Vergrijzing / In jonge gezinnen groeit het menselijk kapitaal


Europa schrijft te vroeg mensen af en investeert veel te weinig in jonge gezinnen, meent hoogleraar Lans Bovenberg. Daardoor wordt de vergrijzing een probleem in plaats van goed nieuws. ,,De Lieve Heer geeft juist meer tijd hier op aarde om onze talenten te benutten.''


Met zijn onderzoeksnetwerk Netspar, dat woensdag opent (zie inzet), wil Bovenberg innovatieve oplossingen gaan aanbieden. Die moeten de samenleving prikkelen talenten niet langer te vergooien, en voorkomen 'dat Europa afsterft'.

Het hele arbeidsproces in Europa is te zeer gericht op jongeren, analyseert de hoogleraar economie, verbonden aan de Universiteit van Tilburg. Steeds jonger zijn mensen met pensioen gegaan, en werkgevers weten niet hoe ze met oudere werknemers moeten omgaan.

,,In de jaren zeventig is een hele cultuur gegroeid van het Zwitserleven-gevoel. Maar dat vroegpensioen kost de samenleving veel.'' Pas sindskort is er een kentering, maar nog steeds stoppen Europanen te vroeg met werken, zeker in vergelijking met de Amerikanen.

Om het tij te keren is volgens de hoogleraar moed nodig. Hij prijst het kabinet-Balkenende dat het heeft aangedurfd de fiscale premies op vroegpensioen te schrappen om langer doorwerken te stimuleren. ,,Het was een schok, maar die was ook nodig.''

Alleen had de ministersploeg de boodschap van langer doorwerken positief moeten brengen. Bovendien hadden ze er eerder oog voor moeten hebben dat bepaalde groepen zich nauwelijks op deze veranderingen kunnen voorbereiden. ,,Veel 55-plussers is schrik aangejaagd.''

Kijkend naar het aantal ouderen dat werkt, staan de Scandinavische landen bovenaan. Nederland zit in de middenmoot. Zorgwekkender is de situatie in Duitsland, Spanje en Italië (en België!, n.v.d.r.). En veranderingen zullen daar gepaard gaan met grote sociale spanningen, verwacht Bovenberg. Toch kan die omwenteling niet uitblijven, al is het alleen maar om de oude-dagsvoorzieningen betaalbaar te houden.

Daarvoor moeten de samenlevingen het over een heel andere boeg gooien en met name de financiën en aandacht anders verdelen, betoogt de hoogleraar. In plaats van in ouderen, waar een groot deel van de publieke uitgaven nu naar toegaat, zouden ze moeten investeren in jonge gezinnen. ,,Daar groeit ons menselijk kapitaal, dat we moeten koesteren.''

De kenniseconomie is veeleisender. Des te belangrijker is het dus zorg en geld te steken in de werknemers in spe. Zij moeten beter opgeleid, weerbaar en flexibel zijn om te kunnen concurreren met de goedkope Indiërs en Chinezen. ,,De talenten van mensen zijn de brandstof van onze kenniseconomie'', onderstreept Bovenberg.

Juist die jonge gezinnen zitten in de klem. ,,We proberen arbeid in een heel beperkte periode te persen, want we beginnen later met werken en stoppen eerder. Het is juist die periode, tussen 30 en 50 jaar, dat we voor kinderen zouden moeten zorgen.'' Het geeft veel spanning en leidt tot kinderloosheid omdat werk en zorg niet zijn te combineren, met als extreem voorbeeld Italië (en België - alweer!, n.v.d.r.). ,,De goede banen gaan naar fulltime werkenden, maar in sommige landen zoals Italië kennen ze niet eens deeltijdwerk. Het is heel moeilijk moeder te worden zonder je eigen verdiencapaciteit op het spel te zetten.''

Behalve een langer arbeidszaam leven -dus beter spreiden- bepleit Bovenberg ook een betere benutting van het vrouwelijk kapitaal. Arbeidsorganisaties moeten daar veel meer oog voor krijgen; ze zijn nu te zeer gericht op mannelijke kostwinners zonder zorgtaken. ,,We verlaten de industriële samenleving waar spierkracht nodig was, er komt veel meer behoefte aan zorg, dienstverlening, creativiteit en communicatieve vaardigheden. Daar ligt de kracht van vrouwen, laten we het dan zo organiseren dat ze hun talenten kunnen inzetten.''

Die worden nu tekortgedaan, vindt Bovenberg, en dat zet de solidariteit in de samenleving onder druk. ,,Solidariteit is een groot goed.'' De stilzwijgende afspraak tussen generaties -twee keer zorg je, voor jong en oud, en twee keer word je verzorgd, als je jong en oud bent- is volgens de hoogleraar sociaal en efficiënt. ,,De grote uitdaging voor ons is dit eeuwenoude contract in een nieuwe omgeving vorm te geven.''


Trouw, door Wilma van Meteren, 26-03-2005

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB