De Dalai Lama als baarlijke duivel


Een paar aspecten blijven relatief onderbelicht in de berichtgeving over de Tibet-crisis.


Met stip op een: het latente racisme dat veel Han-Chinezen tegenover Tibetanen voelen. Ook al propageren Chinese leiders om de haverklap dat de meer dan vijftig etnische minderheden harmonieus samenleven, in de praktijk wil dat soms een beetje tegenvallen. Iedereen die een paar jaar les heeft gegeven in een Chinese school, kan getuigen dat nogal wat leerlingen neerkijken op leerlingen die een andere etnische origine dan de Han-Chinese hebben. Racisme is een universeel kenmerk van de mensheid, in China is dat niet anders dan hier.

Tegenover Tibet geldt dat nog wat meer: nogal wat Chinezen zijn letterlijk bang van die 'wilde' Tibetanen en beschouwen hen als halve barbaren. Chinezen, zeker als ze wat minder hoog opgeleid zijn, verschillen in deze niet bijster veel van hoe de Amerikaanse kolonisten Indianen percipieerden of Australiërs de Aboriginals. Het 'rijk van het midden' brengt, in hun ogen, 'beschaving' en meer welvaart aan die mensen.

De berichtgeving op CCTV, de Chinese staatstelevisie, van dit weekend, waarbij, naar Chinese normen, vrij uitgebreid het geweld van losgeslagen Tibetaanse meutes in de straten van Lhasa werd getoond, ligt in het verlengde daarvan. Normaal zijn Chinese media nogal preuts in het vertonen van expliciet politiek geweld - mensen moesten maar eens op ideeën komen in eigen land - maar deze keer kon het niet op. Althans, wat betreft het kort en klein slaan van Chinese winkels door Tibetanen. Tibetanen halve wilden? Quod erat demonstrandum. Ik vrees dan ook dat het voor Chinese troepen - ondanks de allicht expliciete orders van de overheid om wat te dimmen - een stuk makkelijker is om het vuur te openen op Tibetanen dan op de studenten op Tiananmen in 1989, toen er extra troepen van elders aangevoerd moesten worden.

Punt twee: Tibet behoort voor veel han-Chinezen - en dit klinkt ongetwijfeld een beetje contradictorisch met het eerste aspect - onverkort tot het Chinese moederland. Veel Chinezen begrijpen niet goed waarom het Westen insisteert op onafhankelijkheid van een regio die in hun ogen duidelijk tot het Chinese territorium behoort. Dit is voor hen een interne Chinese aangelegenheid. Niet-inmenging in binnenlandse aangelegenheden wordt van oudsher hoog in het vaandel gedragen.

Ook dat heeft weer historische oorzaken, de vernederingen die China onderging door buitenlandse inmenging in de 19de en 20ste liggen nog vers in het geheugen bij de bevolking. Over het Chinese onderwijs kan veel gezegd worden, maar qua historische feitenkennis halen Chinezen het van ons met vlag en wimpel. Weliswaar met uitzondering van een paar zwarte vlekken in die geschiedenis…

Derde cruciale punt: de Chinese regering beschouwt de Dalai Lama als de baarlijke duivel, een verdoken separatist namelijk, wat in China op hetzelfde neerkomt. Het is moeilijk zaken doen met mensen die je niet vertrouwt. Onderhandelingen aanknopen met de Dalai Lama is voor Hu Jintao dus het equivalent van wat praten met Ahmadinejad of Chavez is voor de Amerikaanse regering. Ik ben de eerste om dat te betreuren, maar het is niet anders. Internationale druk kan hen misschien van idee doen veranderen.

Last but not least: als China ooit gaat 'democratiseren', zal het dat allicht liever niet doen als de hele wereld van op de eerste rij staat toe te kijken (zoals nu in de aanloop naar de Olympische spelen), maar on their terms, gradueel, naar het voorbeeld van hoe economische hervormingen werden geïmplementeerd. Ze kennen daar ook de recente geschiedenis en weten dat een Chinese versie van glasnost, als die te bruusk verloopt, wel eens heel erg uit de hand zou kunnen lopen voor de huidige machthebbers. Of ze ook gaan slagen in hun opzet, dat is een andere vraag. China anno 2008 is niet meer het land van 1989. Een land met of zonder internet, en met een mondiger wordende middenklasse, het maakt een groot verschil.

Ik hoop dat de Chinese regering pragmatisch genoeg is om met de Dalai Lama een gesprek aan te knopen, om aan damage control te doen, maar ik vrees ervoor. Doe je het met deze beweging, dan is immers het hek van de dam en zullen ook andere volkeren, zoals de Oigoeren, zich gesterkt voelen in hun streven naar meer autonomie.

Kristof Decoster is politiek socioloog. Hij woonde en werkte 3,5 jaar in Chengdu, China


DS, 18-03-2008

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB