme kloof tussen rijke en arme kloosters en ook tussen oude wijzen en jonge snaken. Veel oude monniken steunen het regime. 'Het zijn vooral jonge en armere monniken die vandaag de straat optrekken. Ze willen zich actief inzetten voor de samenleving.'

Maar zuiver altruïsme is niet hun enige drijfveer. Het dictatoriale regime kelderde de economie en Myanmar is een van de armste landen in de regio. Als de gewone Birmaan met moeite zijn eigen gezin kan onderhouden, heeft hij nauwelijks nog iets over om in het kommetje van een bedelende monnik te gooien. De verhoging van de brandstofprijzen trof de monniken onrechtstreeks dus ook.

Nu boeddhistische monniken het voortouw nemen, wordt het afwachten hoe de militaire junta zal reageren en vooral hoelang ze de demonstraties nog zal dulden. Protest is zeldzaam in Myanmar. De laatste grote betoging dateert al van 1988. Toen werd de opstand bloedig neergeslagen en kwamen duizenden burgers om het leven.

'Het protest beangstigt me enorm', zegt de professor. 'Ik ben bang dat een reactie zoals in '88 niet zal uitblijven. Geweld is het enige antwoord dat de junta kent. Dialoog bestaat hier niet.'

De junta zit al jaren stevig in het zadel en wil dat zo houden. 'Ik lijk misschien pessimistisch, maar ik geloof echt niet dat er iets zal veranderen. De militairen zullen terugslaan, dat is zeker. De vraag is alleen wanneer ze dat zullen doen.'

Alleen de internationale gemeenschap lijkt het verschil te kunnen maken. Door betere communicatiemiddelen geraakt er meer nieuws buiten de Birmaanse landsgrenzen. 'Misschien is de internationale gemeenschap vandaag gevoeliger voor wat er in hier gebeurt.' Op die manier kan druk uitgeoefend worden. Het wordt vooral uitkijken naar de reactie van China, dat het regime al jarenlang de hand boven het hoofd houdt.

'Een ding staat vast', besluit de professor, 'de regering heeft er geen flauw benul van hoe ze op een vreedzame manier met veranderingen moet omgaan.'


DS, 25-09-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Het arme Birma is een klassieke politiestaat


In Birma maken de militairen de dienst uit. De junta, die het land heeft omgedoopt tot Myanmar en Rangoon de status van hoofdstad ontnam, beheerst politiek en de economie. Gaan boeddhistische monniken dat nu veranderen?


Jakarta, 25 sept. Het leek op een oude film uit de jaren zestig, de scène van die laatste dinsdag van maart. Maar het was anno 2007. Een 73-jarige luitenant-generaal stapte uit een grote, glanzende Mercedes met open dak en liep, volbehangen met medailles, naar de eretribune. Daar nam hij het defilé af van 15.000 marcherende soldaten die voor het eerst paradeerden in de kale, splinternieuwe hoofdstad van het land, uitgekapt in het oerwoud in het midden van het land.

Daarna sprak de generaal kort tot zijn gehoor: hoge landgenoten, diplomaten en journalisten, en het ging over „binnenlandse en buitenlandse destructieve elementen, die dienden te worden verpletterd”. Vervolgens verdween hij weer in zijn open Mercedes door de hoofdstraat van een stad – Nay Pyi Daw gedoopt – die nog slechts leegte kent met af en toe een groot overheidsgebouw. De 62ste verjaardag van de Nationale Strijdkrachten was aldus gevierd.

Al sinds 1992 maakt luitenant-generaal Than Shwe samen met een getrouwe schare van hoge militairen de dienst uit in Birma, dat tegenwoordig Myanmar heet. Politiek, militair én economisch – via een reeks conglomeraten en joint ventures met belangen in uiteenlopende sectoren, variërend van olie- en gaswinning tot handel in hardhout, mineralen én drugs.

Eerder dit jaar was Than Shwe weliswaar enkele keren in Singapore voor een medische behandeling, maar optredens als bij de militaire feestdag moesten iedereen laten zien dat er niets aan de hand is. Ook al bleven er – geheel in de geest van een ouderwetse dictatuur – tot de dag van vandaag steeds geruchten over de fysieke toestand van de machthebber, die officieel voorzitter is van de Staatsraad voor Vrede en Ontwikkeling.

Birma gold in de jaren vijftig als een van de meer welvarende plekken van Azië, maar sinds 1962 is het een dictatuur en maken legerleiders met kleine onderbrekingen de dienst uit. Het land van bijna 50 miljoen inwoners manifesteert zich als een klassieke politiestaat, met een uitgebreide inlichtingendienst, agenten in burger rondom de betere hotels van Rangoon en een strikt gecensureerde pers. En inmiddels geldt het is als een van de armste landen van Azië. Ondervoeding en kindersterfte zijn aan de orde van de dag.

En al die jaren hielden China en India de generaals de hand boven het hoofd – voorop China, dat nauw betrokken is bij de olie- en gaswinning voor de kust en dat een belangrijke afnemer is van tropisch hardhout. China leverde de laatste tien jaar voor naar schatting 1 miljard euro aan wapens aan het 400.000 man sterke Birmese leger – dat zijn inkomsten vooral haalt uit economische activiteiten. Op het ogenblik opereert China behoedzamer. Het wil stabiliteit in Birma. Maar het wil ook geen bloedbad met alle reputatieschade voor het land van de Olympische Spelen volgend jaar van dien. Drie weken geleden zei een Chinese diplomaat,Tang Jiaxuan, tegen de junta te hopen dat de generaals „het democratische proces dat bij hen past, zullen bevorderen.”

Het is deze kaste van intransigente generaals die dezer dagen op straat wordt uitgedaagd door tienduizenden goeddeels jonge boeddhistische monniken. Niet alleen doordat zij elke dag opnieuw in groten getale van ’s lands belangrijkste heiligdom, de Shwedagon Pagode, door de miljoenenstad Rangoon marcheren, maar ook omdat zij aalmoezen weigeren uit handen van soldaten en daarmee het leger in de buurt van kwaad en verdoemenis brengen in dit diep religieuze land van het klassieke Theravada boeddhisme. Dit kan niet anders dan de generaals in verlegenheid brengen. Vele jaren lang hebben zij hun best gedaan om de hogere clerus achter zich te houden, zij hebben geïnvesteerd in renovatie van tempels en kloosters en meenden op loyaliteit of ten minste afzijdigheid te kunnen rekenen.

De regeringskrant The New Light of Myanmar toonde gisteren op de voorpagina een foto. Generaal Shwe geeft offers aan een monnik, inclusief een stuk textiel. De monnik neemt de offergaven in ontvangst. De boodschap is opzichtig: tussen godsdienst en generaals is alles koek en ei.

Op straat moet dat nog blijken.


NRC, 25 september 2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Betoging uiteen na charges oproerpolitie Myanmar


De Birmaanse veiligheidsdiensten hebben vanmorgen opnieuw schoten gelost om manifestanten in Rangoon uit elkaar te drijven, melden ooggetuigen. Meer dan 10.000 mensen waren op straat gekomen om te protesteren tegen het regime in Myanmar.


In de stad zijn opnieuw manifestanten bijeengekomen nabij de Sule Pagode, het centrale verzamelpunt van de demonstraties tegen het regime. 'De sfeer is euforisch', vertelde een ooggetuige. 'De betogers zingen en klappen in de handen.' Centraal in de betoging lopen vier monniken.

De oproerpolitie chargeerde nadat een menigte van meer dan duizend betogers hen bekogelde met stenen en waterflessen. Schoten werden afgevuurd en zeker een persoon bleef op de grond liggen. Het was niet duidelijk of de man overleden is of alleen bewusteloos raakte.

Daarna verspreidden de ordetroepen zich in de straten van de hoofdstad, waar ze de betogers met megafoons opriepen hun manifestatie te beëindigen. Ze dreigden ermee opnieuw het vuur te openen indien dat niet gebeurde. Volgens ooggetuigen zijn de betogers daarop huiswaarts gekeerd.

In het centrum zijn volgens getuigen minstens 100 mensen gearresteerd door soldaten en politiemensen die probeerden duizenden manifestanten uiteen te krijgen.


Kloosters bestormd

Veiligheidstroepen hebben vannacht zeker twee kloosters bestormd in Rangoon, de grootste stad van het land. Tot tweehonderd monniken werden gearresteerd, melden verschillende getuigen.

Bij de arrestatiegolf gebruikte het regime opnieuw geweld. Volgens de oppositie kwam een monnik om en raakten zeker zeven anderen gewond. Ramen van kloosters werden ingeslagen en monniken die in Yangon aan arrestatie hadden weten te ontsnappen, keerden met bebloede hoofden terug naar hun kloosters.


Blog DS, 27-09-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Pacifisme op de korrel


Luk Sanders kijkt vol bewondering en verwondering naar het vreedzame protest van de monniken in Myanmar. Moeilijk te begrijpen voor ons, westerlingen, maar het biedt toch stof tot nadenken. 'Iedere reactie op virulent geweld heeft zijn schaduwkanten, ook het pacifisme.'


Hoewel het nog maar onlangs in de media kwam, staan in Myanmar de zenuwen nu al meer dan een maand strakker gespannen dan in Irak. Boeddhistische monniken verzetten zich er massaal en geweldloos tegen de junta. Onder meer China, de Europese Unie en de Verenigde Naties hebben hun bezorgdheid geuit. Voor de Amerikaanse president Bush is zoiets natuurlijk niet hevig genoeg - die heeft al sancties ingesteld om ze nadien nog op te voeren.

Die monniken lijken in ieder geval goed bezig, ook al doen ze eigenlijk niet veel. Ze doken plots op uit het niets en lopen daar nu wat rond op straat. Zingend, biddend, soms roepend en vaak zelfs dat nog niet. Maar wat ze eigenlijk doen, is een ingewikkeld en ondoorzichtig schaakspel spelen dat bulkt van symboliek en psychologie. Een mens vraagt zich bijvoorbeeld af hoe die monniken met elkaar communiceren. Vergaderen ze, maken ze afspraken? Hoe bang of vastberaden zijn ze? Misschien denken we te vlug dat we iets begrijpen van hun strategie.

Het geweld in Myanmar neemt nog niet dezelfde proporties aan als tijdens de opstand van 1988, al zijn de eerste doden wel al gemeld. Het leger vaardigt stoer samenscholingsverboden uit, stelt de avondklok in… om dan bang te hopen dat die verrekte kaalkoppen zich eraan zullen houden. De monniken zijn voorlopig aan de winnende hand in die psychologische armworsteling en ze zijn vastberaden 'pacifistisch' te blijven.

'Pacifistisch'. Wat een woord. Zijn er überhaupt westerlingen die het begrijpen? Ja, natuurlijk: de Vlamingen! Hou maar eens een rondvraag, alle Vlamingen zijn pacifistisch. De enigen van wie ik zo afgaande op het uiterlijk durfde te vermoeden dat ze zichzelf geen pacifisten noemden, die staan jaarlijks in korte broek te trommelen aan die rare 'nooit-meer-oorlog'-toren in Diksmuide. Maar nee, álle Vlamingen zijn overtuigde pacifisten. En ze zijn dat altijd geweest, net als de Luxemburgers, Lichtensteiners en Monegasken, trouwens. Nogal wiedes, we kunnen van niemand winnen.

Hoe zalvend onze overtuiging ook is voor ons geweten, Gandhi noemde een dergelijk pacifisme misprijzend non-violence of the weak. Doe gewoon niets. Gaap naar geweld als een koe naar een trein. Schuldig verzuim met een laagje vernis. Mahatma Gandhi's non-violence of the brave - zijn satyagraha - omvatte daarentegen ook hongerstaking, liefdevolle provocatie, burgerlijke ongehoorzaamheid, gebed en het zichzelf opleggen van een gigantische druk die stoïcijns gedragen wordt. Gandhi's pacifisme bevatte tevens een aspect dat bij ons nooit glashelder wordt gemaakt: écht nooit geweld. Voor ons is het 'in principe nooit ofte nimmer, maar als het zover komt zullen we het nog eens bekijken'. Maar is ons pacifisme dan zoveel slechter? Want écht nooit geweld, dat is niet niks.

Tijdens de Reichskristallnacht in november 1938 mocht in Duitsland om het even welke arische randdebiel synagogen of Joodse winkels in lichterlaaie zetten. Brandweermannen kregen het verbod te blussen. Joden werden beroofd, mishandeld en vermoord - beeld u zich even in dat u die nacht Jood was in Duitsland - en nadien moesten ze daarvoor zelf gigantische schadebedragen neertellen. Enkele maanden later, op 10 augustus 1939, verscheen echter in een Frans dagblad een open brief van Gandhi aan de Duitse Joden: 'Als ik Jood was, in Duitsland geboren, en daar in mijn levensonderhoud voorzag, zou ik evenveel aanspraak maken op Duitsland als mijn vaderland als de meest adellijke Duitse aristocraat (…) Ik zou Hitlers beulen uitdagen me neer te schieten of in de kerker te gooien; ik zou weigeren me te laten discrimineren of te isoleren. Door dit te doen, zou ik er niet op wachten, dat mijn geloofsgenoten mij in mijn passief verzet zouden steunen, maar ik zou erop vertrouwen, dat alle anderen tenslotte mijn voorbeeld zouden volgen (…) Dat zou pas een werkelijk religieus verzet zijn tegen de goddeloze razernij van ontaarde schepsels'.

De Joodse diaspora was gedurende eeuwen een toonbeeld van geweldloosheid en op onvoorstelbaar moedige wijze heeft Gandhi de onafhankelijkheid van zijn volk verkregen. Maar de Duitse joden zijn wel dood. En wie waren de twee eerste staten om het non-proliferatieverdrag van kernwapens aan hun laars te lappen? India en Israël! De stoïcijns gedragen druk had sporen nagelaten die mits vertraging toch om compensatie vroegen. En hoe Gandhi aankeek tegen politiediensten in een democratie, was ook niet glashelder. Als uw kinderen de hersens worden ingeslagen, verwacht u van de politie ook geen zitstaking. Iedere reactie op virulent geweld heeft zijn schaduwkanten, ook pacifisme.

Gandhi had een Duitse vriend, de lutherse theoloog Dietrich Bonhoeffer. Die man is erin geslaagd in nazi-Duitsland een hoogst intelligente en waardige houding aan te nemen. Maar uiteindelijk nam hij wel deel aan de samenzwering tegen Hitler op 20 juni 1944. Hitler hield wat oorsuizingen over aan de bomaanslag en Bonhoeffer werd geëxecuteerd. Welke houding staat het dichtst bij Gandhi's satyagraha: Bonhoeffers violence of the brave of een kleinzerig non-violence of the weak? Zo duidelijk is het allemaal niet.

Intuïtief kunnen we de monnikenopstand zeker onderschrijven en bewonderen. Maar waar ze precies mee bezig zijn weten we niet. Wij staan trommelend aan de IJzertoren te roepen dat België moet splitsen omdat we dan nog steenrijker worden dan we al zijn. Onze universiteiten bestuderen het pacifisme in colloquia, zo oppervlakkig en onkritisch dat de redactie van het tijdschrift Joepie er de neus voor ophaalt. Hoofdschuddend keuren we de beelden van het journaal af om ze twee minuten later te vergeten.

Dat is voor alle duidelijkheid geen pacifisme. Maar toch zijn zowel het echte pacifisme als ons vals pacifisme een overweging waard, want als virulent geweld in de lucht hangt, is alles delicaat en dus kan alles overwogen worden. Maar het is geen wondermiddel, het heeft zijn schaduwkanten, het is niet eenvoudig en de afloop is onzeker. Ook in Myanmar, ook in Diksmuide.

Luk Sanders doceert wijsbegeerte aan de Evangelische Theologische Faculteit Leuven.


DS, 27-09-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB