Het socialisme is doodmoe


Voor de Vlaamse socialisten dreigt de irrelevantie, stelt PAUL GOOSSENS vast. En van een echte Europese sociaaldemocratie is vrijwel geen sprake, terwijl die nood toch hoog is, nu het rechtspopulisme in veel van de ons omringende landen in opmars is.


Wat een vreemde paradox. Hoewel de sociaaldemocratie slechts heel even – in de tweede helft van de jaren negentig – de dominante politieke kracht in de Europese Unie was en de meerderheid in de Europese Raad en de Commissie had, wordt uitgerekend zij met de vinger gewezen. Voortdurend wordt de opkomst van het rechtspopulisme in Europa aan het falen van die sociaaldemocratie gekoppeld. Ongeacht of ze Ian Buruma, Raffaele Simone dan wel Bas Heijne heten, als het proces van het populisme wordt gemaakt, zit het socialisme prominent in de beklaagdenbank. Over de christendemocratie, bij uitstek het sterkste machtsblok in Europa, wordt opmerkelijk genoeg milder geoordeeld. En er is een andere paradox. Terwijl geen enkele van die publicisten nog maar een spatje sympathie voor het rechtspopulisme heeft, nemen ze de sociaaldemocratie hard op de korrel omdat zij principiëler en rigider tegen het gedachtegoed van de heren in hun vlotte pakken reageert. De volgende stap ligt dan voor de hand. ‘Je kunt op veel manieren terugvechten', aldus Buruma, ‘maar niet met verouderde ideologieën.' Kortom, de sociaaldemocratie is hopeloos verouderd.


Mini-socialisme

‘Centrum-links hangt in heel Europa in de touwen' kopte de Volkskrant na het Labour-congres waarop Ed Milliband tot voorzitter werd verkozen. Overdreven? Nauwelijks, want in de EU-27 zijn de socialistische regeringsleiders momenteel op minder dan één hand te tellen en de recente kiesuitslagen voeden weinig hoop op beterschap. Het rechtspopulisme daarentegen zit in de lift en verovert in steeds meer landen voldoende macht om de politieke agenda te bepalen. In Frankrijk, Oostenrijk, Vlaanderen, Nederland en Denemarken bekeerden veel voormalige rode bastions zich tot het donkerste conservatisme. Nu de geest ook in Zweden en Duitsland uit de fles is, zal het populisme zich steeds dieper in het zenuwcentrum van het Europees politiek systeem nestelen. Voor de sociaaldemocratie zou dan een nieuw tijdperk kunnen beginnen: het mini-socialisme. Een sociaaldemocratie die piekt op 15 procent. Het bestaat al, in Vlaanderen. De SP.A als gidspartij: klein en net niet irrelevant. Het kan trouwens nog erger: minuscuul en totaal irrelevant. Voor de Italiaanse linguïst Raffaele Simone is het niet langer een puur theoretische vraag. ‘Op de drempel van de 21ste eeuw', zo schrijft hij in zijn geruchtmakend boek Il mostro mite (Het zachte monster) uit 2009, ‘lijkt een grondig onderzoek naar de toekomstperspectieven van links meer dan noodzakelijk. Is links niet een van de vele dingen die binnen afzienbare tijd zullen verdwijnen?'

Vorig weekeinde bezon de SP.A zich tijdens een tweedaagse over ‘De onvoltooide vernieuwing'. Die titel gaf Caroline Gennez een brochure mee, waarin ze onderzoekt hoe haar partij opnieuw door het plafond van de 15 procent kan breken. In essentie komt haar analyse erop neer dat het sociaaleconomisch programma (‘onze core business') staat als een huis, maar niet langer volstaat om ‘touch' met de kiezer te hebben. ‘We moeten', zo schrijft Gennez, ‘ons minder fixeren op structuren en onderbouw.' Bij herhaling vallen dan de woorden beleving, gevoelens, psychologie, waarden, gemeenschap. Zo ook gezin. Volgens Gennez is en blijft die de hoeksteen van de samenleving. De voorzitter wil dat de actieradius van de partij verbreedt, ‘voorbij de core business'. Wie van messcherpe diagnoses houdt, komt slechts gedeeltelijk aan zijn trekken. Daarvoor zit er te veel mierenzoete pastoorspraat tussen, die de grote en controversiële thema's onbesproken laat. Ook bij Gennez is de schroom groot. Migratie, multiculturaliteit, diversiteit, islam en nationale identiteit, nochtans dé pijnpunten waar het populisme zich mee drogeert, komen nauwelijks aan bod. Hooguit is er de vaststelling dat de partij er verdeeld over is en om die reden als ‘irrelevant' aan de kant wordt geschoven.


Obsessie voor identiteit

Voor de Nederlandse auteur en publicist Bas Heijne is de discretie van Gennez ongetwijfeld een bewijs van het eigen gelijk. Onder meer in deze krant verweet hij de linkerzijde intellectuele luiheid, omdat ze zich tevreden blijft stellen met een defensieve opsomming van principes en sleetse geloofsartikelen. ‘Nog altijd', aldus Heijne, ‘lijdt links aan de smetvrees voor het hete hangijzer van deze tijd: identiteit.' Volgens de auteur manifesteert zich een nieuwe behoefte aan eigenheid en zolang de politiek zich daar niet serieus in verdiept, is ieder antwoord op de opkomst van het populisme een zucht in de storm. Verdiepen kan nooit kwaad, tenzij het synoniem wordt voor het omarmen van de identiteitsobsessie. Identiteit mag dan al een nieuw, modieus, politiek woord zijn, het begrip is zo oud als de straat. Destijds heette het de volksaard en was het een vliegwiel om naties en staten in de steigers te zetten en tegen elkaar ten oorlog te trekken. Identiteit heeft een beladen verleden, zeker voor socialisten. Die kennen onderhand het antwoord op de vraag uit 1914 Pourquoi ont-ils tué Jaurès? Zolang de linkerzijde een geheugen en een bestaansreden heeft, doet ze er goed aan de identitaire waan met terughoudendheid en achterdocht te benaderen.

Ook voor Simone miste de Europese sociaaldemocratie de trein. Als Italiaan is hij minder op identiteit gefocust dan de publicisten van Noord-Europa. Simone is gefascineerd door een nieuw beschavingsmodel. Eén dat de hele wereld inpalmt, van ideologie en solidariteit baalt en vooral op consumeren, entertainment, fun en individualisme inzet. De media spelen er een prominente rol in. De pragmatische rechterzijde slaagt erin om het met dit ‘zacht monster' op een akkoordje te gooien, voor links is een vergelijk onmogelijk. De dynamiek en de verlokkingen van het monster zijn zo groot, dat de linkse idealen worden uitgehold en dat steeds meer kiezers de socialistische partijen deserteren. Voor de linkse militant is het boek geen aanbevolen vakantielectuur, want van een extreme somberheid. Overigens komt de culturele revolutie van Simone niet zomaar uit de hemel neerdalen, ze is haast onvermijdelijk. In tegenstelling tot veel identiteitsdenken ligt hier wel een economische analyse of intuïtie ten grondslag. Het monster is een directe loot van het ultrakapitalisme dat de hele wereld omspant, steeds meer segmenten van de samenleving controleert en zelf aan zowat elke controle ontsnapt. Nieuw rechts kan er mee leven, links wordt er door versmacht en vindt geen ontsnappingsroute.


Reden voor rood alarm

Niet alleen de beleggers hielden aan de krach van Lehman Brothers in september 2008 en de bijna meltdown van het financieel systeem een draak van een kater over, ook de linkerzijde kreeg een dreun. Hoewel de Washington-consensus (deregulering, minimale staat en belastingen) aan diggelen lag, de neoliberale adepten van Milton Friedman hun groot ongelijk moesten toegeven en iedereen besefte dat het zo niet meer verder mocht, kon de sociaaldemocratie er geen garen bij spinnen. Alleen in IJsland was er electorale winst, elders ging het verval onverminderd verder. Er is dus reden tot groot, rood alarm. Als je er bij de grootste crisis van het kapitalisme sinds 1929 zelfs niet in slaagt om het tij te doen keren, zit je als linkerzijde met een immens existentieel probleem. Tijdens die bange herfstdagen was het optreden van de sociaaldemocratie niet echt overtuigend. Van een gemeenschappelijk aanpak was geen sprake en of het nu om Wouter Bos, Peer Steinbrück of Gordon Brown ging, de eigen banken kwamen altijd eerst. De vraag rijst trouwens of er wel zoiets als een Europese sociaaldemocratie bestaat. Als het echt om de knikkers gaat, trekt iedereen achter de eigen vlag op. Twee jaar na het uitbreken van de crisis blijft het wachten op een blauwdruk voor een nieuwe financiële architectuur en een plan om de vrije markt te temmen. Veel kon de linkerzijde nog niet op tafel leggen, hooguit een even inspirerend als vaag begrip: fairness. Zowel Frank Vandenbroucke, de SPD-er Steinbrück als de radicale Britse publicist Will Hutton pakten er recentelijk mee uit. Of ze er hetzelfde onder verstaan, is maar de vraag.

Of de sociaaldemocratie nog een toekomst heeft, is onzeker. Ze is alleszins doodmoe en intellectueel uitgeblust, onder meer omdat ze nooit met haar kinderziekte kon afrekenen. Anno 2010 slaagt de sociaaldemocratie er nog altijd niet in om haar politiek denken uit de nationale omknelling te houden. De focus van het doorwrocht werkstuk van Gennez is puur Vlaams-Belgisch. Europa is pijnlijk afwezig, hooguit is het een verre horizont of grijze achtergrond. Dat Europa wel eens een deel van de oplossing kan zijn, lees je nergens. Vreemd en onbegrijpelijk, want de populistische agenda zit voortdurend op ramkoers met Europa. Niet alleen willen de populisten weinig Europa, ze willen een onmachtig en een bevoogd Europa. Zo krijgen de lidstaten de kans om het Europese asiel-, migratie- en integratiebeleid te vergrendelen en desnoods te ontmantelen. Allemaal in naam van de nationale identiteit, de gedroomde drug om Europa voor lange tijd uit te tellen.


DS, 23-10-2010 (Paul Goossens)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Interessante analyse, hier wordt duidelijk aangekaard dat links met een huizenhoog probleem zit, dat ze grotendeels zelf veroorzaakt hebben.
In het begin van de 20ste eeuw tot ver in de jaren '60 en misschien zelfs nog langer hebben ze voor de gewone mens heel veel goede zaken gerealiseerd, maar ze zijn er serieus in vastgeroest en een groot deel van alle miserie waar we nu mee te maken hebben, hebben ze nota bene zelf veroorzaakt en zijn (in)direct mee de oorzaak van de stijgende populariteit van rechts en het zogenaamde "populisme" (hoewel ik dat geen correcte term vind).

Het sociaal systeem heeft gefaald, er is geen degelijk asiel- en migratebeleid. Dat laatste kan niet echt verbazen want een heel groot deel van de asielzoekers zijn door de socialisten naar hier gelokt als nieuw kiesvee toen de autochtone bevolking andere partijen begon op te zoeken. De Franstalige socialisten wilden zelfs nog meer busladingen immigranten aanvoeren, niet in het minst omdat die zich grotendeels in Brussel vestigden en men zo sneller Brussel kon ont-Vlaamsen. (Dit is nu specifiek een vb. uit België, maar dit is in heel Europa een probleem.)
Nu het immens grote breekpunt Vlaanderen vs. Wallonië de laatste jaren wel erg pijnlijk duidelijk wordt is men zelfs hier blind voor. Men blijft nog nauwer samenheulen met hun Waalse collega's omdat ze in het Vlaamse politieke landschap tot een kleine partij van amper 14% zijn gereduceerd.
Als men niet heel snel een radicale bocht van 180 graden maakt gaat het socialisme de kiesdrempel tegemoet. En op de manier waarop ze bezig zijn (geweest) kan ik er niet wakker van liggen.

Ook een analyse waarom het zogenaamde rechts populisme in Europa het zo goed doet. Gaat niet puur over de neergang van het socialisme, maar heeft er wel mee te maken.

http://www.zdf.de/ZDFmediathek/beit...spopulismus-2.0