‘Een pleister helpt niet tegen Israëlische apartheid’


Na enkele woelige maanden wil de nieuwe Israëlische premier Naftali Bennett twaalf jaar onder Benjamin Netanyahu doen vergeten. ‘Palestijnen leven onder apartheid’, zegt Omar Shakir van Human Rights Watch.


Beweegt er eindelijk wat in de Israëlisch-Palestijnse kwestie? De Palestijns-Amerikaanse politicoloog Rami Khouri sprak in deze krant van een ‘historisch kantelpunt’, toen Israël in mei niet langer aan de wereld uitgelegd kreeg waarom Palestijnen in Oost-Jeruzalem zomaar hun huizen moesten overlaten aan Israëlische kolonisten (DS 31 mei).

In de zoveelste Gaza-oorlog – even later – kreeg Israël zelfs een beetje Amerikaanse tegenwind van president Joe Biden. Zijn voorganger Donald Trump had vier jaar lang de Israëlische premier Benjamin Netanyahu politieke cadeaus gegeven. In juni moest die ‘eindeloze premier’ Netanyahu na twaalf jaar opstappen. Er kwam een nieuwe coalitie onder de ultranationalist Naftali Bennett.

‘Die hoopt blijkbaar dat de buitenwereld de Palestijnen niet meer als prioritair beschouwt, gewoon omdat hij Netanyahu niet is en een aantal radicalere stappen wil bevriezen’, zegt Omar Shakir van Human Rights Watch (HRW). ‘Maar intussen breiden de nederzettingen in Palestijns gebied verder uit, worden Palestijnse huizen gesloopt en draait de machine van repressie onverminderd voort, zoals onder Netanyahu.’

Shakir is HRW-directeur voor Israël en Palestina, maar werkt noodgedwongen vanuit buurland Jordanië. Ondanks zijn Amerikaanse paspoort werd hij in 2019 zelf door de Israëlische regering gedeporteerd. ‘Het maakt werken moeilijker, maar dankzij onze lokale staf niet onmogelijk’, zegt hij. ‘We hebben als HRW gelijkaardige ervaringen in landen als Venezuela, Egypte, Cuba en Syrië.’


In april nam HRW de beslissing om de situatie tussen Israël en de Palestijnen voortaan ’apartheid’ te noemen, naar het oude Zuid-Afrikaanse ‘model’. Dat is een beladen term.

‘Toch heerst daarover een groeiende consensus. De Palestijnen gebruiken de term al jaren en de Israëlische mensenrechtenorganisaties B’Tselem en Yesh Din deden het voor ons. Nu hoor je oud-VN-topman Ban Ki-moon spreken over apartheid, en de Franse minister van Buitenlandse Zaken, Jean-Yves Le Drian, ook. Uiteindelijk erken je daarmee alleen de werkelijkheid zoals die is.’

‘Apartheid is een term in het internationaal recht, een misdaad tegen de menselijkheid die wordt beschreven in het Statuut van Rome van het Internationaal Strafhof. Hier hebben we één regering die regeert over een gebied dat door twee volkeren wordt gedeeld. Daarbij wordt het ene volk bevoorrecht en het andere systematisch onderdrukt, sinds vele decennia. Daarmee is apartheid als legale term van toepassing.’


Beweegt er dan niets onder de nieuwe regering-Bennett?

‘De retoriek wordt een beetje gemilderd en er zijn nieuwe gezichten in het kabinet. Tegelijk zeggen ze nadrukkelijk dat ze geen politiek onderhandelingsproces met de Palestijnen willen. Het doel is dus alleen het behoud van het status quo, hopend dat ze het bestaan van de Palestijnen kunnen doen vergeten met een pleister op de wonde. Het is belangrijk dat de internationale gemeenschap dat inziet en de regering-Bennett aanzet tot actie. We zijn intussen in het jaar 54 van de bezetting van Oost-Jeruzalem, de Westelijke Jordaanoever en Gaza.’

‘In de jaren 90 werd nog gezocht naar een oplossing – een tweestatenoplossing of op zijn minst een politiek proces. Vooral in de laatste tien jaar is dat geërodeerd. Onder het duo Trump-Netanyahu zijn veel schaamlapjes verdwenen. Daarvoor moeten we Trump niet bedanken, maar het hielp mensen wel inzien dat veel retoriek en veronderstellingen gewoon niet stroken met de realiteit waarin de Palestijnen elke dag leven.’


Welk plan kan een jonge Palestijn vandaag nog hebben? Het was een erg intens jaar.

‘Palestijnen proberen een wat normaler leven te leiden na harde maanden. Zeker ongebonden jongeren hopen op een nieuwe politieke koers, maar die wordt zowel door het Israëlische als het Palestijnse kamp gefnuikt. In juni werd op de Westoever de prominente dissident Nizar Banat gedood bij een raid door de Palestijnse Autoriteit. Bij protestbetogingen belandden jonge Palestijnen in Palestijnse cellen, vaak dezelfden die al in Israëlische cellen hadden gezeten.’

‘In Gaza is er dezelfde frustratie tegenover Hamas, dat ook opponenten en critici arresteert en foltert. Er heerst ook ongerustheid dat Gaza van de radar verdwijnt nu het het nieuws niet meer beheerst. Van een heropbouw na de oorlog in mei is nog geen sprake.’

‘De politieke scene oogt guur van twee kanten, terwijl de mensen snakken naar alternatieven. Er heerst diepe frustratie, en die heeft soms maar een vonk nodig om te ontbranden.’


De nieuwe Amerikaanse regering onder Biden is al een beetje kritischer voor Israël, de Europese Unie lijkt vooral te weifelen.

‘Europa wou blijkbaar eerst afwachten wat de nieuwe VS-regering ging doen, en vervolgens wat de nieuwe Israëlische regering zou doen. Wel, dat is nu allemaal duidelijk. De realiteit is dat ook in Europa de geesten aan het schuiven zijn – alleen volgen de politici nog niet altijd.’

‘Laten we ophouden te doen alsof er een vredesproces bezig is. Eis dat er verantwoording wordt afgelegd voor ernstige misbruiken, overigens ook aan Palestijnse kant. En Europa kan zijn medeplichtigheid met de Israëlische regering verminderen door niet onvoorwaardelijk de Israëlische veiligheidsdiensten te ondersteunen, wapens te verkopen, en een hele stoet bilaterale en multilaterale akkoorden zomaar in stand te houden.’

‘Er kan meer gebeuren tegen producten uit de illegale Israëlische nederzettingen, en tegen investeringen van Europese bedrijven daar. Het menu is lang, de vraag is alleen hoe groot de appetijt in Europa is.’


DS, 09-10-2021 (Jorn De Cock)