De Standaard-cartoonist Lectrr wint prestigieuze prijs: “Veel mensen kunnen geen cartoons meer lezen”


Met een cartoon over de dood van Aleksej Navalny won De Standaard-cartoonist Steven Degryse (Lectrr) donderdagavond de European Cartoon Awards.


Steven Degryse, bekend als cartoonist Lectrr, won donderdagavond de prestigieuze European Cartoon Awards voor zijn tekening van een dode Aleksej Navalny, waarvan de mond was dichtgenaaid. “Waarom ik die tekende? Omdat ik een cartoon nodig had voor pagina 2 van de krant”, vertelde hij lachend aan de vooravond van de uitreiking. “Wanneer ik een cartoon maak, heb ik niet door of die goed of slecht is. Ik vroeg me vooral af of het oké was om een dode persoon af te beelden, of mensen het niet smakeloos zouden vinden.”

De European Cartoon Awards worden georganiseerd door The European Press Prize en Studio Europa Maastricht, en gelden als de belangrijkste prijzen voor cartoonisten. Een jury van cartoonisten, journalisten en experten selecteerde drie finalisten uit 400 inzendingen afkomstig uit meer dan twintig landen. Steven ‘Lectrr’ Degryse won met een cartoon over de autopsie van de Russische opposant Aleksej Navalny.

Degryse kreeg concurrentie van de Nederlander Tjeerd Royaards, met een cartoon over het verzet van boeren tegen het Europese duurzaamheidsbeleid rond landbouw. Ook de Mexicaan Victor Solís maakte kans, met een spotprent over hoe plasticafval tussen de vis van de dag wordt opgediend.


Je vond het wel een belangrijk onderwerp?

“Ik kon niet anders dan er een cartoon over maken. Je kon er niet omheen. Navalny was het gezicht van het restje oppositie dat er nog was in Rusland. Het is hallucinant wat daar is gebeurd.”


Welke boodschap wilde je brengen?

“Die autopsie was de vorm om te tonen dat die man al langer het zwijgen was opgelegd. Ik kon er toevallig op een esthetisch interessante manier mee aan de slag, en het moest grappig zijn. Dat beeld was er snel. Er speelde vooral twijfel over hoe je zoiets brengt, zonder mensen te bruuskeren.”


Had je de nominatie verwacht?

“Nee, want ik stuur meestal niets in naar zulke wedstrijden. Cartoons zijn zo subjectief, waardering heeft daarbij met smaak te maken. Anders dan bij zwemmen op de Olympische Spelen, waar de beste simpelweg de eerste is. Waarom ik nu wél heb ingestuurd? Misschien omdat ik het een sterk beeld vond, dat tijdloos is. Je kan Navalny door eender welke Russische oppositieleider vervangen.”


Of door een cartoonist zoals jezelf?

“Dat valt wel mee. Natuurlijk krijg ik reacties, maar dat is ook vrije meningsuiting. Zolang mij als cartoonist de mond niet word gesnoerd, heb ik het ongelofelijk goed in Vlaanderen. Als er iets is, krijg ik de steun van de redactie van De Standaard. Ook als ik naar de politie stap, krijg ik steun. Natuurlijk zijn er lobbygroepen, zijn er de haatmails en doodsbedreigingen. Maar in vergelijking met het buitenland? In Egypte zit een cartoonist in de cel in erbarmelijke omstandigheden. Zijn voorarrest wordt telkens verlengd. Er is geen aanklacht, hij mag zijn advocaat niet zien, we weten zelfs niet waar hij zit. Niet door één specifieke cartoon, maar omdat hij cartoons maakt.”

“Dan beschouw ik mezelf echt niet als iemand wiens mond wordt toegenaaid. Wel zou ik Navalny in die tekening kunnen vervangen door tientallen collega-cartoonisten in het buitenland. Niet alleen uit Afrika of het Midden-Oosten, ook westerse cartoonisten. Het wordt almaar moeilijker.”


Ervaar jij meer vijandigheid?

“Ik denk dat er gewoon meer vijandigheid is in het algemeen, zeker op sociale media. De overname van Twitter door Elon Musk heeft niet geholpen. En we hebben nu toch wel door dat het niet gaat om de man in de straat, maar dat er een dynamiekop de achtergrond speelt, toch? Rusland zit op het internet te trollen, hé. En iedereen is er altijd maar beledigd. We lopen daar met zo’n lange tenen rond. Ik waarschijnlijk ook.”


Zijn mensen vergeten hoe een cartoon werkt?

“Velen kunnen geen cartoon meer lezen. Die van mij zijn voor De Standaard gemaakt. Dat heeft een hoogopgeleid publiek, dat verschillende betekenislagen kan lezen en er de culturele bagage voor heeft. Sommige cartoons zijn écht voor dat publiek gemaakt. Maar via het internet komen zij terecht bij mensen die zo’n bagage niet hebben. Of die onwillend en vooringenomen zijn. Dan landen ze verkeerd.”

“Ik trek me er niet veel van aan. Ik kan er niet voor instaan dat iedereen een cartoon op de juiste wijze interpreteert. Jammer genoeg zijn er veel mensen die zeggen: ‘Ik snap het niet, ik wil het niet snappen, ik ben boos en verontwaardigd, dus ik heb gelijk.’ Dat is een foute denkwijze. In een samenleving heeft niemand gelijk, denk ik.”


Heb je jezelf al gecensureerd?

“Nee, dat gaat ook niet, want dan zit je met een goeie cartoon en loop je geambeteerd rond. Het is zelfs omgekeerd: als ik weet dat het spel op de wagen zal zitten, ga ik proberen om de cartoon zo mooi mogelijk te tekenen. Dat als hij de wereld rondgaat iedereen denkt van: hij kan toch schoon tekenen (lacht). De cartoons die deining veroorzaken, zijn de belangrijke. Want als er miserie over is, dan is er iets mee, iets waar niet over gesproken mag worden. Daarom moeten wij cartoons maken.”


Maakt humor moeilijke zaken bespreekbaar?

“Ja, het is een paard van Troje. Daarom zijn die van mij wat onnozel getekend. Zo raken ze over een grens voor mensen die ze niet willen zien, omdat ze een andere mening hebben. Mensen lachen dan met iets waar ze het niet mee eens zijn. Humor breekt die muur van vooringenomenheid af. Hij laat me toe mijn punt te maken tegenover iemand die me dat punt eigenlijk niet wilde laten maken. Dat is de kracht van cartoons.”


Vragen jonge cartoonisten je vaak om advies?

“Veel te weinig, want er zijn te weinig jonge mensen mee bezig. De huidige generatie fantastische cartoonisten zijn allemaal zestigers en zeventigers. Ik ben de snotaap van de hoop. Een nieuwe generatie van twintigers en dertigers zou warm onthaald worden door de gemeenschap van cartoonisten. De jongere generatie maakt wel cartoons, maar blijft weg van politiek en actualiteit.”


Waarom?

“Misschien spelen antipolitieke gevoelens. Het is ook niet evident: je moet kunnen tekenen én op de hoogte zijn van de actualiteit. In een reclamebureau kan je tien keer meer verdienen, en dat zonder de doodsbedreigingen. En het idee van Charlie Hebdo, dat de cartoonist een vrijheidsstrijder is die bereid moet zijn om zijn leven te geven voor een tekening, zal ook niet hebben geholpen.”

“Het is zorgwekkend, want ik ben er heilig van overtuigd dat die cartoons een belangrijk onderdeel zijn van het debat. Mijn vrees is dat als de huidige generatie ermee stopt, die hoekjes in de krant niet meer worden ingevuld. Dat die plek versterft en een advertentie wordt. En advertenties hebben we al genoeg. Daar gaan we niet beter van worden.”


Blog DS, 17-10-2024 (Karsten Lemmens)

Bijgesloten Plaatje(s)