De zaak-Hadja Lahbib : het échte schandaal


Partijvoorzitters die ministers aanduiden: het is illegaal, uit de tijd én ondemocratisch, schrijft Walter Zinzen.


De jammerklachten over de benoeming van een nieuwe minister van Buitenlandse Zaken zijn terecht, maar om de verkeerde redenen. Een van de onterechte klachten is dat Hadja Lahbib het leger niet verkozen ministers komt versterken. Er zijn er nu zes. Velen vragen zich af of de federale regering nog wel democratisch is.

Het democratische karakter van een regering hangt van heel andere factoren af. Wij verkiezen geen ministers, maar parlementsleden. Ooit werd beslist dat parlementsleden die minister worden, ontslag moeten nemen. Een democratische maatregel. Ministers die zichzelf controleren, dat hoort niet. Je zou dus kunnen zeggen dat geen enkele minister in dit land ‘verkozen’ is, omdat ze allemaal hun mandaat hebben ingeleverd.

Waar je nooit iemand over hoort, is dat al die ministers in het parlement vervangen worden door opvolgers. Daar zit het echte democratische deficit: die opvolgers zijn niet verkozen, maar benoemd door hun partijvoorzitter. In een normaal functionerende democratie worden regeringen gecontroleerd door het parlement. Ministers, verkozen of niet, moeten in het hart van de democratie verantwoording afleggen en nergens anders. Kijk naar Mario Draghi, premier van Italië, niet verkozen. Maar wel de beste premier die Italië in lange tijd heeft gehad. En ontslagnemend omdat hij het vertrouwen van het parlement is kwijtgeraakt. Hoe lang is het bij ons al geleden dat een regering in het parlement gevallen is?

In een normaal functionerende democratie is het de premier die een ontslagnemende minister vervangt. Het kwam dus Alexander De Croo (Open VLD) toe om een nieuwe minister van Buitenlandse Zaken te benoemen. Politici als Gaston Eyskens en Jean-Luc Dehaene zouden nooit op de oekaze van de een of andere partijvoorzitter hebben gewacht om een nieuwe minister te verwelkomen. Ze namen zelf het heft in handen.


Het privilege van de voorzitter

In een normaal functionerende democratie moeten bewindslieden examen afleggen in de parlementscommissie die voor hun bevoegdheid verantwoordelijk is. Dat is nu al zo in het Amerikaanse Congres en het Europees Parlement. Mocht dat het geval zijn geweest voor Lahbib, dan was ons een diplomatiek incident bespaard gebleven.

Als de zaak-Lahbib één ding bewijst, dan is het dat partijvoorzitters niet de geschikte personen zijn om ministers te benoemen. We moeten Georges-Louis Bouchez (MR) dankbaar zijn dat hij zijn incompetentie zo breeduit heeft tentoongespreid. Hij heeft het in de media dan ook verkorven, maar nergens was ook maar één woord van kritiek te horen op het systeem van de ministersbenoemingen. Dat ook journalisten meegaan in het verhaaltje dat ministers benoemen het privilege – het privilege! – is van de partijvoorzitters, gaat mijn verstand ver te boven.

Partijvoorzitters hebben geen mandaat, geen democratische verworvenheid, geen wettelijke basis om te beslissen wie ons regeert. De benoeming van Lahbib is dan ook illegaal, zoals de benoeming van alle andere federale en regionale ministers dat is. De grondwet is duidelijk: federale ministers worden benoemd door de koning. Schijnbaar doet hij dat ook. Lahbib heeft bij de vorst de eed afgelegd nadat hij haar benoeming door Bouchez had ondertekend.

Die schijnvertoning is niet alleen volledig uit de tijd maar ook ondemocratisch. Ministers horen hun eed af te leggen in het parlement. In de regionale assemblees is dat al zo. Maar ook daar zijn ze niet door het parlement benoemd, zoals de wet het voorschrijft. De meerderheidsfracties doen zoals de koning: ze keuren braafjes goed wat de voorzitters in hun bekrompenheid hebben beslist. Zelfs de benoeming van minister Wouter Beke (CD&V) door partijvoorzitter Beke leidde niet tot een opstand, niet bij de parlementsleden, niet in de media, niet in de publieke opinie.

Toch hebben we zo’n opstand nodig. Dat al degenen die hun partij willen hervormen en herbronnen eens beginnen met de macht van hun voorzitter te beknotten. Laten ze erop toezien dat er op de kandidatenlijsten kritische, competente en onafhankelijke mensen staan. En laat dan het parlement de macht grijpen, die het volgens de grondwet al eeuwen heeft. In dit land zijn er geen twee democratieën, zoals Bart De Wever blijft herhalen, maar is er geen enkele. Waar particratie heerst, kan democratie niet gedijen. Het duo Bouchez-Lahbib heeft dat bewezen.

Walter Zinzen, voormalig VRT-journalist


DS, 02-08-2022