Rusland lokt kwetsbare Oekraïense jongeren in de val, en dwingt hen nadien tot terreurdaden


Moskou zet almaar meer in op tieners om sabotage- en terreurdaden uit te voeren in Oekraïne. Wat begint bij provocatieve slogans op een muur spuiten, eindigt bij een zelfmoordaanslag. “De Russen zullen blijven poken.”


Vrijdag 21 maart, Ternopil, een stad in het westen van Oekraïne. Een meisje van veertien trekt naar het lokale politiestation en verstopt een zwarte rugzak onder een nabij geparkeerde auto. In de rugzak zitten explosieven, die ze zelf heeft gemaakt. Of beter gezegd: gedwongen werd te maken. Wat als een onschuldige zoektocht naar snel geld begon, eindigde in een Russische val.

Het meisje schuimde allerlei Telegram-kanalen af op zoek naar werk, en kwam zo op de radar van de Russische veiligheidsdiensten. Die hackten haar gsm en dreigden vervolgens expliciete foto’s van haar te lekken als ze de instructies niet zou volgen: explosieven maken en installeren, die de Russen dan vanop afstand zouden opblazen. De Oekraïense veiligheidsdiensten en de politie hebben de aanslag verijdeld.

De inmiddels 15-jarige heeft momenteel huisarrest. Er hangt haar een celstraf boven het hoofd van maximaal tien jaar. Ze is niet de enige tiener die is verstrikt geraakt in het Russische net. Russische veiligheidsdiensten proberen almaar vaker Oekraïense kinderen te ronselen voor sabotage- en terreurdaden. Via sociale media jagen ze op kwetsbare profielen, die ze in de meeste gevallen met cash in de val lokken.


Explosieven in thermosflessen

Zo dachten twee tienerjongens aan de 1.700 dollar die hen beloofd werd toen ze op 11 maart twee als thermosflessen vermomde explosieven aan het maken waren. Nog onderweg naar de aangewezen plekken vlak bij het treinstation van Ivano-Frankivsk, een stad in het westen van Oekraïne, activeerden de Russen de explosieven. De oudste (17) was op slag dood, de jongste (15) verloor zijn benen.

Een 15-jarig meisje – dat 2.000 dollar zou krijgen als ze van Kiev naar Tsjernihiv zou reizen om daar een pakketje op te halen en af te zetten in het politiestation – wist niet eens dat ze explosieven op zak had. De bedoeling was dat het pakketje zou ontploffen zodra ze het gebouw binnenstapte, maar de Oekraïense veiligheidsdiensten hadden de echte bom vervangen door een nepapparaat.

Aan Suspilne, de publieke omroep van Oekraïne, die in februari de verijdelde operatie meldde, zei het meisje dat ze niet doorhad dat Moskou hierachter zat. “Het gebrek aan kritische zin maakt kinderen een gemakkelijker doelwit”, zegt het Oekraïense parlementslid Yaroslav Yurchyshyn aan de telefoon. Yurchyshyn buigt zich over de kinderrekruteringen en zag in april vorig jaar een eerste grote golf.


Simpel beginnen

In de Russische hybride oorlogsvoering tegen Oekraïne en Europa is spionnen en saboteurs ronselen via onder meer Telegram, een app door Russen ontwikkeld, niet nieuw. Maar in Oekraïne is het aantal kinderrekruteringen aanzienlijk gegroeid in 2024, meldt een VN-rapport. Yurchyshyn: “Terwijl het land kampt met mobilisatieproblemen, probeert het Kremlin via kinderen nog meer verdeeldheid te zaaien.”

“De Russen analyseren socialemedia-accounts en gaan op zoek naar kinderen die arm zijn, hun thuis zijn verloren of ouders hebben die aan het front zitten”, legt Yurchyshyn de werkwijze uit. Pro-Russische visies zijn geen belangrijke factor. De Russen bieden hen een job aan, die doorgaans simpel begint, zoals een anti-Zelensky-slogan in graffiti op een muur spuiten. Gaandeweg worden de opdrachten lucratiever én gevaarlijker.”

Dat was ook het geval bij zeven tieners, tussen 12 en 16 jaar oud, afkomstig uit Centraal- en Noord-Oekraïne. Na enkel ‘simpele’ testklusjes kregen ze de opdracht om elektrische verdeelkasten in brand te steken. De tieners legden alles vast op beeld, zoals de Russen hen doorgaans opdroegen, als bewijs van hun acties. Pas later kwam de vraag om explosieven te vervaardigen.

Begin april werden de tieners aangehouden door de Oekraïense veiligheidsdiensten. Volgens hun cijfers zijn 22 procent van de door Russen gerekruteerde mensen minderjarig. Over het aantal sabotage- en terreurdaden die minderjarigen hebben gepleegd, zijn er geen exacte cijfers ter beschikking. Yurchyshyn spreekt over “enkele honderden”.

Hoe streng zij gestraft zullen worden, staat nog ter discussie. Yurchyshyn pleit voor verzachtende omstandigheden. “De hoofddader blijft Rusland”, zegt hij.


Digitale geletterdheid

Een nieuwe chatbot van de Oekraïense veiligheidsdiensten – ‘Verbrand de FSB-agent’ – werd in december vorig jaar gelanceerd en telt inmiddels ruim 1.300 meldingen van pogingen tot kinderrekrutering. De Russen schroeven hun pogingen om kinderen te rekruteren op, maar volgens de Oekraïense veiligheidsdiensten hebben ze nu minder succes.

Yurchyshyn zou Telegram liefst van al verbannen – hij werkte al mee aan een wetsontwerp voor staatsregulering – maar dat gaat niet zomaar. Het gros van de Oekraïners volgt via de app het nieuws en waar en wanneer Rusland drones en raketten afvuurt. Meer dan de helft ziet een ban niet zitten, maar staat wel open voor restricties, stelt een poll uit september vorig jaar.

“De populariteit van de app is lichtjes gedaald,” zegt Yurchyshyn, “maar het is een enorme uitdaging. Telegram is zo ingebed in het dagelijkse leven van de Oekraïners. Bovendien is de app een van de weinige manieren om met Oekraïners in bezette gebieden contact te houden. We moeten ons richten op digitale geletterdheid. Russische propaganda eindigt niet bij Telegram. De Russen zullen blijven poken.”


DS, 11-04-25 (Samira Atael)