Strijd tegen sociale fraude levert alleen kleine visjes op


Arbeidsauditeur d'halleweyn hekelt aanpak sociaal banditisme 'Al die grote, gecoördineerde acties van de federale inspectiediensten tegen de zware sociale fraude liggen aan de basis van slechts vier tot tien procent van de processen-verbaal.'


De Antwerpse arbeidsauditeur Stefaan D'Halleweyn zegt dat hij 'hoogst verbaasd' is over het palmares dat de Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (Siod) - de koepel boven de vier grote, federale inspectiediensten - onlangs bekendmaakte: 5.392 controles bij werkgevers en zelfstandigen (DS 7juni).

'De Siod beschikt niet eens over twintig personeelsleden. Ter vergelijking: in Nederland zijn er dat 350', reageert D'Halleweyn. 'Nochtans besliste het parlement al in 1976 om de versnipperde sociale-inspectiediensten te fusioneren. Dat leek een zaak van gezond verstand. Maar de achtereenvolgende ministers hebben daar geen gevolg aan gegeven.'

D'Halleweyn spreekt met kennis van zaken. Hij is voorzitter van de Raad van Arbeidsauditeurs, die inzake sociaal strafrecht zowat de evenknie zijn van de procureurs bij strafrechtelijke misdrijven.

Volgens Stefaan D'Halleweyn werd vorig jaar, met de introductie van de nieuwe Siod-koepel, wel een poging gedaan om de sociale fraude en illegale arbeid op een gecoördineerde manier te bestrijden. Maar het blijft volgens hem 'een verhaal van ad-hocacties, veel goodwill en engagement op het terrein, en is er nog lang geen sprake van een stevige structuur die kan ingaan tegen de almaar beter georganiseerde (internationale) sociale misdaad. U hebt ook het rapport van de Amerikanen gelezen. België is een spil in de mensenhandel.'

De Antwerpse arbeidsauditeur heeft de toestand zien verslechteren. 'Vroeger ging het om stoute werkgevers die een aantal sociale regels niet naleefden. Nu is sociale fraude een misdaad geworden. Echt sociaal banditisme, waarbij bedrijfsleiders niet alleen op een malafide manier naar concurrentievoordeel streven, maar ook de fundamentele sociale grondrechten van mensen miskennen. Want wie geen sociale bijdragen betaalt, is vaak ook niet in orde met de arbeidsomstandigheden, de contracten, de loonvoorwaarden.'


Waarom bent u boos als bericht wordt over het goede werk dat de inspectiediensten verrichten in de strijd tegen de sociale fraude?

'Onder verschillende ministers is gepoogd om die inspectiediensten samen te brengen. Maar steeds opnieuw zijn die pogingen teruggefloten door de betrokken administrateurs-generaal of had het nieuwe orgaan niet genoeg bevoegdheden om op te treden tegen de afzonderlijke diensten in.'

'Datzelfde doet zich nu voor met de nieuwe Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst, de Siod. Dat is helemaal geen eengemaakte dienst. De basis van Siod blijft bestaan uit afzonderlijke diensten. De Siod organiseert enkel twee keer per maand een gezamenlijke actie tegen de sociale fraude, waaraan alle diensten meedoen.'

'De wetgever heeft voor de aansturing in arrondissementscellen voorzien, onder aanvoering van een arbeidsauditeur. Dat betekent voor mij dat ik in Antwerpen de verschillende inspecties van Arbeid, RVA, RSZ en Sociale Zaken moet samenbrengen. Elk van die inspectiediensten werkt met eigen afdelingen, die anders gestructureerd zijn. Dan weer per provincie, dan weer per district, dan weer volgens een totaal eigen opdeling. Iedereen die aan de tafel zit, heeft een ander petje, een andere bevoegdheid, een ander gebied, met ook totaal andere beleidslijnen. De Arbeidsinspectie wil zoveel mogelijk overtredingen regulariseren, de RSZ wil zoveel mogelijk achterstallig geld binnenbrengen, de RVA wil dan weer zoveel mogelijk uren per week zwartwerk vinden.'

'De Siod heeft geen bevoegdheid om beleidslijnen te trekken. Op arrondissementeel vlak ben ik wel voorzitter, maar ik heb als magistraat geen gezag over de inspecteurs, want het zijn geen inspecteurs van gerechtelijke politie. Ik mag ervoor zorgen dat er op de vergadering koffie is, dat wel.'


Hoe zou u dat veranderen?

'Om te beginnen zouden duidelijke beleidslijnen moeten worden uitgevaardigd. Mijn uitgangspunt blijft dat iemand die sociale fraude pleegt het respect voor de sociale grondrechten aan zijn laars lapt. Dat misdrijf lijkt me zwaar genoeg om te vervolgen, en het verdient meer dan een aanpak die erop gericht is met boetes zoveel mogelijk geld binnen te halen. Nu ligt budgettair vast dat jaarlijks 60miljoen euro uit die sociale fraude moet worden gerecupereerd. Daardoor worden moeilijke dossiers niet uitgespit omdat ze te veel tijd en energie vergen en niet snel genoeg renderen. Als elke inspecteur weet dat hij in zijn jaarlijkse evaluatie wordt beoordeeld op het geld dat hij heeft binnengebracht, is de tekening snel gemaakt. Hij zal weinig of geen tijd besteden aan dossiers die heel veel tijd vergen, en dus niet kunnen doordringen tot de grote fraudenetwerken.'

'Om een fictief voorbeeld te geven: het is gemakkelijker om een doorsnee-kmo aan te pakken die geen sociale bijdragen op maaltijdcheques betaalt dan om handelaars in Zwarte Polen te ontmaskeren.'


Enkel de kleine visjes belanden dus in het net.

'Precies. Die fraudenetwerken zijn vaak gelinkt aan mensenhandel. Maar om dat allemaal te traceren, moet je tijd steken in de zwartwerker of illegaal die je op een werf hebt aangetroffen. Wie heeft hem in het buitenland geronseld? Hoe is hij naar België gekomen? Hoe woont hij? Wat is hem beloofd? Wie is er met hem mee gekomen? Zoiets kost tijd. Het loopt nu ook mis doordat de ene dienst denkt dat de andere het doet, en omgekeerd. De sociale inspecteurs zijn bovendien niet opgeleid om te speuren naar mensenhandel.'


Nogmaals, wat moet er veranderen?

'Er moet een opdeling komen van de controlebevoegdheden, waarbij de bestaande administraties zich beperken tot hun taak van bestuurlijke politie. Zij gaan de naleving van de sociale regels na en brengen zoveel mogelijk overtredingen in kaart. Naast hen wordt een volwaardige Sociale Inspectie en Opsporingsdienst opgericht, met de bevoegdheid van een rechercheteam. Die dienst houdt zich dan bezig met dossiers die veel aangepast speurwerk vergen, op basis van aanwijzingen die de gewone inspectiediensten aanleveren.'

'Kijk, als het beleid nu al dertig jaar vindt dat de inspectiediensten afzonderlijk moeten blijven functioneren, zullen daar wel goede redenen voor zijn. Laat die inspectiediensten dus draaien en geef ze als opdracht mee om zoveel mogelijk overtredingen te regulariseren. De reële, zware inbreuken kunnen dan naar de rechercheploegen van de Siod worden overgeheveld, teams die gelinkt zijn aan de arbeidsauditeurs, met het oog op gerechtelijke vervolging. De pakkans moet omhoog: dat is cruciaal.'


Hoe loopt het nu met de veroordelingen van wie flagrant over de schreef gaat?

'De dynamiek van de correctionele rechtbanken is niet gelijk aan die van ons, wanneer wij zware dossiers doorsturen, zoals over de illegale tewerkstelling van illegale vreemdelingen. Driekwart van de betichten krijgt opschorting of uitstel van straf.'


Is dat niet om moedeloos van te worden?

'Er is hoop. De procureur-generaal van Luik, Cédric Visart de Bocarmé, beheert sinds kort in het college van procureurs-generaal de portefeuille van sociaal strafrecht. Hij heeft een rondzendbrief opgesteld met vijf prioriteiten in de strijd tegen sociale fraude.'

'En het nieuwe wetboek van sociaal strafrecht is klaar voor goedkeuring, waardoor duidelijk wordt hoe en wat moet worden bestraft.'

'Bovendien moeten alle dossiers voortaan worden ingevoerd in een online databank. Maar de informatica blijft een groot probleem. Onze graad van informatisering stopt ergens in de jaren tachtig. De crash van het Feniks-project voor de informatisering van Justitie is een echte ramp. De nieuwste computers en programma's zijn bijvoorbeeld niet compatibel met de gegevens die we al verzameld hadden. En elke inspectiedienst verwerkt de gegevens op zijn eigen manier.'


Jan Buelens van de Universiteit Antwerpen stelde in zijn doorlichting van de deloyale concurrentie in de bouwsector dat het België zwaar mangelt aan een stevig handhavings- en vervolgingsbeleid.

(fijne glimlach) 'Dat is zowat de samenvatting van al wat ik zonet heb gezegd.'


DS, 02-07-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB