De val van Assad is het opbeurendste nieuws van het jaar


Met de val van Assad is alweer bewezen hoe zwak zelfs de meest meedogenloze dictaturen zijn. Poetin kijkt in de spiegel van zijn eigen toekomst. Ook Iran moet zich gehavend terugtrekken. Maar Syrië wacht nu een erg hachelijke tijd.


Zo komen dictatoriale regimes dus aan hun einde: eerst tergend langzaam, dan heel plots. Angst houdt lange tijd iedereen verlamd, tot het moment komt waarop het regime zijn wreedheid niet meer kan waarmaken. In één dag en zonder één schot is het dan voorbij. Geen enkele buitenlandse inlichtingendienst zag aankomen dat het regime van dictator Bashar al-Assad dermate uitgeteerd was dat het op instorten stond. Maar zijn leger geloofde er niet meer in.

Zo valt Assad alsnog hetzelfde lot te beurt als dictators in Tunesië en Egypte, zij het veertien jaar na de Arabische Lente, in een totaal verscheurd land, na een burgeroorlog, massale folteringen, de executie van tienduizenden opposanten, moordpartijen op honderdduizenden burgers, zelfs met gifgas, en de exodus van miljoenen Syriërs. Assad werd een van de grootste massamoordenaars van de 21ste eeuw. In moreel opzicht is zijn val, nu we nog niet weten wat volgt in Syrië, het positiefste nieuws van het jaar. De moed van burgers die in opstand komen, wordt alsnog beloond.

Bij die val wordt tastbaar hoe nauw de grote oorlogen van dit decennium met elkaar verknoopt zijn. Geopolitieke analyses registreerden wel dat Rusland en Iran Assad steunden met geld, wapens en troepen en dat Hezbollah en Poetin dus zij aan zij vochten. Maar hoe onmisbaar ze waren, stond niet helder op de radar.

Een decennium lang won die entente van dictators en terreurorganisaties aan slagkracht. De val van Assad is het tastbaarste teken van hun verzwakking. Ook dat is zeer opbeurend nieuws. Hezbollah kreeg in september zware klappen in Libanon. De (dure) internationale strategie van Iran heeft gefaald, wat het binnenlandse verzet kan aanwakkeren. Poetin blijkt er niet toe in staat om op twee verschillende fronten oorlog te voeren. Hij verliest een hefboom om Europa te destabiliseren. De vuile Syrische oorlog leidde IS-terroristen en miljoenen ontheemden naar West-Europa. Indirect zwengelde dat de ontwrichting van onze democratie aan. Bij Assad heeft Poetin in de spiegel van zijn eigen einde gekeken.

Met Irak, Afghanistan of Libië in gedachten, zijn er veel redenen om niet optimistisch te zijn over wat nu zal volgen in Syrië. Na vijftig jaar dictatuur en veertien jaar moordlust groeit in een land dat een sectair lappendeken is niet spontaan een liberale democratie. Het is vooral afwachten hoe repressief het islamitische bestuur van de nieuwe sterke man Al-Golani zal blijken en of hij echt zal verbinden.

Europa had in Syrië alle betrokkenheid opgegeven. Ook de VS lieten het land varen. Dit moment mag het Westen niet missen. De harde lessen van Irak, Afghanistan en Libië hebben bewezen wat niet werkt. Maar afzijdig blijven nu de totalitaire krachten verzwakken en burgers hoop op vrijheid koesteren, zou ongeoorloofd zijn.


DS, 08-12-2024 (Karel Verhoeven)