Straling slaat toe als een stille sluipschutter

14/03/11, 12u22
De Morgen

Al enkele dagen krijgt de omgeving van de Japanse kerncentrale in Fukushima te maken met straling. Over de hoeveelheid straling en het gevaar voor de bevolking is niet veel geweten, al werd iedereen in de buurt van de kerncentrale wel geëvacueerd. Hier en daar werd de verwijzing naar Tsjernobyl al in de mond genomen. Vorig jaar kon u op Planet Watch een twintigdelige reeks over kernenergie lezen. Naar aanleiding van de gebeurtenissen in Japan halen we de aflevering over stralingsziekte nog eens van onder het stof. De conclusie is duidelijk en verontrustend: als de Japanners worden blootgesteld aan ernstige straling zijn ze kansloos.
Als de straling erg intens en lang is, kunnen er zoveel cellen afsterven dat het lichaam ze niet allemaal kan repareren. Dan moet de bestraalde persoon overgeven, is hij duizelig, heeft hij hoofdpijn en interne bloedingen. En na enkele dagen of weken kan hij sterven
Elke dosis radioactiviteit, hoe klein ook, houdt een risico in. Er is telkens een kleine verhoging in de kans op kanker. Binnen de artsenwereld wordt dan ook regelmatig aangedrongen op het beperken van het gebruik van radioactiviteit bij behandelingen. Radioactiviteit is in feite een stille maar genadeloze sluipschutter die heel langzaamaan doodt
Radioactiviteit is het uitzenden van ioniserende straling. Het is een fenomeen dat in de natuur voorkomt en het kan ook door de mens worden opgewekt. Wanneer het in de natuur voorkomt, is dat doordat bepaalde delen van een atoom spontaan veranderen. Op dat moment wordt een ioniserende straling uitgezonden. Natuurlijke radioactieve straling komt uit verschillende bronnen, zoals de kosmos (7 procent) en de bodem (10 procent). Wanneer de mens het opwekt, is dat onder andere voor medische toepassingen zoals radiografieën (48 procent) en voor de productie van kernenergie (1 procent).

Wilhelm Röntgen
Radioactiviteit is niets nieuws. In 1895 ontdekte de Duitser Wilhelm Röntgen de 'x-ray'. Röntgenstralen worden tot op de dag van vandaag gebruikt in de medische wereld. In 1896 experimenteerde de Franse natuurkundige Henri Becquerel met uraniumhoudende stoffen. Hij ontdekte dat stoffen die uranium bevatten ook straling uitzenden wanneer er geen licht op valt. Zijn naam wordt nog altijd gebruikt om de radioactiviteit in uit te drukken. 1898 ontdekten Marie en Pierre Curie het radium. Later ontdekte Marie Curie ook nog het polonium.

Superkracht
Wat gebeurt er eigenlijk wanneer iemand blootgesteld wordt aan radioactieve stralingen? Dat hangt vooral af van de duur en de intensiteit van de blootstelling. Radioactieve straling kan menselijke cellen veranderen. De straling dringt het lichaam binnen en beschadigt de cellen die het onderweg tegenkomt. Het doet dat door met haar sterke energetische kracht de elektronen weg te slaan uit de atomen.

Op het moment dat de cellen beschadigd zijn, zal het menselijke lichaam in overdrive gaan om de cellen te herstellen. Maar dat lukt niet altijd en dan veranderen (muteren) de cellen of sterven ze af. Radioactieve stoffen kunnen dus genetisch materiaal veranderen. Mensen die radioactief besmet worden lopen een groter risico op tumors en kanker. Bovendien is de kans ook groter dat hun kinderen gehandicapt of misvormd zijn.

Radioactieve moord
Als de straling erg intens en lang is, kunnen er zoveel cellen afsterven dat het lichaam ze niet allemaal kan repareren. Dan moet de bestraalde persoon overgeven, is hij duizelig, heeft hij hoofdpijn en interne bloedingen. En na enkele dagen of weken kan hij sterven. Dat was het geval bij Alexander Litvinenko, de Russische dissident die in november 2006 werd vergiftigd met polonium-210.

Radioactieve straling voel je dus niet, en alleen in extreme gevallen sterft men meteen. Maar het kan iemand wel voor de rest van het leven opzadelen met kanker en tumoren, of ervoor zorgen dat het nageslacht een handicap heeft.

Tsjernobyl
25 jaar geleden vond de kernramp in Tsjernobyl plaats. Niet alleen de omwonenden van de kerncentrale kregen een flinke dosis radioactieve straling door zich heen, tot ver buiten de voormalige Sovjet-Unie werden hoge dosissen radioactiviteit gemeten. Volgens de Verenigde Naties raakten minstens 6,8 miljoen mensen besmet door inademing van radioactieve stofdeeltjes, door directe blootstelling aan de radioactieve wolk of door het eten van besmet voedsel.

Een paar honderdduizenden mensen werden direct door de ramp getroffen. Het gaat onder meer over werknemers van de kerncentrale en hulpverleners. Volgens onderzoek lijdt 38 procent van deze mensen aan een ziekte die kan worden gelinkt aan radioactiviteit. Naast deze directe groep raakte niemand ernstig of dodelijk gewond. Toch schatten experts dat er tienduizend mensen zullen sterven als gevolg van de straling. Sinds 1990 zien wetenschappers een duidelijke toename van schildklierkanker bij personen die als kind een grote blootstelling aan radioactief jodium opliepen. Tot nu toe werden al 4.000 gevallen vastgesteld.

Gevaarlijke brandmelders
Maar we moeten de radioactieve stralingen niet te ver gaan zoeken. Niet alleen bij een kernramp of in de natuur komt er straling vrij, ook bij alledaagse toepassingen zoals een brandmelder. Brandmelders van de oudste generaties danken hun rookgevoeligheid aan radioactiviteit. Wanneer de brandmelder gesloten was, kon er wel niets met het radioactieve materiaal in het apparaat gebeuren. De nieuwste generaties werken niet meer met radioactieve stralingen.

Iemand die een behandeling met radioactief jodium heeft ondergaan, zoals voor het reguleren van de schildklierwerking, mag gedurende zes weken geen kinderen op de schoot nemen. Gedurende die periode kan er immers nog straling in het lichaam worden gevonden. Kinderen zijn ook nog gevoeliger voor straling dan volwassenen.

Sluipschutter
Elke dosis radioactiviteit, hoe klein ook, houdt een risico in. Er is telkens een kleine verhoging in de kans op kanker. Binnen de artsenwereld wordt dan ook regelmatig aangedrongen op het beperken van het gebruik van radioactiviteit bij behandelingen. Radioactiviteit is in feite een stille maar genadeloze sluipschutter die heel langzaamaan doodt. (adb)

__________________________________________________ _______________

Wat er nu gebeurt in Japan is verschrikkelijk. Ik vind het een zeer akelige gedachte dat er zich ook bij ons een kernramp kan voordoen. De overheid start toevallig vandaag een informatiecampagne die veel belangstelling zal wekken, want eerlijk gezegd, wie is er op de hoogte van een eventueel rampenplan ? Wat moeten we doen ? We moeten ramen en deuren sluiten en jodiumpillen nemen, maar zal dat voldoende zijn ? Wie mogen we geloven als we via de media zullen worden ingelicht over wat gevaarlijk is en wat niet ? Is de zone van 20 km wel voldoende ? Zullen we de berichtgeving kunnen vertrouwen ? De paniek zal enorm zijn? Wat met onze gezondheid en die van onze ongeboren kinderen ? De gevolgen zullen hoogstwaarschijnlijk pas jaren later duidelijk worden net zoals bij Tsjernobyl.