Perenexport opnieuw op peil maar telers blijven worstelen


België exporteert weer evenveel peren als voor de Russische boycot. Waarom moeten onze fruittelers dan nog altijd subsidies krijgen?


In augustus 2014 -in volle Oekraïne-crisis- voerde Rusland een embargo in op voedingsproducten uit de EU. De Belgische perenteelt werd hierdoor hard getroffen. In 2013 importeerde Rusland nog 90.000 ton peren uit België, in 2014 daalde dat aantal naar 76.000 om vervolgens compleet stil te vallen. Goed nieuws is echter dat globaal gezien de Belgische perenexport intussen opnieuw op peil is.

Knack vroeg de meest recente exportcijfers op bij het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM), en dubbelcheckte ze bij Eurostat. Wat blijkt? In 2016 exporteerde België 327.000 ton peren, evenveel als in het jaar dat Rusland het embargo instelde, en zelfs meer lag dan in het jaar daarvoor (in 2013 ging het om 245.000 ton). Wel valt een verschuiving op: in 2014 ging nog ruim een derde van de perenexport naar buiten Europa, maar dat aantal is teruggevallen tot tien procent.

Voor appels is het plaatje gelijklopend: met ruim 211.000 ton in 2016 overtreft de export de cijfers van 2013 (201.000) en 2014 (178.000), maar het aandeel van niet-Europese landen is gedaald.
Waar belandt het Belgische fruit?

Duitsland, Frankrijk en Nederland zijn onze grootste afzetmarkten voor appels, ver gevolgd door het Verenigd Koninkrijk.

'India, een sterk opkomende markt voor onze Belgische appelen, vervolledigt de top-vijf' zegt Liliane Driesen van VLAM. 'Onze perenexport kende een sterk jaar 2016, vooral door de sterk gestegen export naar EU-landen. Onder andere Spanje, Frankrijk, het VK, Tsjechië, Duitsland, Estland, Bulgarije en ook Polen importeerden heel wat meer volume. Maar ook onze export naar verre markten komt steeds meer op gang met gestegen uitvoer naar onder andere China en Hong Kong.'

Toch is de crisis in de Belgische fruitsector niet voorbij, waarschuwen de Boerenbond en het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties. De prijzen van fruit zijn immers gezakt.

In 2013 leverde de Belgische perenexport nog 232 miljoen euro op, vorig jaar slechts 214 miljoen euro. In dezelfde periode daalde de opbrengsten van de appel-export van 157 miljoen euro naar 120 miljoen.

'Ook al is de export terug op peil, de telers hebben nog altijd minder inkomsten', zegt Leen Jolling, adviseur tuinbouw bij de Boerenbond. 'Dat de prijzen lager liggen, komt omdat met Rusland een markt van meer dan 100 miljoen consumenten is weggevallen. Europese fruitproducenten gingen zich op dezelfde nieuwe afzetmarkten richten. Gevolg: het aanbod werd groter dan de vraag, en de prijzen begonnen te dalen. Komt daarbij dat Belgische telers vorig jaar ook nog getroffen zijn door storm en hagel. Ik hoor dat telers het nog steeds heel moeilijk hebben. Sommigen hebben er zelfs de brui aan gegeven.'

Ook Philippe Appeltans, algemeen secretaris van het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties, roept op om omzichtig om te gaan met de exportcijfers. 'Op basis daarvan concluderen dat het terug goed gaat in de fruitsector, zou een drama zijn voor de fruitboeren. Zij kunnen maar moeilijk het hoofd boven water houden. We kunnen alleen maar hopen dat het Westen en Rusland hun gezond verstand terugvinden. De boycot duurt intussen al bijna drie jaar. Wat heeft hij eigenlijk bijgebracht?'

Steunmaatregelen slechts 'doekje voor het bloeden'?

De Boerenbond en het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties (VBT) pleiten ervoor om de steunmaatregelen voor de fruitsector te behouden. Jolling: 'De voorbije jaren hebben Belgische tuinders zo'n 13 miljoen euro Europese steun ontvangen. De steunmaatregelen zouden eind 2017 aflopen maar de Europese Commissie heeft recent toegezegd om ze toch te verlengen tot eind 2018.'

Concreet geeft de Europese Commissie financiële steun aan landbouwers om niet-verkocht fruit uit de markt te nemen. Vervolgens wordt dat fruit bijvoorbeeld geschonken aan voedselbanken of gebruikt voor de productie van biogas. Door het uit de markt te nemen, kan het overaanbod slinken en de prijs voor de fruitteler op termijn stijgen -dat is de gedachte erachter.

'Onze sector verkeert nog steeds in crisis. Eigenlijk is de steun van Europa niet meer dan een doekje voor het bloeden', zegt Appeltans van het VBT. 'Telers krijgen van Europa rond de 10 cent per kilogram appels of peren, terwijl de kostprijs 40 tot 50 cent bedraagt. De steun is welkom, maar daarmee houden telers het hoofd niet boven water. In ieder geval vind ik het logisch dat de maatregelen aanhouden om het leed van de tuinsector te verzachten zolang ook de Russische sancties blijven bestaan.'

Ook Vlaams minister van Landbouw Joke Schauvliege (CD&V) wijst op het nut van het interventiemechanisme dat Europa heeft ingesteld naar aanleiding van het Russisch embargo. Schauvliege: 'Het is een crisisinstrument, om kort op de bal te spelen, en in te grijpen op het moment dat de markt dreigt in te storten door een onevenwicht tussen vraag en aanbod. Wij merken dat het mechanisme effect heeft gehad. Dit jaar bijvoorbeeld was er bij het begin van het seizoen een overaanbod aan appelen en waren de prijzen dus zeer laag. Er werd veel uit de markt genomen. Sedert het lichte prijsherstel vanaf november vielen de hoeveelheden die uit de markt genomen werden drastisch terug, tot nul op dit moment.'

Nieuwe exportmarkten: Brazilië, India, China

In samenwerking met minister Schauvliege werkt de Belgische fruitsector momenteel een toekomststrategie uit. Jolling van de Boerenbond: 'De strategie gaat van het zoeken naar nieuwe fruitvariëteiten -misschien moeten we nadenken over een peer met gladde schil- tot het inzetten op nieuwe exportmarkten zoals Brazilië, India en China.'

Federaal minister van Landbouw, Willy Borsus (MR): 'We moeten de diplomatieke inspanningen blijven voortzetten om afzetmarkten voor de export te openen. In maart 2017 hebben die inspanningen het alvast mogelijk gemaakt om de Braziliaanse markt te openen.'

Volgens zijn Vlaamse evenknie, minister Schauvliege, heeft het zoeken naar nieuwe exportmarkten inderdaad succes. 'Ik wil wel benadrukken dat het vooral de sector zelf is die aan de kar trekt. Vanuit de federale en Vlaamse overheid proberen wij dit vooral te ondersteunen. Ik heb zo bijvoorbeeld nog 200.000 euro extra vrijgemaakt voor exportbevording van jonagold appels en conference peer naar India. Maar deze alternatieve markten voor Belgisch fruit zijn pril, en voorlopig veel onzekerder en onstabieler dan Rusland was vóór de importban. De volumes zijn bovendien veel kleiner. En daar komt nog bij dat de export naar het VK door de onzekerheid van de Brexit wordt getroffen.'

De prijs moet volgens Schauvliege ook goed zitten. 'Neem India: veel exportlanden kijken momenteel naar dat land als veelbelovende markt, België is er maar één van. De VS en China leveren er. Gaat dat alles samen niet zorgen voor een overaanbod? We moeten dus waakzaam en alert zijn want nieuwe markten aanboren is een werk van lange adem.'

'Onze Belgische producten onderscheiden zich gelukkig door hun kwaliteit', besluit Schauvliege. 'Dat facet moeten we nog sterker uitspelen in de export. Kwaliteit gaat over: rassenkeuze, oogst, optimale bewaring, enzovoort, tot en met de presentatie in de winkels. Het vergt inspanningen van alle actoren in de keten -van de boomkweker over de telers en de producentenorganisaties tot de exporteurs en retailers. Daarom hecht ik veel belang aan investeren in onderzoek en ondersteun ik bijvoorbeeld structureel het praktijkcentrum fruit dat veel dergelijk onderzoek doet.'

Belgische peren in Russische supermarkten

Ook nog opmerkelijk in de recente exportcijfers van Belgische fruit is de forse toename in perenuitvoer naar een aantal Oost-Europese landen. In 2013 voerde België bijvoorbeeld 6000 ton uit naar de Baltische Staten, in 2015 was dat liefst 74.000 ton en in 2016 bijna 56.000 ton. Ook Bosnië, Bulgarije en Polen voerden de voorbije jaren flink meer peren in uit België.

Zijn die landen plots massaal Belgisch fruit beginnen eten of dienen ze louter als tussenstop, onderweg naar Rusland?

Opgelet met foute conclusies, waarschuwt Philippe Appeltans van het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties: 'Polen produceert zelf een pak minder peren dan een paar jaar geleden. Dat zo'n land meer invoert uit België, is dan ook niet verrassend. Bovendien is de Belgische export naar Wit-Rusland net gedaald, terwijl dat land in de vakpers te boek staat als het mekka van de smokkelroute.'

Maar dat de conference-peer wel degelijk nog altijd te vinden is in Russische supermarkten, bevestigt André De Rijck, de vertegenwoordiger van Flanders Investment & Trade in Moskou. 'Op de etiketten lees je dat die peren afkomstig zijn uit Soedan, Zuid-Afrika, Argentinië of Bosnië. Maar in de realiteit worden conference-peren vrijwel uitsluitend in België of Nederland geteeld. Hoe dat Belgisch fruit praktisch in de Russische winkels terechtkomt, weet ik niet.' Al in 2015 schreef De Standaard dat het Russische invoerverbod via smokkel werd omzeild.


Knack, 19-04-2017 (Kristof Clerix)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB