Godsdienst voor kleuters bezorgt scholen kopzorgen


Vanaf dit schooljaar hebben leerlingen in de derde kleuterklas van het officieel onderwijs recht op twee uur levensbeschouwing of zedenleer. Daarvoor moeten ze wel aansluiten bij een lagere school. ‘Pedagogisch verantwoord? Ik denk het niet.’


Vooraf

In 2019 verlaagde de Kamer de leerplichtleeftijd van zes jaar naar vijf jaar. In de grondwet staat dat scholen ingericht door openbare besturen ‘tot het einde van de leerplicht’ een van de erkende godsdiensten en de niet-confessionele zedenleer moeten onderrichten.

De Vlaamse regering was geen voorstander van godsdienstles voor kleuters, maar in een advies maakte de Raad van State duidelijk dat de ‘nieuwe categorie van leerplichtigen’ levensbeschouwelijk onderwijs moet kunnen krijgen. De Vlaamse regering koos daarop voor een ‘opt-in systeem’: alleen als ouders het expliciet aangeven, krijgt het kind het levensbeschouwelijke vak naar keuze.

‘U bent in deze keuze geheel vrij: u heeft het recht om te kiezen voor levensbeschouwelijk onderricht voor uw leerplichtige kleuter, maar u bent hiertoe niet verplicht. Niemand mag druk op u uitoefenen bij deze keuze.’ Deze passage uit een modelbrief van het ministerie van Onderwijs zal deze week bij heel wat ouders belanden van wie het kind school loopt in het officieel onderwijs.

Door de verlaging van de leerplicht van zes naar vijf jaar hebben kleuters uit de derde kleuterklas in het Gemeenschapsonderwijs (GO!) en het stedelijk onderwijs recht op twee uur godsdienst (zie inzet). Omdat de Vlaamse regering er niet voor gekozen heeft om apart godsdienstonderwijs voor de leerplichtige kleuters te organiseren, moeten de kleuters aansluiten bij een lagere school. Ouders moeten die keuze maken tegen 8 september. Er wordt begrip gevraagd als de opstart van de uitvoering ‘nog enige organisatorische kinderziektes zou vertonen’.

Ouders moeten trouwens zélf een lagere school aanduiden. ‘Uw kind zal dan voor het levensbeschouwelijk onderricht de eigen kleuterklas verlaten en aansluiten bij kinderen van de lagere school die u gekozen hebt’, klinkt het in de modelbrief van het ministerie.


Lezen noch schrijven

De vraag is maar of scholen en leerkrachten voorbereid zijn. Het is allemaal erg snel moeten gaan: pas eind april werd door de Raad van State duidelijk gemaakt dat de leerplichtige kleuters recht hebben op godsdienstonderwijs. Het decreet dat de kwestie regelt, werd pas op 1 juli goedgekeurd door het Vlaams Parlement. ‘Leerkrachten zullen moeten improviseren de komende maanden’, zegt Ahmed Azzouz, inspecteur-adviseur islamitische godsdienst. ‘Dit is niet de ideale manier van werken. Misschien zou men dit moeten uitstellen tot alles goed doordacht is.’

Niemand zegt het luidop, maar scholen en leerkrachten hopen dat weinig ouders voor de optie kiezen. De organisatorische en pedagogische bezwaren bezorgen de scholen kopzorgen.

De vraag is bijvoorbeeld hoe gemakkelijk het is om kleuters te laten aansluiten bij het eerste leerjaar of de eerstegraadsklas. ‘Uiteindelijk zijn veel leerkrachten lager onderwijs niet opgeleid om les te geven aan kleuters’, zegt Azzouz. ‘Is dat nu pedagogisch verantwoord? Ik denk het niet. Het moet ook voor de kleuters aangenaam zijn. Zij hebben recht op onderwijs op hun niveau.’

‘Het zal niet evident zijn’, zegt Ilse Delombaerde, directeur van basisschool Het Bollebos in Anzegem. ‘Een kleuter kan lezen noch schrijven. Er worden vaardigheden gevraagd waar ze niet over beschikken en misschien niet cognitief klaar voor zijn.’

‘De verlaging van de leerplicht is een uitstekende zaak, maar dat dit het gevolg zou zijn, dat hadden velen niet ingecalculeerd’, zegt Pascal Onderdonk, coördinerend directeur basisonderwijs bij Scholengroep Brussel (GO!). ‘De kleuters worden uit hun leefwereld gepikt. De vraag is maar of ze zomaar kunnen aansluiten, een uur op een bank zitten en aandachtig les kunnen volgen. Dat is moeilijk voor leerling én leerkracht.’


Van A naar B

De pedagogische bezwaren zijn één ding, vraag is hoe scholen de godsdienstlessen organisatorisch zullen bolwerken. Vooral voor kleuterscholen zonder lagereschoolafdeling wordt dat niet evident. Ouders moeten bovendien zélf de lagere school kiezen waar de kleuter godsdienstles moet krijgen. Wat als die school vijf of tien kilometer verder ligt? Het is voor de scholen volstrekt onduidelijk hoe de kleuter van punt A tot punt B moet geraken. Er is geen budget voor leerlingenvervoer.

Er kunnen ook andere problemen rijzen. Als er te veel kleuters willen aansluiten bij een klas uit het eerste leerjaar, kan er ruimtegebrek ontstaan. Er zijn geen extra leerkrachten voorhanden, dus is het hopen dat de klasgroep niet té groot wordt.

‘Het is allemaal niet evident’, zegt Maurice Van Stiphout, voorzitter van het structureel overleg van de Erkende Instanties & Vereniging van de levensbeschouwelijke vakken. ‘We hebben onze bezorgdheden ook kenbaar gemaakt aan het kabinet.’ Van Stiphout wijst erop dat de godsdienstleerkrachten zelf geen vragende partij waren. Dat bevestigt ook Azzouz. Van Stiphout roept evenwel op niet te panikeren. ‘We willen er nog geen drama van maken en op dit moment gewoon afwachten.’


DS, 31-08-2020 (Simon Grymonprez)