Het Struisvogelmodel


Wie tegen ‘het Duitse model' is, wil als alternatief al eens ‘het Scandinavische' aanreiken. GEERT NOELS waarschuwt voor een al te rooskleurige inkleuring van dat laatste. Hij ziet heil in een afzweren van het eigen model dat hier wordt gehanteerd.


Of het Duitse model leidt naar het paradijs is twijfelachtig, maar het is zeker ook geen pad naar totale armoede. De kritiek op onze Oosterburen zet het spreekwoord ‘bijten in de hand die u voedt' in realiteit om.

Duitsland wordt verweten te competitief te zijn, te werken met dumpinglonen, en armoede te creëren. Dat is fel overdreven. De jobs die in Duitsland tegen lage lonen worden gecreëerd, bestaan in andere landen gewoon in het zwarte circuit. Het gemiddelde loonniveau in Duitsland is nog steeds dat van een welvarend land, het is geen dumpingeconomie.

Het land wordt ook verweten een handelsoverschot te hebben ten koste van alle andere eurolanden. Dat is grotendeel nonsens, want het overschot wordt vooral behaald door export naar niet-eurolanden. De anti-Duitsland-campagne is symptomatisch voor de strijd tussen de krekellanden en de mierenlanden.

Voor België is het Duitse model wel een realiteit. Je kan als wagon niet blind zijn voor de snelheid en het pad van de locomotief. Als de groei hoger is dan verwacht, dan is het omdat de locomotief sneller ging dan verwacht. Die had zelfs nog hoger kunnen zijn, mochten we even concurrentieel zijn als onze locomotief. De critici die Duitsland op een pad naar armoede en economische terugval zien, vinden het land wel rijk en sterk om steeds de grootste lasten te dragen van Europa en zijn talrijke reddingsoperaties.


Scandinavië dan maar?

De Belgische kritiek op Duitsland komt in ons land vooral uit vakbondshoek, en politici die erdoor geïnspireerd worden. Zij vinden dat we meer inspiratie moeten zoeken in het Scandinavische model. Daar is de armoede er doorsnee genomen laag, en ze scoren goed op activiteitsgraad en overheidsfinanciën. Men wil vooral aantonen dat een dynamische economie en een grote welvaartsstaat samen kunnen gaan. Sommigen gaan nog verder en zeggen dat een grote welvaartsstaat een conditie is voor een dynamische economie. Dat is zoiets als de kar voor het paard spannen.

Er wordt door hen erg selectief en weinig kritisch over het Scandinavische model gesproken. Zo kan men niet voorbij aan het feit dat de oliebronnen van Noorwegen een belangrijke rol spelen in zijn begrotingsoverschot van 10 procent van het bbp. Deze sector staat in voor 20 procent van het bbp en is ook voor de tewerkstelling dus erg belangrijk. De belastingen in de Nordic Countries zijn bij de hoogste ter wereld. Een auto kost, inclusief allerlei belastingen, het dubbele en meer vergeleken bij ons. Dergelijke hoge directe belastingen zouden in ons land moeilijk te aanvaarden zijn en tot massaal vluchtgedrag leiden. Scandinaven zouden dat ook wel graag doen, maar het is in deze landen net iets moeilijker om even de grens over te wippen. Het volstaat om een kaart te nemen om dat te begrijpen.

De economische cijfers van Noorwegen worden opgesmukt door de olie, die van Zweden door de staat zelf. De verborgen werkloosheid is er erg groot, een McKinsey rapport schatte het op 17 procent van de actieve bevolking, en absenteïsme is een nationale sport. De openbare sector in Zweden is goed voor 30 procent van de totale tewerkstelling, het dubbele van Duitsland. De ECB plaatste Zweden op de laatste plaats van alle Oeso-landen qua overheidsefficiëntie. Maar dit veegt natuurlijk niet alles van de tafel. Een bezoek ter plaatse toont aan dat deze landen beter functioneren dan het onze. Een sterke samenhorigheid speelt daarbij een grote rol: er is respect voor het eigen land. Het Scandinavische model is een utopie voor België, een selectieve interpretatie ervan een reden om niets te doen.

En dat lijkt wel het model dat in ons land wordt gekozen: niets doen, ook gekend als het Struisvogelmodel. De bevolking wordt nog steeds gezegd dat we de basis niet moeten veranderen, alleen wat vijsjes links en rechts beter aandraaien.

Gisteren lekte echter een rapport uit van de administratie die de budgettaire inspanning van ons land om tot een evenwicht te komen in 2015 op 22 miljard euro schat (DS 6 juni). Dit is een inspanning van 6 procent van het bbp, vergelijkbaar met wat we in de jaren '90 deden met het Globaal Plan (toen wel gesteund door een flinke rente-rugwind). Dit zou een zeer pessimistische inschatting zijn. Dat is helaas niet zo: de economische groei voor de volgende 5 jaar wordt geschat op meer dan 2 procent, iets wat we sinds de Duitse eenmaking niet behaalden. Tevens worden de vergrijzingskosten systematisch onderschat. De vergrijzing is betaalbaar, als de jonge generatie bereid is om in de volgende decennia haar productiviteitswinsten aan de vorige af te dragen, geen motiverend project dus. De tewerkstelling die we volgens het planbureau zullen creëren is een optelling van gesubsidieerde en overheidsjobs minus een verder verlies in de industrie. De totale inspanning zou dus wel eens snel in de richting van de 8 of 10 procent van het bbp kunnen oplopen. Niets doen is geen optie.

Die analyse is makkelijk zullen sommigen zeggen, maar wat moeten we doen?


Weg met de misbruiken

Ten eerste moet België een echt bezuinigingsbeleid doorvoeren: zuiniger omspringen met de middelen, eerder dan nieuwe belastingen. Geen enkel land is welvarend geworden door hogere belastingen. Alleen in ons land is er een onstopbare overtuiging dat er onontgonnen én heilzame belastingbronnen zijn. We zijn het museum van alle wereldwijd bekende belastingen.

De weinige begrotingsnormen die men hanteert zorgen er dan nog voor dat publieke uitgaven minstens groeien tegen een bepaald ritme, los van het feit of ze doeltreffend worden gebruikt. Denken we maar aan de vicieuze groeinorm in de ziekteverzekering van 4,5 procent boven op inflatie. Dergelijke principes maken elke zuinigheid overbodig, en leiden tot verspilling in de sector. Als je de spreekwoordelijke vinger laat onderzoeken, mag je zeker zijn dat je arm door specialisten wordt ontleed.

De sterkste schouders betalen terecht meer, maar te veel vergeleken met het buitenland, en dus moeten we vooral meer schouders vinden. Onmogelijk? Waarom staan we een parallel circuit van vzw's toe in dit land? Waarom zoveel ondoorzichtigheid en oneigenlijk gebruik van de notionele interesten? Waarom staan we toe dat bruggepensioneerden een leger klussers vormen die tuinen, horeca en bouw dienen? OCMW's vertellen verhalen van studenten die zogezegd alleenstaand zijn, en zo zijn er talrijke andere misbruiken voor uitkeringen. Iedereen heeft in dit land zijn toegestane ontduiking: er zijn meer vrijgestelde spaarboekjes dan belastingplichtigen, Luxemburgse bevek's mogen legaal de roerende voorheffing ontwijken. En als grote bedrijven slechts 15 procent belastingen betalen, waarom verbergen we dat, in plaats van er wereldwijd reclame mee te maken? Al de aftrekposten, de achterdeurtjes en de complexe fiscaliteit verlammen vooral de controle.

Als we willen dat dit land een toekomst heeft, mogen we niet dezelfde citroenen blijven persen, moeten we niet verspilling maar zuinigheid invoeren en échte solidariteit: iedereen moet zich mee verantwoordelijk voelen voor het systeem in plaats van het massaal te (laten) misbruiken.

De volgende keer dat België onder vuur komt, moet men dus niet met de vinger naar speculanten wijzen. Wel naar de zachte heelmeesters, die stinkende wonden achterlaten. We moeten het Duitse model of het Scandinavische niet kopiëren, we moeten vooral ons Struisvogelmodel vaarwel zeggen.

Geert Noels, chief economist bij Econopolis.


DS, 07-06-2011

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB