De Trumpiaanse Inquisitie


Universiteiten? Geldverslindende kweekbatterijen voor linkse kiezers. Donald Trump en J.D. Vance hebben een nieuwe favoriete vijand: de academische wereld.


“De universiteiten zijn de vijand.” Dat zei J.D. Vance in 2021 voor een zaal vol trumpistische denkers en politici. Vance beschuldigde de universiteiten van intellectuele tirannie. “Waarom toch blijven wij jongeren aansporen zich diep in de schulden te steken om zich te laten brainwashen met linkse propaganda?”

Die woorden klinken hypocriet uit de mond van de huidige vicepresident. In zijn bestseller Hillbilly elegy (2016) beschrijft Vance hoe hij aan een familiale traditie van kansarmoede ontsnapte door zijn studies aan Yale. Maar Vance is een poulain van Peter Thiel, de radicaal-rechtse miljardair die al honderden beloftevolle jongeren ieder 100.000 dollar betaalde om hun studies te staken.

The New York Times bestudeerde Vance’ speech. “Zijn haat was niet gericht tegen zogenaamde woke uitwassen, hij eiste niet meer ruimte op voor rechtse professoren of ideeën. Hij wil die universiteiten gewoon kapotmaken.”

Vance’ afkeer past in een traditie die vele decennia teruggaat. In 1951 rekende de 25-jarige William F. Buckley in zijn boek God and man at Yale scherp af met zijn “veel te linkse” alma mater. Hij groeide uit tot de invloedrijkste radicaal-conservatieve denker in de VS, en kreeg later navolging van anderen – zoals de complotdenker Dinesh D’Souza.

Wat deze rechtse stoorzenders met elkaar gemeen hebben, was dat ze op de campus weinig vrienden hadden. Het klimaat aan veel universiteiten was progressief, en studenten met oerconservatieve ideeën waren er al snel de buitenbeentjes. Wordt Vance’ kruisvaart tegen de academische wereld gedreven door wrok?

Vance zal in zijn stoutste dromen nooit verwacht hebben dat hij in 2025 mee de lakens zou uitdelen in de VS. Trump overtuigen kan niet moeilijk geweest zijn. Die haalde na vier jaar aanmodderen een bachelordiploma aan een onbeduidende universiteit. Hij is een van de laagst opgeleide presidenten in de geschiedenis. Dat hij niettemin in 2005 de Trump University oprichtte (je reinste oplichterij, hij betaalde zich blauw aan schikkingen met gedupeerden) illustreert zijn misprijzen voor het hoger onderwijs.

Achter hun aanval op de universiteiten zit ook een electorale logica. Trumps retoriek spreekt vooral laagopgeleiden aan. Met het opleidingsniveau stijgt de kans dat een Amerikaan op de Democraten stemt. Universiteiten zijn dus nergens goed voor.

Dat Trump II hen zou viseren, stond al in Project 2025, de blauwdruk voor een rechts beleid die begin 2024 alarmen deed afgaan, ook bij rectoren – 94 procent van hen was het in een recente enquête eens met de stelling “de regering-Trump voert oorlog tegen het hoger onderwijs”.

Iedere twijfel is verdwenen: Trump voert een coup uit op het onderwijsbestel – zowel op het niveau van de scholen als dat van de universiteiten.


Lege huls

Dinsdag werden 1.300 ambtenaren van het departement Onderwijs de laan uitgestuurd. In twee maanden verdwenen er al 2.100, dat is een halvering. De minister van Onderwijs, Linda McMahon, zei op Fox News dat het volledig opdoeken het einddoel is. Maar daarvoor is in het Congres ook steun van een aantal Democraten nodig. Het departement uitkleden tot er een lege huls overblijft, is ook een optie. In elk geval is McMahon – organisator van catchwedstrijden – louter tot minister benoemd om haar departement in een houdgreep te nemen en te verstikken.

Een federaal departement van Onderwijs werd pas in 1979 opgericht, door de Democraat Jimmy Carter. Zoals voorheen bleven de vijftig staten beslissen over leerplannen en personeelsbeleid, maar het federale niveau kreeg twee cruciale taken: controleren of de staten de wetgeving over burgerrechten en discriminatie wel respecteren, en de gigantische kansenongelijkheid remediëren. Met een riant budget kon Washington voortaan de allerarmste scholen wat helpen, en leerlingen met een beperking meer kansen geven.
De rechtsfaculteit van Yale in New Haven, Connecticut, waar J.D. Vance zelf studeerde.

Aanvankelijk vonden Republikeinen dat overbodig, maar het departement bewees zijn nut tot zelfs George W. Bush er fan van was. Maar dat was voor de Grand Old Party totaal radicaliseerde. Door het federale niveau te kortwieken slaan de trumpisten nu een dubbelslag. Geen federaal geneuzel over discriminatie meer, en vele miljarden uit een federale pot die straks herverdeeld kunnen worden over de staten. In Republikeinse contreien kan dat geld dan ongehinderd naar hyperchristelijke witte privéscholen vloeien.

De frontale aanval op de universiteiten trekt nog meer aandacht. Het liep daar al niet goed. Het aantal inschrijvingen daalt al jaren, vooral omdat studeren in de VS peperduur is. Joe Biden probeerde het voor meer mensen toegankelijk te maken, met kwijtschelding van terugbetaling van een deel van de studiekosten en met quota voor Afro-Amerikanen en latino’s. Het Supreme Court stak daar een stokje voor.

En Trump en Vance zijn in een winning mood: ze willen de linkse intellectuele elite financieel kraken. “Hun oorlog is niet gebaseerd op enige beleids*visie”, zegt Kevin Carey, directeur onderwijsbeleid bij de denktank New America. “Het gaat louter om het plezier van universiteiten pijn te doen.”

Het begon met een forse beperking van de federale-overheidssteun. Universiteiten krijgen het grootste deel van hun budget van de staten. Vooral de prestigieuze Ivy League-universiteiten teren daarnaast op hun enorme inschrijvingsgelden. Toch betaalt de federale overheid 70 tot 80 procent van de indirecte kosten. Trump herleidde dat tot slechts 15 procent.

De rechter moet zich nog uitspreken, maar de universiteiten voelen de bui hangen en zijn alvast zwaar beginnen te besparen. Ze zetten onderzoeken en hele afdelingen stop, danken personeel af en beperken sterk het aantal studenten dat nog mag doctoreren.


Antisemitisme als drogreden

Eind januari beval Trump bij decreet het antisemitisme sterker te bestrijden, vooral “anti-Joods racisme aan woke universiteiten”. In volle verkiezingscampagne kozen de Republikeinen radicaal partij voor het regime-Netanyahu. Na een reeks bitse hoorzittingen in het Congres dwongen ze enkele rectoren van topuniversiteiten tot ontslag.

Als president draait hij de duimschroeven nog aan. Rectoren pasten zich in allerijl aan. Ze schaften diversiteitsprogramma’s af, riepen hun universiteit uit tot ‘principieel neutraal’ en snoerden protesterende studenten zo veel mogelijk de mond. Maar die gehoorzamen niet altijd. Eind februari verstoorden pro-Palestijnse demonstranten aan Barnard College – dat aan Columbia gelieerd is – met veel trek- en duwwerk een les. Trump vond de stok om de hond mee te slaan. Hij schrapte prompt 400 miljoen dollar aan beurzen en contracten voor Columbia, als voorbeeld voor anderen. Trump tweette dat “waar er nog ILLEGALE PROTESTEN zijn, iedere federale subsidiëring zal OPHOUDEN”. Zestig topuniversiteiten staan al op een lijst van instellingen die extra gemonitord worden.

De impact is enorm. “Er heerst chaos”, zei Sarah Spreitzer, vicevoorzitter van de American Council for Education, in The Guardian. “Dit zal zware gevolgen hebben voor het voortgezet onderwijs in ons land, maar ook voor het Amerikaanse volk.” Uit schrik voor wat komen gaat, wordt immers ook cruciaal wetenschappelijk onderzoek bevroren, zelfs naar ziektes als alzheimer en kanker.

The New Yorker peilde de temperatuur aan Harvard, waar ‘neutraliteit’ zo strikt wordt opgelegd dat protesteren er de facto verboden is. Het gebruik van krijtjes is nu verboden op de campus. Studenten en zelfs sommige professoren vinden dat zo absurd dat ze ludiek verzet plegen. Ze schrijven met krijt slogans als ‘I love puppies’ op de stoep voor een auditorium en rennen dan weg alsof ze iets subversiefs hebben gedaan.

“Dit lijkt het begin van de Inquisitie”, zegt onderwijsspecialist Luigi Zingales in zijn podcast. “Het doet me denken aan het klimaat in China: zeg iets dat de overheid niet zint, en je zult de gevolgen voelen.”

Na het recente protest werd een buitenlandse student – met verblijfsvergunning – aangehouden. Trump wil hem laten deporteren en zegt dat hij niet de laatste zal zijn. Maar de schrik zit er ook onder Amerikanen goed in. De decaan van de opleiding journalistiek riep zijn studenten en onderwijzend personeel bijeen, met een dringende boodschap: verwijder op je sociale media alles dat betrekking heeft op de situatie in het Midden-Oosten. Toen een student protesteerde, was het antwoord: “Anders kan niemand je nog beschermen.”

Is het denkbaar dat universiteiten kopje-onder gaan, zoals sommigen vrezen? De Vlaming Jan Van den Bulck is diensthoofd Communicatiewetenschappen aan de University of Michigan, die ook geviseerd wordt. “Mijn universiteit voert een erg voorzichtig financieel beleid. Zo hebben we ook de bankencrisis en de pandemie zonder al te grote kleerscheuren doorstaan. Maar het zijn onzekere tijden. We vergaderen over hoe omgaan met Trumpgezinde media, over de reikwijdte van de vrije meningsuiting. En dan zijn er de boze mailtjes. Vroeger kon je de volle laag krijgen als je pakweg wetenschappelijk onderzoek deed naar de wortels van racisme. Vandaag kan dat ook gebeuren als je virussen onderzoekt. Echt álles wordt gepolariseerd.”

Van den Bulck weet dat uiterst conservatieve Amerikanen al decennia de universiteiten zien als bolwerken van linkse indoctrinatie. “Dat die radicale perceptie nu veel breder gehoor krijgt, komt door corona. Scholieren en studenten zaten thuis, en opeens werden hun ouders geconfronteerd met wat hun kinderen aangeleerd krijgen. Dat botste soms flink met hun wereldbeeld.”

Bovendien knaagde de pandemie aan het geloof in wetenschappers. “De adviezen van de experten veranderden geregeld. Niet onlogisch, maar in de echokamers van de sociale media praatten veel Amerikanen elkaar aan dat die slimme koppen toch zo slim niet waren.”

Van den Bulck denkt dat zijn universiteit de storm zal overleven, maar er is wel al flinke averij – alleen al door Musk en zijn Doge. “Die gebruiken algoritmes. Ze hebben een lijst van woorden die kunnen wijzen op restanten van diversiteitsbeleid, en zodra die voorkomen in een onderzoek kan dat tot automatische stopzetting van de financiering leiden.”

Je zult in je laboratorium maar protheses ontwikkelen voor mensen met een beperking. Of in een onderzoek apart naar de resultaten bij mannen en vrouwen kijken. ‘Beperking’ en ‘vrouwen’ staan op de lijst van verdachte woke woorden.


Musk University

“De toekomst is voor veel mensen onzeker”, zegt Van den Bulck. “Doctoraatsstudenten krijgen opeens te horen dat er volgend jaar misschien geen budget meer is voor hen. Gelukkig zijn er nog rechtbanken. De staat Michigan heeft al een aantal opgelegde bezuinigingen kunnen tegenhouden.”

Verder zijn er allerlei stichtingen met gigantische fondsen, die kunnen bijspringen als universiteiten financieel gaan wankelen. “De academische wereld is er een van netwerken. Steenrijke alumni kunnen – in ruil voor hun naam op een gebouw of zo – met riante schenkingen over de brug komen.”

Alleen: vroeger waren zulke ‘endowments’ belastingvrij. Trump voerde in 2017 een tarief van 1,4 procent in, en nu is het plan dat te verhogen naar 21 procent voor de topuniversiteiten. Kevin Carey van de denktank New America verwacht niet dat Trump grote universiteiten volledig klein zal krijgen. “Het zijn instituten met diepe wortels, met een machtige achterban. Maar vier jaar Trump kan veel schade toebrengen, en het zal lang duren om daarvan te herstellen.”

Dat lijkt ook het doel. Zoals er rond Fox News een heel stelsel van gelijkgestemde media is ontstaan, droomt rechts Amerika ook van een netwerk van grote universiteiten. Ron DeSantis, de gouverneur van Florida, kaapte de meest linkse universiteit van zijn staat en maakt er een bolwerk van conservatisme van. Radicaal-conservatieve geldschieters namen in 2021 de zieltogende University of Austin over. Sindsdien groeit die als kool. Wat is de volgende stap, schrijven commentatoren: Musk University? De terugkeer van Trump University?

In de top tien van beste universiteiten ter wereld staan er zeven Amerikaanse. Ze danken die reputatie aan hun opleidingen, maar vooral aan hun baanbrekende wetenschappelijk onderzoek. Investeren in universiteiten heeft aanzienlijk geholpen om van de VS het politiek, economisch en maatschappelijk toonaangevende land in de wereld te maken. Maar voor het eerst staan er ook twee Chinese universiteiten in de top 15, omdat Peking wél nog volop in toponderwijs investeert.

Todd Wolfson, voorzitter van de American Associaton of University Professors, waarschuwt. “Wij danken ons globale leiderschap aan decennia van nauwe samenwerking tussen de overheid en onze universiteiten. Maar de regering-Trump is onze research-infrastructuur aan het vernietigen. We gaan veel minder topingenieurs en -artsen opleiden. Ze breken af wat ons land groot gemaakt heeft.”


DS, 15-03-2025 (Steven De Foer)