Zijn KWB en KAV passé?


BRUSSEL - Het traditionele verenigingsleven in Vlaanderen wordt met het jaar grijzer. Vandaag is een lid van het Davidsfonds, de KWB of KAW gemiddeld 55 jaar. Is ons zogenaamde sociale kapitaal aan het verdwijnen?


De klassieke sociaal-culturele verenigingen genre Katholieke Werkliedenbond (KWB), Gezinsbond en aanverwanten hebben al frissere tijden gekend. Dat blijkt uit een studie die het overkoepelende steunpunt SoCiuS bestelde bij de KU Leuven.

De universiteit onderzocht het profiel van het gemiddelde lid van zo'n vereniging. Meest in het oog springend is de leeftijd van dat lid: 55,2 jaar. ‘Willen ze binnen 20, 30 jaar nog relevant zijn, dan zullen ze toch wat moeten bijsturen en meer aansluiting proberen te vinden bij jongeren', zegt Max Frans, communicatieverantwoordelijke van SoCiuS.

De KUL-studie is de eerste in zijn genre, dus kan er niet vergeleken worden, zegt onderzoeker Lode Vermeersch. Maar zowel hij als andere experts zijn er niettemin zeker van dat er sprake is van een vergrijzing. Er zijn meerdere redenen. ‘De bevolking vergrijst, dus is het logisch dat dat zich ook doorzet in de verenigingen', zegt Jan Vaes van het Davidsfonds. ‘Bovendien zitten er bij die klassieke verenigingen enkele hele grote die zich specifiek op medioren en senioren richten', aldus Vermeersch.

Maar er is meer aan de hand. ‘Vroeger waren er heel veel jongeren die op hun achttiende van de Chiro overstapten naar de KWB of de KAW, of van de Kajotters naar het Davidsfonds', zegt Max Frans. Vroeger, dat is de tijd van de verzuiling, ‘toen veel kinderen meestapten in een verhaal dat ze van thuis uit meekregen'. Nu zijn er geen zuilen meer en verloopt die voorheen bijna evidente aansluiting van generatie op generatie een stuk moeilijker.

Bovendien bestaat er zoiets als de zapcultuur, die ook impact heeft op het verenigingsleven. ‘Jonge mensen willen tegenwoordig veel meer “shoppen”, ad hoc beslissen welke activiteiten ze doen in plaats van een engagement op lange termijn aan te gaan', zegt Frans.

Jan Vaes beaamt dat. ‘Ikzelf ben al 35 jaar actief binnen het Davidsfonds, eerst als vrijwilliger, daarna professioneel. Zo'n traject wordt steeds uitzonderlijker. We zien ook meer en meer mensen die enkele jaren blijven en dan iets anders zoeken.'

Ook de veranderde levensloop speelt een rol, denkt Max Frans. ‘De “snelweg van het leven” — gezin stichten, loopbaan uitbouwen,... — beïnvloedt hoe mensen zich willen engageren.' Jongeren die vroeger hun ouders volgden in het verenigingsleven, bleven zich meestal engageren nadat ze, vaak al rond hun twintigste, een gezin stichtten. Allicht een soort automatisme. Nu zijn de tijden veel drukker. ‘Tegenwoordig stappen mensen die aan een gezin beginnen, vaak prille dertigers, dikwijls tien à vijftien jaar uit het verenigingsleven', aldus Frans.

Verenigingen moeten daarop inspelen. ‘Ze moeten meer aansluiting vinden bij de interesses en de levensstijl van jonge mensen', zegt Frans. ‘Er worden al heel veel inspanningen gedaan, maar er kan nog meer werk gemaakt worden van flexibele structuren.' Veel mensen zien het niet zitten om zich te engageren als permanent lid, maar willen wel af en toe iets meepikken. Het inschakelen van netwerksites zoals Facebook, waarmee je snel veel mensen bereikt en kan mobiliseren, biedt hier mogelijkheden.


Alleen bowlen

Maar zijn de KWB, KAV en dergelijke dan op sterven na dood? ‘Neen, er is geen reden tot paniek', zegt onderzoeker Lode Vermeersch. En we moeten al helemaal niet vrezen voor hetgeen de Amerikaanse politiek wetenschapper Robert Putnam beschreef in zijn klassieker Bowling Alone: de totale teloorgang van het sociale middenveld, het zogenaamde sociale kapitaal.

Socioloog Mark Elchardus: ‘Integendeel. Als je alle cijfers samenlegt, moet je concluderen dat het sociale kapitaal sinds 2000 toegenomen is, vooral bij jonge mensen.' Hij beaamt wel dat de klassieke sociaal-culturele verenigingen in de verdrukking zitten. ‘De grootste verliezen zie je bij verenigingen die duidelijk verwijzen naar een geloof of een sociale klasse', zegt Elchardus. ‘De aandacht verschuift van het sociaal-culturele naar het lichaam, sport en beweging.' Verenigingen die daarop focussen, zitten dus in de lift. ‘En daar is niks mis mee', aldus Elchardus.

Max Frans betreurt wel dat het aloude doel van die sociaal-culturele verenigingen steeds minder aan de orde is. Uit de studie van de KU Leuven blijkt dat de meeste leden midden- of hooggeschoold zijn. ‘Vroeger speelden die verenigingen een belangrijke emancipatorische rol.' Laaggeschoolden opnemen in een sociaal-cultureel netwerk, hen in contact brengen met dingen waar ze normaal gezien niet makkelijk toe kwamen, daar ging het in essentie om. ‘Maar je merkt dat die groep hoe langer hoe minder bereikt wordt.'


Blog DS, 17-06-2010 (Jan Desloover)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB