De Brusselse triomf van Emmanuel Macron


Hij had het nodig, Emmanuel Macron. Twee jaar houden de Duitsers hem al aan het lijntje. Maar bij de verdeling van de Europese topjobs gaf de Franse president iedereen het nakijken.


Ze houden wel van een beetje theatraliteit, in de omgeving van Emmanuel Macron. Maandag, terwijl de bijeenkomst over de verdeling van de Europese topjobs nog volop bezig was, verstuurde de officiële fotografe van de Franse president een beeld via Twitter. Daarop lag Macron languit in een leren zetel, terwijl hij zelfbewust naar het plafond staarde. Toen de top eenmaal afgelopen was, werd de foto duchtig rondgetweet. Hij vat immers perfect hoe Macron, tijdens urenlange onderhandelingen in het Justus Lipsiusgebouw, het laken naar zich toe wist te trekken.

Het zegebulletin van de Franse president oogt indrukwekkend. Macron wist Manfred Weber, de EVP’er waartegen hij al maanden stormloopt, te blokkeren als commissievoorzitter. Hij torpedeerde in één ruk ook het systeem van de ‘Spitzenkandidaten’. Zijn entourage beweert stellig dat hij maandagavond zelf de naam van Ursula von der Leyen lanceerde, een pro-Europese partijgenote van Angela Merkel die uitstekend Frans spreekt.


Allerlei bilateraaltjes

Dat is niet alles. Macron manoeuvreerde met Christine Lagarde ook een Française naar de top van de ECB, belangrijk voor zijn plannen met de eurozone. Daarmee haalde hij meteen ook zijn doelstelling om de helft van de topjobs aan een vrouw toe te wijzen. En dan was er het voorzitterschap van de Europese Raad. Met Charles Michel heeft Macron nu ook daar een trouwe handlanger zitten. Dat was met Donald Tusk, afkomstig uit de EVP, veel minder het geval.

Na afloop stak Macron zijn *tevredenheid niet weg. Hij noemde het eindresultaat ‘extrêmement positif’.

Macron had zo’n Europees succes hard nodig. Toen hij twee jaar geleden president werd, waren de verwachtingen groot, ook in Brussel. Met Macron zou de Frans-Duitse motor, na het trieste bewind van François Hollande, weer gaan draaien. Maar het liep anders. Merkel zette een teleurstellend verkiezingsresultaat neer en beschikte niet meer over de leverage om Macron tegemoet te komen. Op zijn laatste open brief reageerde de Duitse kanselier zelfs niet.

Bovendien liep Macron ook averij op in eigen land. Bij de Europese verkiezingen van enkele weken geleden werd zijn lijst nipt geklopt door uiterst rechts. Het belette de Franse president niet om de afgelopen weken en dagen, zo vertellen hoge Europese diplomaten, een ‘uiterst actieve’ rol te spelen, via talrijke bilateraaltjes.


Het oude Europa

Macron legde de lat vooraf hoog: geen Weber, minstens twee vrouwen, ervaren figuren. Maar tegelijk was hij zo leep om zich niet vast te pinnen op specifieke personen, in tegenstelling tot Merkel en de EVP-top, die zich *gedwongen zagen om Weber lang te verdedigen. Macron zag heel wat geschikte kandidaten om Jean-Claude Juncker op te volgen: Brexit-onderhandelaar Michel Barnier, de commissarissen Frans Timmermans en Margrethe Vestager. Maar hij liet hen ook vallen toen hij voelde dat ze voor anderen onverteerbaar waren.

Tot hij dus Ursula von der Leyen uit zijn hoed toverde, een naam die Macron, zo zegt zijn entourage, een jaar geleden al eens op tafel had gelegd. Als het Europees Parlement geen stokken in de wielen steekt – wat niet zeker is – heeft Macron daarmee een erg *interessante constellatie op zak.

De Franse president doet sinds zijn aantreden immers moeite om het zwaartepunt van de Europese Unie weer naar West-Europa te verleggen. Zijn belangrijkste hervormingsplannen richten zich op de eurozone. Hij vindt dat lidstaten stappen vooruit moeten kunnen zetten, ook wanneer niet iedereen mee is. Hij viel Weber aan, omdat die zijn oren te veel naar Oost-Europa liet hangen.

Wel, de vier topkandidaten die deze week werden voorgesteld, komen uit Frankrijk, Duitsland, België en Spanje. En gisteren koos het Europees Parlement met *David Sassoli voor een voorzitter uit Italië. Dat zijn bijna allemaal stichtende lidstaten. Ze komen uit het ‘oude Europa’. Uit de landen die ná 1986 toetraden, was er niemand uitverkoren.

Macron klaarde de klus bovendien in nauw verbond met Angela Merkel. Het is juist dat de Duitse kanselier de afgelopen dagen een paar stevige builen opliep in Brussel. Haar plan om Timmermans naar het commissievoorzitterschap te piloteren, werd afgeschoten door haar eigen EVP. En het finale resultaat doet haar coalitie in Berlijn kraken. Bij de SPD zijn ze razend over de promotie voor Von der Leyen. Ex-voorzitter Sigmar Gabriel zei gisteren dat de hele ‘Trickserei’ hem zelfs een regeringscrisis waard is.


De gracht inrijden

Maar de Duitse kanselier leed zeker geen totale nederlaag. Ze kantte zich in het verleden nooit openlijk tegen het systeem met de Spitzenkandidaten, maar ze was er – in zijn huidige vorm – ook geen fan van. Ze zal er in ieder geval geen traan om laten. Met Von der Leyen, al veertien jaar minister in haar regering, zijn de banden dan weer intenser dan met Weber, een CSU’er uit Beieren. En al heeft Lagarde de partijpolitiek al enige tijd verlaten, ze komt als ex-minister onder Nicolas Sarkozy wel uit de EVP-familie.

Het was Macron er natuurlijk ook niet om te doen om de Duitse kanselier de gracht in te rijden. Dat zou hij niet kunnen en dat zou hij niet willen. In januari 2017, een paar maanden voor hij president werd, sprak de Franse president over Europa aan de Humboldt-universiteit in Berlijn. Aan het einde richtte hij zich tot de jongeren in de zaal: ‘Jullie moeten kritisch zijn tegenover Europa, maar verdedig altijd de Frans-Duitse relaties.’

Deze week toonden de Fransen en Duitsers nog eens dat ze, als ze op dezelfde lijn zitten, snelheid kunnen maken. Uiteindelijk waren het Macron en Merkel die dinsdagochtend tussen 11 en 12 uur, tijdens een onderonsje in het kantoor van Tusk, de definitieve puzzel legden. Om daaruit grote conclusies te trekken, is het – zeker met zicht op het instabiele Berlijn – veel te vroeg. Maar het was wel lang geleden dat de Frans-Duitse motor nog eens aansloeg. En het was duidelijk wie deze keer aan het stuur zat.


DS, 04-07-2019 (Ruud Goossens - Dominique Minten)