Halloween of de goede traditie


Op de avond van 31 oktober vieren we met z'n allen steeds meer Halloween. Het kan u in de aanloop naar het afgelopen verlengde weekend niet ontgaan zijn: de macabere versieringen in cafés en winkels, de chocoladen spookfiguurtjes bij de bakker, de verkleedpartijen op school of in de jeugdbeweging, de heksensoep (alias pompoensoep met balletjes) en de opmars van de uitgeholde pompoen met spookgezicht. Vorig jaar kreeg ik zelfs al kinderen op bezoek die in griezelkledij van deur tot deur trokken op zoek naar snoep of centen. Nog even en we vieren Halloween helemaal zoals de Amerikanen het doen. Die bewijzen daarmee nog maar eens hoe cultureel dominant ze zijn, via hun verpletterend overwicht in de productie van audiovisueel entertainment. Hun gewoonten sluipen via de televisie onze huiskamers binnen en worden na verloop van tijd klakkeloos gekopieerd. Zeker als zo'n gewoonte als geroepen komt om de commercieel slappe periode tussen het begin van het schooljaar en de eindejaarsfeesten te helpen opkrikken.

Halloween zou dus kunnen gelden als een paradigma van de postmodernistische visie op volkstradities als gefabriceerde illusies die in het leven worden geroepen in het kader van bepaalde machtsrelaties. Zoals de Schotten (volgens The Highlander Tradition of Scotland van Hugh Trevor-Roper) pas in de 17de eeuw tradities als kilts, tartans en clans uitvonden om hun eigenheid te promoten, beginnen wij Halloween te vieren als onderdanen van een ongebreideld en door de VS gedomineerd consumentisme.

Maar is het werkelijk zo simpel? Lang voor de kerstening van onze contreien vierden de Kelten hun Nieuwjaar in de periode tussen wat in onze Gregoriaanse kalender 31 oktober en 15 november is gaan heten. Rond die periode sloten ze immers de oogst af en werd al het voedsel in schuren opgeslagen om de winter door te komen. In deze overgang van licht naar donker geloofden de Kelten dat de grens tussen hun wereld en de bovenwereld tijdelijk dun en onbewaakt werd waardoor geesten de overgang konden maken. Goede geesten kon je lokken door het huis mooi te verlichten, kwade geesten kon je aan de deur houden door je afschrikwekkend te kleden. De katholieke kerk, zeer bedreven in het recupereren van heidense tradities die stand hielden, viel uiteraard de gelijkenis op tussen het Keltisch Nieuwjaar en het feest van Allerheiligen. Beide gingen samenvallen en werden vastgelegd op de nacht van 31 oktober op 1 november. De Kelten telden namelijk niet in dagen maar in nachten. De nacht was dus niet het einde maar het begin van een dag voor hen. Zo komen we dus tot Allerheiligenavond of in het Engels All Hallows Eve, inmiddels verbasterd tot Halloween. Het werd een christelijk gebruik om de avond voor Allerheiligen van deur tot deur te gaan om te bedelen voor voedsel. In ruil voor de gaven, werd er de volgende dag gebeden voor het zielenheil van de overleden familieleden.

In sommige contreien werd het gebruik opgehangen aan het feest van Sint-Maarten op 11 november. Men holde dan bieten, pompoenen of rapen uit waarin men kaarsen plaatste om vervolgens liedjes te gaan zingen voor voedsel. Later werd Sint-Maarten vooral een kinderfeest dat nog steeds gevierd wordt waar men Sinterklaas niet kent, maar dat ook bij ons in sommige streken nog hardnekkig stand houdt tegen die concurrent. Alleszins is het zo dat wij sinds vele eeuwen in deze periode een traditie kennen met drie aspecten: een overgangsfeest van licht naar donker, een bedelfeest waarin we onze oogst delen met wie erom komt vragen, een spiritueel feest waarbij we ons in verbinding stellen met de overledenen.

De migranten die de VS bevolkten, van wie velen van Keltische origine zoals Ieren en Schotten, namen al die tradities mee naar hun nieuw land waar de essentie ervan versmolten werd tot het ene feest van Halloween. Als dat feest zo snel doorstroomt bij ons, is het dus allicht omdat het een zeer oude en brede bedding vindt van soortgelijke tradities die aan het opdrogen zijn of stilaan weggespoeld worden. In tijden van ontkerstening komt het Amerikaanse Halloween als geroepen om oude gewoonten een nieuw jasje aan te doen. Op die manier bewijst Halloween net hoe robuust en dynamisch tradities kunnen zijn. In wisselende historische en sociale contexten zoeken ze een nieuwe betekenis die hen een levendige maatschappelijke functie geeft. Een traditie zonder inhoud verwordt immers tot folklore. Of om het met Henry James te zeggen: It takes an endless amount of history to make even a little tradition.

Bart De Wever is voorzitter van de N-VA


DS, 02-11-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB