Slordig onderwijs is sociaal onrecht


Overschot van gelijk hebben ze, Kurt Monten en Jan Swerts. Het onderwijs heeft geen zin als het niet dient om kennis over te dragen. Het is lichtzinnig om uit het hoofd leren af te doen als een saaie en nutteloze bezigheid. Het onderwijs moet integendeel dat vermogen van jonge kinderen zoveel mogelijk benutten. Kenniselementen zijn als zovele bouwstenen waarop je latere ontdekkingen en inzichten en redeneringen kan vestigen. Als die bouwstenen er niet zijn, zal het veelgeroemde internet wel een vloed van (echte en valse) weetjes, maar geen kennis en inzicht verschaffen.


Als jonge mensen in een lerarenopleiding niet in staat zijn de Atlantische Oceaan op een wereldkaart aan te duiden, dan zegt dat alarmerend veel over het niveau van ons lager en middelbaar onderwijs – uitzonderingen niet te na gesproken.


‘Ik zien a gèren'

Een belangrijke factor daarin is de heilloze onderschatting van taalonderwijs. Je mag van de kinderen niet meer vragen dat ze nog spraakkunst beheersen, en dat ze nog correct schrijven en spreken. Belangrijker is dat ze leren ‘communiceren'. De vorm heeft niet zoveel belang ‘als de boodschap maar overkomt'. Wel ja, waarom dan maar niet meteen alle liefdespoëzie afschaffen, en de boodschap beperken tot ‘ik zien a gèren'?

Breder gezien is het gewoon onzin de vorm en inhoud te willen scheiden. Men kan niet denken zonder woorden, en niet genuanceerd denken zonder een genuanceerde taal. ‘Taal is een handschoen die strak om de huid van de inhoud zit', zei Godfried Bomans terecht, die woordkunstenaar die meesterlijk het hele palet van de taal bespeelde, van lichtvoetige ironie tot filosofische ernst. Dat geldt niet alleen voor de zogenaamde menswetenschappen. Ook voor wetenschapslui geldt dat ze maar echt begrijpen waarmee ze bezig zijn als ze hun werk in een klare taal kunnen toelichten, en zich niet verschuilen achter een duister jargon.

Het is dan ook een schande dat onze scholen nog zo weinig aandacht besteden aan taal. Leraars mogen wel punten aftrekken als in een test Nederlands taalfouten staan. Maar als testen over geschiedenis of aardrijkskunde of welk vak ook wemelen van de taalkemels, dan mag daar niet het rode potlood door. Boodschap: Nederlands hoef je alleen in de taalles min of meer correct te gebruiken, daarbuiten heeft de taal geen enkel belang.

Die verwaarlozing heeft naast een opvoedkundig ook een verstrekkend maatschappelijk belang. De school levert daardoor burgers af zonder weerwerk tegen de al of niet valse profeten ‘die het goed kunnen zeggen'.


Geboorte en klasse

Ten slotte, en vooral, is verloedering van het onderwijs een sociaal onrecht. Kinderen uit een gecultiveerd milieu zullen thuis wel krijgen wat de school niet meer geeft: een mooie taal, kennis, belangstelling voor boeken, kunst, voor de boeiende ontdekkingsreis die het verwerven van kennis en inzicht is – of hoort te zijn.

Er zijn echter veel gezinnen – zowel autochtone als allochtone – waar de ouders zelf niet in staat zijn goed Nederlands te spreken, waar geen boek of krant in huis komt, waar niet naar documentaires, reportages of debatten op tv gekeken wordt. Als die kinderen op school niet geprikkeld worden, niet de nieuwsgierigheid en de passie voor kennis en voor leren krijgen, dan versterkt de school de verschillen van geboorte en klasse in de plaats van ze te corrigeren. En dat laatste is toch de grondslag van het veralgemeend en verplicht onderwijs? De lat laag leggen in het onderwijs is dan ook een grof sociaal onrecht, in de eerste plaats ten aanzien van begaafde kinderen uit bescheiden milieus.


DS, 24-01-2013 (Mia Doornaert)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Algemene kennis

Tom Naegels


Er is verbazend veel aandacht geweest voor dat onderzoekje, dat zegt dat studenten in de lerarenopleiding geen algemene kennis hebben. En ik die dacht dat dát ondertussen algemene kennis was, dat mensen er veel minder van bezitten dan de term doet vermoeden.


Misschien moet het in de eindtermen: algemene kennis, hou u vast, is niet echt algemeen. Het is kennis waarvan wij vinden dat ze algemeen zou moeten zijn. Het is iets om naar te streven, een ideaal: alle zaken waarvan we beweren ons voor te schamen als wij ze niet kennen, of waar we anderen mee uitlachen als zij ze niet kennen. Het lijkt daarin nogal op de literaire canon: ‘Waaaat? Heb jij De Toverberg niet gelezen?' Om die reden behelst algemene kennis ook altijd cerebrale, hoog-culturele zaken, en zijn het vooral oudere mannen in hoge posities die er belang aan hechten. Algemene kennis zal nooit zijn: ‘Wat leerde Piaget ons over de ontwikkeling van het kind?' of ‘Welke invloed had Betty Friedan op uw persoonlijke geluk?'

Wat ik ook gemist heb in de discussie, is de voor de hand liggende waarheid dat kennis, ook algemene, stijgt met de ouderdom. Om twee redenen: er is meer tijd om ze te vergaren, en mettertijd gaan mensen er ook meer waarde aan hechten. Wie op zijn twintigste, als late puber (want de puberteit duurt hier nu eenmaal erg lang), nog volop in de weer is met het zoeken van een lief en het bedwingen van faalangst, die denkt als dertiger al sneller: ‘Die Mao, welja, in het middelbaar kon het me geen zak schelen wie dat was, en ik ben die saaie les over hem na het examen dus feestelijk vergeten, maar nu wil ik graag meer over hem weten.' Zeker als die dertiger intussen een job heeft waarin een grotere kennis ook voordelen oplevert, zoals journalist of politicus of leraar of professor. Het zijn dan ook niet toevallig díé dertigers, veertigers, vijftigers en zestigers, die de tieners en de twintigers hun gebrek aan vorming verwijten. Ze denken dat de kennis die ze nu bezitten, er vroeger ook al was. Het is immers ‘algemene kennis'.

Laat me u iets tonen. Ga naar het archief van deze krant en tik daar ‘Herman Van Rompuy' in. Klik willekeurig artikels aan. Wat ziet u? In elk artikel waar die naam voorkomt, staat er meteen voor of achter: ‘Europees president', of ‘de voorzitter van de Europese Raad'. Wat betekent dat? Heel eenvoudig: dat de krant ervan uitgaat dat niet alle lezers weten wie Herman Van Rompuy is, of welke functie hij precies bekleedt. Men zet het er dus kort bij, als geheugensteuntje. Mocht de journalist dat niet doen, omdat hij of zij bijvoorbeeld denkt: ‘Komaan zeg, dat is nu wel echt algemene kennis hoor', dan zal de eindredacteur het aanvullen. Op alle redacties geldt immers de regel: ‘We schrijven niet voor de incrowd. Onze stukken moeten ook gelezen kunnen worden door mensen die niet zo goed op de hoogte zijn.'

Om diezelfde reden zal in het tv-journaal, bij een item over China, Mali, Israël of de VS, een wereldkaart in beeld verschijnen, waarop bevattelijk wordt getoond waar het land in kwestie zich bevindt. En hoe begon het stukje over het smogalarm op de VRT? ‘Door het koude en droge weer zonder wind wordt de luchtkwaliteit steeds slechter. Smog blijft hangen in de onderste luchtlagen, waar wij ons in bewegen.' Gaat nu het hele miljoen kijkers van het journaal aan het huilen: ‘Man, we weten heus wel wat smog is hoor. Voor wie hou je ons eigenlijk?'

Iedereen die met open ogen en een open geest door dit land loopt, kan elke dag vaststellen dat veel feiten, die nochtans tot de ‘algemene kennis' worden gerekend, door velen helemaal niet, of alleen passief gekend zijn. Vraag mensen op de man af: ‘Wie is David Cameron?' en de helft stamelt: ‘De regisseur van Titanic?' Toon zijn foto in context, met daar onmiddellijk bij ‘de Britse premier', en het gaat van: ‘Natuurlijk, James Cameron! Wist ik toch. Algemene kennis, weet je wel.' Denkt u dat er veel IT-consultants zijn die kunnen uitleggen waarom Malcolm X werd vermoord? Of veel chief financial officers, die zo kunnen zeggen wie Nehru was?

Doorgaans hindert het ons niet. Tot er een onderzoekje komt, en we er plots gewéldig tobberig over gaan doen. Er bestaat een enorme kloof tussen ons zelfbeeld, en wie we werkelijk zijn. Dat lijkt me hier het fundamentele probleem.


DS, 26-01-2013 (Tom Naegels)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB