‘Trumps Oekraïne-deal kan het begin van het einde betekenen van de Navo’


De impact van een overeenkomst tussen de VS en Rusland over de oorlog in Oekraïne reikt veel verder dan het beëindigen van het gewapende conflict. ‘Amerika trekt zich nergens meer iets van aan’, waarschuwt Rob de Wijk.


Verbijstering alom in Europa. Europese politieke leiders zijn nog aan het bijkomen van Donald Trumps plannen voor Oekraïne. Zonder enig overleg met zijn Europese bondgenoten, gaf Trump alles al weg nog voordat de onderhandelingen over een wapenstilstand dan wel een vredesakkoord waren begonnen. “Het is krankzinnig wat hier gebeurt”, zegt Rob de Wijk, veiligheidsdeskundige en columnist van Trouw. En zo zijn er tal van dit soort reacties te beluisteren, ook van Europese politici.

Je kan ook andersom redeneren. Hebben de Europese leiders de afgelopen maanden zitten slapen? De contouren van een deal over Oekraïne tussen de Verenigde Staten en Rusland begonnen zich de afgelopen maanden al af te tekenen, afgaande op de signalen uit het Trump-kamp. De vraag is wel of ze het tegen hadden kunnen houden.


Een staaltje machtspolitiek

De verbijstering zit ook in de wijze waarop Trump te werk ging en de snelheid van het proces. Twee nucleaire machten, de Verenigde Staten en Rusland, hebben lak aan de internationale rechtsorde en delen een land op. Zonder serieus overleg met het land zelf, of met de meest betrokken partners – lees: Europa, dat de afgelopen drie jaar alles op alles heeft gezet om Oekraïne overeind te houden.

Een staaltje machtspolitiek in de hoogste versnelling, zou je kunnen stellen. “Het is heel duidelijk dat dit het begin is van een nieuwe wereldorde. Een wereldorde gebaseerd op macht en niet meer op basis van de internationale rechtsorde”, meent De Wijk.

“We hebben te maken met een Amerika dat zich nergens meer wat van aantrekt, zelfs niet van de trouwste bondgenoten, en alleen voor het eigen belang gaat. En Rusland dat weer z’n oude invloedssfeer terug wil in Oost-Europa, van voordat deze landen lid werden van de Navo. De vraag is natuurlijk of dit allemaal gaat lukken. Want landen gaan zich verenigen in hun verzet tegen deze poging om de wereldorde te veranderen. Ik moet het nog zien.”


Geld en macht

Intussen zet Trump wel de wereld op zijn kop. Met extra invoerheffingen wereldwijd op staal en aluminium, met het opheffen van USAid waardoor enorm veel hulpbehoevende landen worden getroffen en dreigementen om Groenland, het Panamakanaal en Canada in te nemen. Er tekent zich een Amerika af dat alleen voor zichzelf gaat, zoals Trump ook steeds heeft verkondigd. Een rode draad in Trumps dadendrang is geld en macht.

Vanuit dit perspectief van het eigenbelang – en ook niet helemaal ten onrechte – is het de Verenigde Staten al jaren een doorn in het oog dat de Europese Navo-landen te veel op de militaire kracht leunen van Amerika als het gaat om hun eigen veiligheid. Opeenvolgende Amerikaanse presidenten hebben aangekaart dat Europese Navo-landen veel meer moeten investeren in hun eigen verdediging. Tijdens zijn eerste presidentschap dreigde Trump al uit de Navo te stappen, nu is het zeker niet uitgesloten dat hij dit ook gaat doen.


‘Straks mag Rutte het licht uitdoen’

Rob de Wijk: “Trump schuwt geen enkel heilig huisje. Als je ziet wat hij nu doet met Oekraïne, de druk die hij zet op de Navo-landen, maar ook hoe hij steeds meldt dat Europa niet op hem hoeft te rekenen, dat hij zijn troepen uit Europa wil terugtrekken, dat hij niets met supranationale organisaties heeft, ja als je dan alles bij elkaar optelt, dan is het niet uitgesloten dat hij de Navo opblaast. Inderdaad het begin van het zwartste scenario. We moeten er nu wel echt rekening mee gaan houden. Dan mag Mark Rutte als laatste secretaris-generaal van de Navo het licht uitdoen.”

De nieuwe wereldorde dus, waarbij Europa en andere bondgenoten niet meer hoeven te rekenen op de steun van de Verenigde Staten. Volgens Rob de Wijk betekent deze nieuwe wereldorde dat de Europese Navo-landen veel meer moeten gaan investeren in hun eigen veiligheid, om te zorgen voor een serieuze Europese militaire afschrikking tegen met name Rusland.

Dit wordt ook niet meer ontkend door de leiders van deze landen, maar de daad bij het woord voegen is lastig. Zo hebben Geert Wilders (PVV) en Caroline van der Plas (BBB) aangegeven 2 procent bbp-uitgaven aan defensie voldoende te vinden, daar waar de noordelijke Navo-landen meer dan 4 procent willen uitgeven. Spanje en Italië komen nog niet eens aan 2 procent. Rob de Wijk: “Er zal fors meer geïnvesteerd moeten worden in de eigen veiligheid en dat gaat ten koste van de zorg en het sociaal vangnet. Dat is de prijs die je moet betalen voor je eigen veiligheid in een nieuwe wereldorde. Wen er maar aan.”


Trouw, 14-02-2025 (Cees van der Laan)