Iedereen doet het


Privacy garanderen in de media is een zaak van consequent zijn en collectief zijn. Als één iemand zondigt tegen de deontologische regels, is het hek van de dam. Hou je dus aan de zelf opgelegde regels, schrijft TOM NAEGELS.


Maandag bent u volkomen uit de lucht komen vallen. U wist bij de genade Gods níet waar uw krant het over had. 'Torenseks domineert Aalst carnaval' stond er. Pagina acht. Her en der kon men beduusde lezers van De Standaard tegen elkaar horen stamelen: 'Torenseks? Daar heeft mijn krant me nooit wat over verteld!'

En dat is waar. Toen bekend werd dat er op het net een filmpje circuleerde met Aalsters burgemeester Ilse Uyttersprot in onorthodoxe houding op een Spaanse toren, heeft deze krant beslist om daar niet over te berichten. (De papieren krant toch. Online zijn er enkele korte stukjes verschenen over de politieke fall-out.) Het maatschappelijk belang, vond men, was niet groot genoeg om de inbreuk op haar privacy te rechtvaardigen. Ik vind dat nog altijd de juiste keuze. Al wordt het lastig als het hele land sowieso op de hoogte is, en de burgemeester er zélf grapjes over gaat maken op het bekende Aalsterse carnaval. Daar sta je dan, met je principes.

Het illustreert een van dé deontologische en morele problemen van de moderne journalistiek. Iemands privacy beschermen is als het bewaren van een geheim. Zodra er iemand praat, heeft het zwijgen van de anderen eigenlijk geen zin meer. Maar wat doe je, als je zeker weet dat er altijd wel íemand zal praten - hetzij op het internet, waar twitteraars, facebookers en bloggers zich niet gebonden voelen door de deontologie, hetzij in de reguliere media, waar dat gevoel van gebonden-zijn ook weleens kan variëren? In de praktijk lijken de meeste redacties, de woorden van Michel Maus indachtig, overgeschakeld te zijn op het principe 'Iedereen doet het'. Men waardeert de deontologie, die oude vriend, maar als men vermoedt dat ze toch gebroken wordt, is men niet heiliger dan de paus. Informatie kun je niet indijken. Want zeg eerlijk: ook al was het de eerste keer dat er in De Standaard over torenseks werd geschreven - u viel niet écht uit de lucht, toch?


Futiel?

Dezelfde kwestie speelt in de nog altijd spannende berichtgeving over de moord op 'kasteelheer' (ah, de heraldieke epitheta!) Stijn Saelens. Twee afleveringen geleden schreef ik daar al over; toen met de vraag waarom deze krant wél de achternaam van dokter André G. publiceerde, maar níet die van hormonendealer Pierre S. De laatste tijd noemt de krant alle verdachten consequent bij de voornaam en de voorletter van de achternaam. Zelfs van Elisabeth G., weduwe van het slachtoffer en des dokters dochter, wordt de achternaam niet meer genoemd. In tegenstelling tot twee weken geleden volgt deze krant nu consequent de 'richtlijn over identificatie in een gerechtelijke context', deel van de deontologische code.

Alleen: anderen hebben net besloten om dat niet te doen. Het Laatste Nieuws, onze zusterkrant Het Nieuwsblad, De Morgen, Het Nieuws van VTM en de bijbehorende websites noemen van alle betrokken voor- en achternaam. Sommigen plaatsen ook herkenbare foto's. Gazet van Antwerpen, Het Belang van Limburg, Metro en de VRT volgen dan weer dezelfde koers als De Standaard. Wat opnieuw de vraag oproept: als de informatie toch overal te vinden is, maak je dan geen futiele geste door ze zelf niet te publiceren? Temeer omdat ook zij die zich nu aan de regels houden, daar niet altijd consequent in zijn geweest. Ook lezers van deze krant kennen de volledige naam van André G., Gazet van Antwerpen en Het Belang van Limburg hebben hem eerder gepubliceerd (net zoals Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad af en toe, om onduidelijke redenen, 'André G.' schrijven) en zelfs het VRT-journaal, dat als enige geen enkele naam noemt en spreekt over 'de schoonvader' en 'de eigenaar van het bos in Aalter', heeft in de uitzending van 5 februari een close-up getoond van de ingang van de dokterspraktijk, waar de volledige namen van vader en dochter G. te lezen stonden. Bovendien kan u, om het extra ingewikkeld te maken, op de sites van de kranten fragmenten uit het VTM-nieuws bekijken. Wat betekent dat er in de artikels die De Standaard, Gazet van Antwerpen of Het Belang van Limburg zelf online zetten, de achternamen van de verdachten niet genoemd worden, terwijl de verslaggever in het filmpje ernaast, dat wel doet.


Wat nu?

De chaos wijst op deontologische verwarring. Kunnen we ons nog wel aan deze regel houden? Het is dan goed om voor ogen te houden waarom journalisten hun code hebben. Het is een contract met de samenleving - de hele samenleving, niet alleen de eigen lezers. 'Dit is waar wij ons zullen aan houden, hier mag u ons op afrekenen. Als lezer hebt u recht op informatie, en mocht u ooit zelf het voorwerp worden van het nieuws, dan zullen we zo met u omgaan.' Het is een vorm van rechtszekerheid. Als je vindt dat sommige richtlijnen onhoudbaar geworden zijn, bijvoorbeeld door de ontwikkelingen op het internet, dan kan je voorstellen om ze aan te passen. Maar dat gebeurt dan collectief, in een publiek debat met alle betrokkenen, zodat de bevolking altijd weet wat ze van een transparante, dienstbare pers mag verwachten.

Als blijkt dat nieuwsmedia om de haverklap, afhankelijk van het verhaal, van sommige regels afwijken, dan tonen ze zich onbetrouwbaar. En als ze niet uitleggen waarom, tonen ze zich arrogant. Onderschat niet hoeveel mensen zich afvragen waarom André G. de extra straf van de publieke schandpaal moet ondergaan, terwijl een andere verdachte met rust wordt gelaten.

Als je eigen regels opstelt, moet je ze ook volgen. Het is zo simpel als wat.


DS, 22-025-2012 (Tom Naegels)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB