HO-Engels?

[bijlinda]

Engels in het hoger onderwijs is vooral goed voor de elite


Onderwijs in het Engels verstrekken vormt een extra barrière voor studenten uit gezinnen die minder vertrouwd zijn met die vreemde taal, schrijft Freek Van De Velde. Krijgen we een terugkeer van de aristocratische prins-student?


De vroegmoderne vorst Karel V, zelf nochtans geboren in Gent, moet ooit gezegd hebben: “Ik spreek Spaans tegen God, Italiaans tegen vrouwen, Frans tegen mannen en Nederduits tegen mijn paard.” Nederlands als huis-, tuin- en keukentaal. Gaan we daar opnieuw naartoe? In de wetenschap is het in ieder geval beroerd gesteld met onze taal. Het is in Vlaanderen nog niet zo erg als in Nederland, maar toch: wie zijn proefschrift in het Nederlands schrijft, behoort tot een krimpende minderheid en wordt gebrek aan internationale ambitie aangewreven. Rectoren willen meer armslag om vakken en opleidingen in het Engels te doceren. Nederlandstalige tijdschriften tellen minder mee bij de beoordeling van publicatiedossiers. Voorstellen bij het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO) kun je alleen in het Engels indienen. De generaals van het Nederlands zitten in hun officierstent bezorgd te kijken naar de stafkaarten: ze verliezen terrein. Het Engels rukt op.

Daar zijn goede redenen voor, en die worden door de voorvechters van het Engels ook aangehaald: we trekken er internationale studenten mee aan, we maken wereldburgers van onze studenten, we koppelen onze wetenschap aan internationale bevindingen. Allemaal waar, maar heel eenzijdig. Tegenstanders van verregaande verengelsing worden nog net niet weggezet als geborneerde kleinburgers die het liefst onder de torenspits van hun lokale kerkje blijven aanmodderen.

Universitair onderwijs is heel gevoelig voor het mattheuseffect (‘de rijken worden steeds rijker’): kinderen uit gezinnen met een hoge socio-economische status zijn oververtegenwoordigd in de studentenpopulatie, terwijl de aanzienlijke studiekosten gedragen worden door de hele maatschappij, ook door niet-universitair-geschoolden. Een groot deel van de studenten krijgt extra begeleiding, niet zelden in dure repetitorenkantoren. Dat begint al in het middelbaar: vier op de tien jongeren krijgen er betaalde bijlessen. Wie zich wil voorbereiden op het toelatingsexamen geneeskunde, loopt vaak in de armen van de bijlesindustrie. Erasmus-verblijven worden gesubsidieerd, maar vormen nog steeds een grote barrière voor gezinnen die het niet breed hebben, terwijl het een pre is voor doctoraatsaanvragen en een positieve impact heeft op studieresultaten. Huisvesting in studentensteden is enorm duur geworden: een kot is voor veel gezinnen te duur geworden.

Door het onderwijs in het Engels te verstrekken, wordt nog een extra barrière opgeworpen voor gezinnen voor wie het Engels als vreemde taal minder evident is. En hoe beter een gezin er socio-economisch voor staat, hoe beter de kennis van het Engels. Dat de meeste jongeren goed Engels spreken, betekent niet dat ze zich meteen ook uit de slag kunnen trekken als ze academisch Engels horen. De kennisoverdracht lijdt eronder als studenten niet in hun eigen taal onderricht worden, leert onderzoek. En als klap op de vuurpijl: buitenlandse studenten aantrekken zet nog extra druk op de toch al krappe kamer- en huizenmarkt. Je zult maar uit een milieu komen waar het allemaal niet zo eenvoudig is om aan de universiteit te studeren.

Door onder de banier van kosmopolitische ruimdenkendheid te strijden voor het Engels als lingua franca, dreigt een al te enthousiaste elite uit het oog te verliezen dat het universitair onderwijs, dat vanaf de jaren 60 ontvoogding gebracht heeft voor wie zich wou opwerken in de maatschappij, zich steeds minder bekommert om die opdracht. Langzaamaan zien we de terugkeer van de aristocratische prins-student. Die sprak vroeger Frans, nu Engels. Er is niks mis met vreemdetalenkennis, maar laten we de Nederlanders niet achternagaan met blinde, anglofiele maatregelen.


Freek Van De Velde, hoogleraar historische taalkunde (KU Leuven)

Blog DS, 27-10-2025