Dat heet dan gelukkig zijn

Filip Joos


Any given sunday. Ik heb de film van Oliver Stone uit 1999 nooit gezien, maar in het voetbalmilieu wordt hij grijs gedraaid. The Gladiator is nog zo’n prent, ook daaruit tonen voetbaltrainers hun spelers graag een fragment, net voor ze het veld op moeten, om het testosteronpeil in het zenit te jagen. Gladiatoren en voetballers, het Colosseum en het stadion, je moet als coach je vergelijkingen blijkbaar vooral simpel houden.


Any given sunday dus, en dan meer bepaald de speech van Al Pacino, die zijn jongens – American football-spelers – een preek geeft over het verschil tussen het team en het individu. Een sermoen dat ook basketballegende Michael Jordan ooit over zich heen kreeg, van assistent-coach Tex Winter bij de Chicago Bulls. Toen hij met de oneliner ‘There is no I in team’ kwam, riposteerde Jordan fijntjes ‘But there is in win’.

Ik twijfel er niet aan dat Pacino de speech even indrukwekkend als geloofwaardig op het cinemascherm brengt, ik kan me zijn rollende ogen zo inbeelden, maar de tekst an sich, eerlijk, die is zeer gewoontjes. Spul voor het tweede trimester scenarioschrijven, hoogstens.

Je moet bereid zijn om voor elkaar te sterven als je wil winnen, dat is de rode draad. En sport is een kwestie van centimeters, elke centimeter telt. En o ja, ergens halverwege komt coach D’Amato (Pacino dus) met een minieme reflectie op zijn eigen niet langer glorieuze leven, de inspector Morse-touch zeg maar, een half weemoedige half moralistische mijmering van een oude man om de jeugd te waarschuwen voor wat de verre toekomst in petto heeft: I made every wrong choice a middle age man could make. I pissed away all my money, believe it or not. I chased off anyone who has ever loved me.

Ik zou me ernstig vragen stellen mocht mijn coach de dag van de wedstrijd een tv de kleedkamer binnenrollen om me Al Pacino voor te schotelen, of Russell Crowe als overgespierde gladiator. Een beroep doen op een acteur om een van de mooiste momenten van de week te vullen, die tien minuten tussen het einde van de opwarming en het belletje van de scheidsrechter dat hij de ploegen in de spelerstunnel verwacht? Een luizig zwaktebod, is het. Ik zou minstens denken en misschien wel hardop vragen: als jij Al Pacino voor je kar mag spannen, pipo, mag ik dan Messi in mijn plaats laten opdraven? Mijn respect zou foetsie zijn. Ik zou alleen nog denken, bij de volgende motivatiepoging: kijk, daar staat een B-acteur.

Deze week verscheen er een filmpje op het internet van Marcelo Bielsa, de coach van Olympique Marseille. Ik heb één keer met hem in dezelfde ruimte vertoefd en vergeet dat nooit meer: het was in Boekarest, de dag voor zijn Athletic de Bilbao de finale van de Europa League zou spelen tegen Atletico Madrid. (En grandioos zou verliezen, maar daar gaat het hier even niet om.) De perszaal zat bomvol journalisten, Bielsa had papieren bij, zette zijn leesbril op, en begon monotoon voor te lezen. Zonder één keer de zaal in te kijken, ook niet bij de vragenronde die volgde. Een uur lang zat hij erbij alsof hij net zijn beste vriend ten grave had gedragen.

Het filmpje dus. Op de trainingsvelden van Marseille staat Bielsa in een kringetje spelers en richt zich tot Benjamin Mendy, een twintigjarige verdediger. Ik vertaal.

‘Jij kan de beste verdediger van de wereld worden. Maar weet één ding: de beste zijn maakt je niet gelukkiger. Je geeft veel op, uren met je vrouw, met je vrienden, vergeet feestjes, vergeet plezier. Jullie spelers zitten met een reusachtig probleem: jullie hebben handenvol geld, maar geen tijd om van dat geld te genieten. Ik weet dat, want heb het al ontelbare keren gezien, jullie willen maar een ding met jullie geld: tijd kopen. Het doel, de beste worden, valt niet te rijmen met gelukkig zijn.’

Eat your heart out, Al Pacino. Geen verhaaltje van dertien in een dozijn over samenhorigheid en teambelang, geen the winner takes it all, maar wel een snoeiharde analyse van de topsporter als individu, als mens. Bielsa, een bijzonder veeleisende coach, keek zijn spelersgroep recht in de ogen, en was niet cynisch of ironisch, hij meende elke letter van wat hij zei.

Honderden voetballertjes die hun jeugd zien vervlieden op de achterbank van een gezinswagen tijdens ellenlange autoritten van en naar de training van de voetbalploeg ver weg – waar de jeugdopleiding, o toeval, net dat tikkeltje beter is dan bij die van op een steenworp van huis – zullen het beamen. Later, als ze in derde of vierde spelen. Een desillusie rijker. En een normale jeugd armer.

Zo’n Mendy die een dag later naar Bielsa stapt en zegt dat hij kapt met profvoetbal, dat hij zich wil inschrijven voor de lerarenopleiding, zou daar geen film in zitten? Any given monday?


DS, 03-01-2015 (Filip Joos)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB