Sultan Erdogan is het noorden kwijt


Terwijl zijn land in hoge nood verkeert, is president Erdogan meer bezig met zijn imago dan met hulpverlening. Hij censureert Twitter en opent een kliklijn. ‘De hoogste ambtenaar voor rampenbeleid is afgestudeerd aan de faculteit theologie. Hij kent niets van aardbevingen.’


‘Waarom charteren we geen cruiseschepen om mensen te helpen? Waar zijn de oude oranje dozen met noodvoorraden die elke wijk na de aardbeving van 1999 had? Wat met gratis internet voor slachtoffers?’

De voorstellen van Turkse burgers om de catastrofale aardbeving aan te pakken, getuigen van veel creativiteit. In vergelijking daarmee is de reactie van president Recep Tayyip Erdogan bijzonder traag – hij loopt achter de feiten aan. Erdogan heeft zelfs geen nationale taskforce bijeengeroepen. Voorlopig ligt de ‘praktische afwikkeling’ van de aardbeving nog bij zijn vicepresident Fuat Oktay.

‘Ja, er zijn hier en daar probleempjes maar die worden met spoed verholpen’, zei Erdogan woensdag tijdens een bezoek in Kahramanmaras, één van de tien provincies die tot rampgebied zijn uitgeroepen. ‘Vandaag gaat al beter dan gisteren. Morgen zullen we meer op ons gemak zijn.’

Dat het aantal doden tussen woensdagochtend en woensdagavond minstens verdubbelde, stelt veel Turken absoluut niet op hun gemak. Er zijn een paar duizend manschappen van het leger actief, maar van de zo noodzakelijke grootschalige uitrol van militaire veldkeukens en noodleveringen is geen spoor. De omvang van de ramp maakt gecoördineerde internationale hulp onvermijdelijk, maar een krachtig pleidooi naar de buitenwereld houdt Erdogan evenmin – doorgaan is hij nochtans bedreven in het *bespelen van de internationale politiek.

Daar komt nog de vergaande censuur bij. Woensdag werd het vaak levensreddende Twitter vertraagd. Slachtoffers zaten helemaal geïsoleerd in het puin. ‘Dit regime lijkt bezorgder om wat mensen zeggen over het noodbeleid dan over het noodbeleid zelf’, tweette journalist Can Okar.


Dreigende verkiezingsnederlaag

Bij de grote aardbeving van 1999, die 18.000 doden eiste en zijn partij aan de macht bracht, liet Erdogan zich juist opmerken door snel hulp naar slachtoffers te sturen. Tekenend voor zijn daadkracht was hoe hij als burgemeester de chaotische watervoorziening van Istanbul op orde zette, en hoe hij als president de zakenwereld overtuigde dat hij de capabelste politicus was om het land te leiden. Waarom verschraalde zijn aandacht zo drastisch van besturen naar perceptie?

‘Het regime is al volledig in verkiezingsmodus, het is erg nerveus’, zegt Marco Pierini, voormalig Europees diplomaat in Turkije, aan De Standaard. ‘Voor het eerst in twintig jaar zou Erdogan op 14 mei wel eens kunnen verliezen. Dat weet hij, en hij lijkt de afgelopen maanden vastbesloten elke truc uit het autoritaire arsenaal te gebruiken om dat te voorkomen.’ Die hardnekkigheid kleurt volgens Pierini zijn aanpak van de aardbeving. Als de peilingen realiteit worden, kiest de meerderheid van de Turken straks voor een wissel van de macht, maar dat lijkt nog niet doorgedrongen bij Erdogan. ‘Vandaar de wereldvreemde acties van het presidentiële communicatieteam, dat bijvoorbeeld een kliklijn voor desinformatie opent te midden van een enorme humanitaire ramp.’

‘De huidige ideeënarmoede is absoluut te wijten aan Turkijes onevenwichtige presidentiële systeem’, mailt ook grondwetspecialiste Selin Esen. Dat geeft alle macht aan de president, terwijl parlement , regering en lokale besturen niets meer te zeggen hebben. ‘Er is geen controle op het leiderschap.’ Erdogan voerde dat systeem in via een referendum in 2018, gedreven door paranoia na een mislukte coup in 2016. Sindsdien torent hij eenzaam uit boven alle wetenschappelijke, financiële, economische en militaire instellingen van de staat. Ze wachten louter op instructies. Zijn kennis van al die domeinen is te klein om op alles te anticiperen.

Dat ondergeschikten en ambtenaren hem niet langer lijken te kunnen sturen, is eveneens duidelijk. In het begin van zijn carrière stond Erdogan bekend als een goede netwerker, die capabele mensen rond zich verzamelde. Maar voormalige politieke medestanders hebben onlangs splinterpartijen opgericht tegen hem. Het ambtenarenapparaat is uitgehold en mist expertise, door zuiveringen en vriendjespolitiek. ‘De hoogste ambtenaar voor rampenbeleid is afgestudeerd aan de faculteit theologie en kent niets van aardbevingen’, tweette oppositiepoliticus Muharrem Ince (CHP).

‘De politieke situatie wordt extreem onvoorspelbaar’, waarschuwt Pierini. ‘Misschien twijfelt Erdogan voor het eerst echt zelf aan zijn herverkiezing. Onvermijdelijk zoeken boze burgers naar grootschalige fouten van de overheid, zelf al is de omvang van deze ramp voor elke overheid te overweldigend.’

‘Hoe moeten we op ons gemak zijn als er mensen onder het puin sterven van de honger en de kou’, zegt ingenieur Burak Culhaolgu aan De Standaard. ‘Dit is de meest incompetente overheid die Turkije ooit had.’


Blog DS, 08-02-2023 (Giselle Nath en Kubra Mayda)