Terug naar school: vapende leerlingen met een halve liter Monster en verslingerd aan Tiktok


Waarom zijn we zo huiverig voor een smartphoneverbod op scholen, vraagt Joeri Casteleyn zich af. We kunnen leren van het rookverbod op restaurant, nog niet zo lang geleden.


Frankrijk en Nederland begonnen er schoorvoetend aan en nu volgt ook Wallonië: een smartphoneverbod tijdens de schooluren. Wij, Vlamingen, weigeren pertinent de scholen zo’n verbod op te leggen. Liever laten we iedere school, leraar en directeur hun eigen persoonlijke strijd voeren met de smartphoneverslaving van hun leerlingen. Een strijd die je als inrichtende macht toch alleen maar kunt verliezen.

Wat weerhoudt ons ervan om ook zo’n verbod in te voeren? Zou het kunnen dat wij Vlamingen een overheid nog al te vaak als betuttelend beschouwen als die regulerend optreedt op het snijvlak van onze vrijheid en het publieke domein? Zou het kunnen dat wij Vlamingen daarom flitspalen in een zone 30 eerder als een cashmachine zien dan als een instrument om te voorkomen dat onze kinderen aan 60 kilometer per uur worden doodgereden? De snelheid van mijn wagen en de betuttelende overheid die een veilige publieke ruimte probeert te creëren, daar botst het zo vaak in Vlaamse hoofden.

Maar was het, achteraf gezien, betuttelend van de overheid om in 2007 het rookverbod in te voeren in restaurants? Ik krijg aan de nieuwe generatie niet meer uitgelegd dat wij op restaurant aan ons voorgerecht konden zitten en er een dikke rookwolk over je tafel heen trok omdat mensen naast jou hun maaltijd hadden beëindigd. En ja, in die tijd, na het eten, daar hoorde dan een sigaret bij. Aan tafel. In het restaurant. Terwijl jij nog aan het eten was.

Dat vonden we niet raar. Dat was gewoon zo. Je groeide erin op, in een wereld vol rook. En als de rook om je hoofd verdwenen was, had je net je eigen hoofdgerecht achter de rug en stak je zelf ook een sigaretje op, want dat was lekker. Vervelend voor de tafels naast je, maar wel lekker. Lekker bourgondisch.

Bourgondisch. Het woord is gevallen. Zou dat de reden zijn waarom we in onze scholen geen smartphoneverbod willen? Omdat dat een beetje indruist tegen onze bourgondische aard? Een overheid die te veel tussenkomt, daar houden wij niet zo van. Zie onze kustlijn, onze ruimtelijke ordening, onze achtertuinen … Het oogt voor de Nederlanders die op bezoek komen allemaal zo lelijk, maar wel o zo gezellig en o zo bourgondisch. Maar toch wel fijn voor hen om na een deugddoende vakantie te kunnen terugkeren naar dat mooi geordende Nederland.


Pisa-resultaten

Maar als de Bourgondische dynastie vandaag aan de macht zou zijn geweest, zou ze dan echt in Vlaanderen hebben getolereerd wat ze vandaag ziet? Zou ze echt aanvaard hebben dat elk nieuw product op onze jeugd wordt losgelaten zonder dat we daar eerst eens een jaar of tien over nadenken en kijken of er schadelijke effecten zijn?

Sinds de smartphone in 2012 echt is doorgebroken (Steve Jobs gaf zijn legendarische presentatie van de eerste Iphone in 2007 – “Gooi die stylus maar weg, we gaan onze vingers gebruiken”) gaat het wereldwijd pijlsnel achteruit met de mentale gezondheid van onze kinderen. En de Pisa-resultaten van Vlaamse jongeren volgen de curve van het succes van de smartphone, maar dan in omgekeerde richting, recht de dieperik in.

Het is geen kinderrecht om tijdens de schooluren je accounts op sociale media te checken. Maar het is wel een recht van de ouders om te weten dat hun kind in optimale omstandigheden les kan volgen. Dat betekent acht lesuren van 50 minuten met tussendoor een pauze om het hoofd leeg te maken. Niet om te gamen, online te connecteren of om het hoofd te vullen met eindeloze Tiktok-onzin, want dat leidt alleen maar tot volle en drukke hoofdjes die er het volgende lesuur helemaal niet meer bij zijn. Dat zie je dan een paar jaar later in de Pisa-resultaten.

Of neem nu het debat over fastfoodtenten die zich allemaal rond de schoolpoorten hebben genesteld. Waarom moet je dat als overheid aanvaarden? Wil jij over de middag hamburgers, pizza of ander fastfood? Dat kan, maar dan zul je even tot een kilometer buiten de schoolpoort moeten joggen, want dichter zul je er geen vinden. Daar is helemaal niks mis mee. Is zelfs gezond. Op korte termijn voor de jongeling in kwestie, op langere termijn voor de begroting.

Het resultaat van een overheid die zich heeft teruggetrokken en haar jeugd onbeschermd overlaat aan multinationals, kun je elke dag zien aan de schoolpoort, vlak voor de eerste les: vapende leerlingen, een halve liter Monster in de hand (niet Red Bull, want dat is voor boomers), en ondertussen verslingerd aan de smartphone. Dat wordt een lekker eerste lesuurtje van de dag. En over de middag nog snel even McDonald’s of Domino’s Pizza binnen voor deel twee van de schooldag.


Nachtrust

Een overheid die haar jeugd zo de klas laat binnengaan, moet nadenken of ze niet weer die ‘betuttelende rol’ moet opnemen. Ook dat wordt geen eenvoudige strijd. Je moet het opnemen tegen Meta, Philip Morris International, McDonald’s en co., bedrijven die massa’s cash, lobbyisten en virtuele hordes influencers ter beschikking hebben en zich rechtstreeks richten tot de groep die de overheid wil “aanvallen en beknotten in hun rechtmatige vrijheid”.

Maar het is een strijd die best de moeite waard is om te voeren – het gaat om de geestelijke en fysieke gezondheid van onze kinderen – en die beslist gewonnen kan worden.

Kijk naar wat op Europees niveau is gebeurd. Daar heeft Tiktok zijn plannen opgeborgen om in Europa het Lite Rewards-programma te lanceren. Het idee was om de gebruiker taken te laten uitvoeren (zo veel video’s bekijken, zo veel video’s liken) waarvoor hij punten zou krijgen waarmee hij dan op andere websites die punten zou kunnen inruilen voor producten. Europa had al snel door dat er van de nachtrust van de Europese jongeren niet veel meer zou overblijven en dreigde ermee Tiktok uit Europa te bannen. Tiktok liet weten het programma niet in te voeren en bij ieder toekomstig nieuw programma braaf na te gaan wat het effect is op jongeren.

De Bourgondische dynastie zou bij al dat Europees wapengekletter waarschijnlijk goedkeurend geknikt hebben. Zij hielden van een robbertje vechten tegen partijen die zich alles dachten te kunnen permitteren. Misschien is het tijd om die kant van onze Vlaamse bourgondische mentaliteit te tonen. Een opstand tegen al die multinationals die alleen uit zijn op de oogbollen, de aandacht en het geld van jongeren en daarvoor elke doortrapte verslavingstechniek gebruiken. Beginnend met een smartphoneverbod op school, en dan dat vapen en die Monsters en die fastfoodtenten dicht bij scholen. Het fysieke en mentale welzijn van de jeugd zou er wel bij varen.

Joeri Casteleyn, pers- en communicatieadviseur


DS, 27-08-2024