‘Het systeem-Hooghe’ maakt geen vrienden


Over de werkwijze van de Leuvense politicoloog Marc Hooghe, die onder vuur ligt, hangt een stevige omerta. ‘De angst zit diep.’


‘Op aanraden van andere professoren ging ik werken bij Marc Hooghe. In het buitenland geniet hij een stevige reputatie. Maar dat draaide helemaal verkeerd uit.’ Annika Grieb begon in januari 2014 bij de Leuvense politicoloog te werken, om in juli van datzelfde jaar al – een paar illusies armer – terug te keren naar Duitsland. Als een van de weinigen durft ze, veilig in het buitenland, met naam en toenaam te spreken over Hooghe. Die ligt sinds begin deze week onder vuur, nadat de website Apache hem beschuldigd had van wetenschappelijk wangedrag.

Ook de Commissie voor Wetenschappelijke integriteit van de KU Leuven acht een aantal klachten uit 2015 in verband met *auteursfraude en plagiaat tegen de hoog*leraar inmiddels gegrond. Maar ook al volgden recent geen nieuwe feiten, de sfeer in de onderzoeksgroep van Hooghe is nog altijd problematisch. Een uitvoerige belronde van de redactie bij collega-onderzoekers, oude en huidige doctoraalstudenten en *andere nauwe betrokkenen leverden vooral analyses off the record. ‘Rond Marc Hooghe hangt een omerta’, bevestigen meerdere professoren. ‘Waarom? Pure angst. Wie tegen zijn kar rijdt, mag op de een of andere manier represailles verwachten.’

Annika Grieb spreekt wel. ‘Geweend, in dat halve jaar heb ik enorm veel geweend’, zegt ze. ‘Uit miserie en machteloosheid. Want bij Hooghe telt maar één wet: buigen of barsten. Meedraaien in zijn systeem of afdruipen. Ik ben iemand die moeilijk*heden meteen wil aanpakken en openlijk bespreken. Daardoor botste het, omdat ik niet wilde inbinden. Ik schreef daarop een open brief, vooral om de werkomstandig*heden aan te klagen, maar dat maakte weinig uit. Meer nog, hij gebruikte dat feit om verdeeldheid te zaaien.’

Grieb wilde bijvoorbeeld één dag in de week van thuis uit werken. Maar dat zag Hooghe niet zitten. ‘In ons eerste gesprek zei hij nochtans dat zoiets geen probleem kon vormen. In een mail later maakte hij mij, tegenover de hele onderzoeksgroep, helemaal belachelijk.’


Auteursnaam geschrapt

Andere doctorandi klagen vooral over een gebrek aan wetenschappelijke integriteit. Een academicus getuigt: ‘Iedereen heeft wel zijn verhaal. Ik schreef eens een artikel dat Hooghe zou aanleveren bij een magazine, op voorwaarde dat hij mocht optreden als medeauteur. Geen punt. Een jaar lang hoorde ik niets. Toen kreeg ik, tot mijn grote verbazing, per mail een bericht van de uitgever of ik akkoord ging met het schrappen van mijn naam. Dat had Hooghe blijkbaar zonder mijn medeweten gevraagd. Achteraf gezien had ik moeten weigeren, maar ik gaf toe.’

Gustaaf Cornelis, VUB-professor en gespecialiseerd in wetenschapsfraude, spreekt in een dergelijk geval van een ‘bedenkelijke en onethische onderzoekspraktijk, omdat een naam schrappen niet hoort, net zomin als de eigen naam toevoegen zonder medeweten van de andere auteurs’.

‘Wetenschappers sjacheren wel vaker met namen op publicaties’, zegt Cornelis. ‘Uit vriendjespolitiek, om elkaar een dienst te bewijzen. Dat hoort niet. Maar het wordt problematisch als professoren het doen om medewerkers lager in de hiërarchie te straffen of een hak te zetten. Dat blijkt gelukkig geen gangbare praktijk, maar hier en daar is er een uitzondering.’

Alle gehoorde betrokkenen noemen Hooghe in dit geval ‘helaas de uitzondering’. Veel van zijn oud-promovendi werken ondertussen in andere Belgische universiteiten, of in het buitenland. Ze zeggen één voor één, bijna unisono, dat ‘wat in Leuven gebeurde, nergens anders voorkomt, toch niet in die mate’.

Een gewezen medewerker, die altijd als onderzoeker actief is, verduidelijkt: ‘Normaal wordt het, door de geleverde inspanningen, snel duidelijk wie de hoofdauteur van een studie wordt, en wie de coauteur. In Leuven zag ik het vaak gebeuren dat plots Hooghe op één stond en de anderen een positie opschoven. Bij mij kopieerde hij gewoon delen van een studie, om die als *eigen werk uit te geven. De moeilijkheid is telkens dat zoiets moeilijk juridisch hard te maken is. Dat valt in zijn voordeel uit.’

De plaats van de naam op een studie: voor buitenstaanders lijkt het futiel. Maar voor de onderzoekers en de instellingen waar ze werken, kan dat een wereld van verschil betekenen. Bijvoorbeeld voor de financiering van de instelling en de promotiekansen van de onderzoekers.


Klachten bij de ombudsman

Daar ligt het kalf gebonden, luidt het eensluidend. ‘Het systeem van Hooghe, met hemzelf als manager’ creëert een vicieuze cirkel, waaruit het moeilijk ontsnappen is, klinkt het in zijn faculteit. Door zijn indrukwekkende publicatielijst haalt hij belangrijke fondsen binnen, zowel op Belgisch als op Europees niveau. Geen enkele instelling zal ooit neen zeggen tegen extra werkvolk. En dat zal nadien ook niet klagen, want hun positie is deels het resultaat van het lobbywerk van Hooghe, wiens belezenheid, efficiëntie en werkattitude buiten kijf staat.

Een getuigenis: ‘Wat kon ik doen? Als ik tegen hem in zou gaan, moest ik vrezen voor mijn carrière. Maar als ik hem liet doen, als ik mij systematisch liet verdringen op de auteurslijst, was van een carrière evenmin sprake.’

In 2014 stapten voor het eerst diverse medewerkers naar de bevoegde ombudsman, Jaak Billiet. Die hield in de loop van 2015 zowel individuele besprekingen als groepssessies en zette nadien een grote en langdurige bemiddelingsronde met Hooghe op. Dat leidde tot afspraken op papier, die evenwel dode letter bleven. Daardoor ging veel kostbare tijd verloren. Dat verklaart deels waarom de faculteit, buiten een aanpassing aan het reglement, zo traag en slap reageerde op de vele klachten.

Professoren wijzen nog op andere redenen voor hun stilzwijgen en gebrek aan interne weerstand. Zoals de positie van Hooghe in de benoemings- en bevorderings*commissie, waar hij delibereert over de aanstelling van collega-onderzoekers. Zoals zijn ondervoorzitterschap bij het FWO-expertenpanel, dat beslist over de toekenning van beurzen in de sociale, politieke en communicatiewetenschappen. Zoals zijn bekendheid bij het grote publiek. ‘En doordat hij jarenlang geen opmerkingen kreeg, vervaagde langzaam bij hem de grens van het wetenschappelijke fatsoen’, zegt een naaste collega.

Bij het FWO is te horen dat volgende week de ‘positie van Hooghe’ als punt op de agenda van het bestuur staat.


DS, 25-03-2017 (Maarten Goethals)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB