Door de klimaatmaatregelen terug te draaien, zouden Amerikaanse olie-, gas- en stroomproducenten alle vrijheid genieten.


Met Donald Trump in het Witte Huis wil het Amerikaanse milieubeschermingsagentschap (EPA) niet alleen meer dan dertig milieu- en klimaatmaatregelen terugschroeven, de nieuwe topman wil ook de wettelijke basis ervan ondergraven.


“Dit is de meest ingrijpende dag op het vlak van deregulering in de Amerikaanse geschiedenis”, kondigde Lee Zeldin, de nieuwe topman van het Amerikaanse milieubeschermingsagentschap EPA, woensdag aan. Wat volgde was een golf van 31 “historische acties” waar het EPA werk van wil maken om de meest essentiële klimaat- en milieumaatregelen op federaal niveau in de VS onderuit te halen. Met de bedoeling om “duizenden miljarden dollars” aan kosten te besparen, wat het leven voor Amerikaanse families goedkoper moet maken en de Amerikaanse energieproductie moet “ontketenen”. Door de federale klimaat- en *milieumaatregelen terug te draaien, zouden Amerikaanse olie-, gas- en stroomproducenten alle vrijheid genieten – een belofte die president Donald Trump al tijdens zijn campagne heeft gemaakt.

Eerst meldde Zeldin dat de Clean Water Act (de Amerikaanse versie van de Europese kaderrichtlijn water, bedoeld voor de bescherming van de waterkwaliteit) een nauwer toepassingsgebied krijgt. De normen voor vervuiling door pakweg de landbouw, mijnen of petrochemie kunnen dus omlaag.


Wettelijkheid ondergraven

Even later sneuvelden ook de beperkingen die de vorige regering, onder president Joe Biden, had ingevoerd op de CO2-uitstoot van elektriciteitscentrales en de emissiestandaarden voor personen- en vrachtwagens, die vanaf 2027 zouden gaan gelden. Ook de beperkingen op de uitstoot van kwik en andere giftige stoffen door steenkoolcentrales komen in het vizier.

Maar misschien wel de meest ingrijpende actie is dat Zeldin ook de wettelijke basis onder al die maatregelen wil ondergraven. Met name de bevinding dat de uitstoot van broeikasgassen (zoals CO₂ en methaan, die de belangrijkste aandrijvers van de huidige klimaatverandering zijn) ook de volksgezondheid bedreigt – hogere temperaturen leiden bijvoorbeeld tot hogere sterftecijfers – wil Zeldin herbekijken en “de wettelijkheid ervan laten evalueren”. “We steken een dolk in het hart van de klimaatreligie”, zei Zeldin daarover.

Die wetenschappelijke premisse vormt al sinds 2009 de basis waarop heel wat maatregelen van het EPA steunen. Ze werd er gelegd onder het presidentschap van Barack Obama, nadat het Amerikaanse Hooggerechtshof in 2007 had geoordeeld dat het agentschap wel degelijk bevoegd was om de uitstoot van broeikasgassen te reguleren. Zowel onder Obama als Biden kon het EPA daardoor onder meer nieuwe emissiestandaarden voor wagens invoeren, of normen voor de uitstoot van methaan (een krachtig broeikasgas) bij olie- en gaswinning afdwingen.


Milieubeweging verzet zich

Zeldin doet dat op een moment dat de gemiddelde temperatuur op aarde nu al 1,5 graad warmer is dan in het pre-industriële tijdperk. In België zou volgens onderzoek het aantal hittedoden kunnen verdrievoudigen bij een stijging van de gemiddelde temperatuur met drie graden. “Wat hij nu doet is gewoon de klimaatwetenschap ontkennen”, reageert glacioloog Philippe Huybrechts (VUB). “Die is nochtans ijzersterk en heeft niets met religie te maken, waar je al dan niet in gelooft.”

Toch is het nog de vraag in hoeverre die aankondigingen zullen worden omgezet in wetten die de juridische toets hebben doorstaan. Milieuorganisaties hebben nu al aangekondigd dat ze de maatregelen stelselmatig zullen aanvallen voor de rechtbank.

Gina McCarthy, die onder Obama het EPA leidde, riposteerde dat het “de meest rampzalige dag in de geschiedenis van de EPA was. Het terugdraaien van deze regels is niet alleen een schande, het is een bedreiging voor ons allemaal. Het agentschap heeft zijn missie om de gezondheid en het welzijn van Amerikanen te beschermen volledig verzaakt.”

Trump is niet almachtig, zegt Huybrechts. “Maar dit zal de transitie opnieuw vertragen.” Ook de Amerikaanse industrie is niet onverdeeld tevreden. Sommigen vrezen dat soepelere regels zullen leiden tot nieuwe rechtszaken wegens overlast. Dat soort rechtszaken was gebruikelijk in de VS tot het oordeel van het Hooggerechtshof, in 2007.

Bedrijven vrezen ook de onzekerheid die het gevolg is van de aankondigingen. Tussen droom en wet staan ook in de VS publieke consultaties, parlementaire besprekingen en juridische toetsing. Het hele pakket maatregelen uitvoeren wordt een titanenwerk. Als beslissingen later worden teruggefloten door de rechtbank, moet de industrie mogelijk opnieuw halsoverkop het geweer van schouder veranderen.


Nieuwe fase handelsoorlog

De soepelere normen hebben ook gevolgen voor de handel. President Trump klaagde eerder al dat de Europeanen geen Amerikaanse auto’s willen kopen. Maar als de maatregelen van het EPA erdoor komen, dreigt het nog moeilijker te worden om Amerikaanse auto’s in Europa op de markt te krijgen als hun uitstoot de Europese normen niet haalt.

Ook de Europese grensheffing op koolstof, Cbam, zit in de weg. Met die taks wil de Europese Unie haar industrie beschermen tegen concurrentie van landen met minder klimaatregels. Bedrijven die ijzer, staal, cement, aluminium, waterstof, kunstmest en stroom buiten Europa produceren, zullen uitstootrechten moeten kopen als ze hun producten op de Europese markt willen verkopen.

Hoe CO₂-intensiever hun productie, en met deze maatregelen wil de regering-Trump dat mogelijk maken, des te meer rechten ze moeten aankopen. Dat is dan meteen een recept voor een nieuwe fase in de handelsoorlog met de VS.


DS, 14-03-2025 (Wim Winckelmans, Korneel Delbeke)