Denk niet te snel dat sociale media polariseren

Lode Lauwaert

Klokkenluidster Frances Haugen maakte afgelopen week bekend dat Facebook speciale toezichtsmaatregelen op het sociale netwerk te snel had afgebouwd. Dat zou de bestorming van het Amerikaanse Capitool in de hand hebben gewerkt. De techgigant reageerde door te zeggen dat een sociaal medium niet bijdraagt aan polarisering. Daarmee ging hij in tegen de wijdverspreide overtuiging dat sociale media dat wél doen.


Sociale media krijgen vaak de schuld van polarisering, maar is dat terecht? De conclusies in dit debat zijn vaak overhaast getrokken. Zo deed computerwetenschapper Jeroen Baert vorige dinsdag in De afspraak deze redenering uit de doeken: het algoritme van Facebook is gericht op polariserende berichten, we weten dat de samenleving polariseert, en dus is polarisering het gevolg van algoritmen. Maar polarisering kan ook volgen uit andere oorzaken, zelfs al klopt het dat de technologie van Facebook is afgestemd op berichten die tegenstellingen tussen mensen uitdiepen.

Anderen redeneren zo: hoe meer we sociale media gebruiken, hoe meer de polarisering toeneemt, en dus zijn sociale media de oorzaak van polarisering. Ook dat is onterecht. Het is niet omdat twee zaken samenhangen, dat er ook een oorzakelijke band is. Als de stijging van de misdaadcijfers samenhangt met de toename van de verkoop van ijsjes, betekent dat niet dat er meer misdaden zijn omdat er meer ijsjes worden verkocht. Er speelt een derde factor: de toename van de temperatuur in de zomer.

Ondersteunt wetenschap de bewering dat Facebook polariseert? Een onderzoek gepubliceerd in Science geeft evidentie voor de bewering dat sociale media ideologische bubbels creëren. Maar dat bewijst niet dat polarisering toeneemt. Algoritmen leiden ertoe dat de diversiteit van artikelen in de newsfeed afneemt, maar ook dat laatste betekent niet dat de spanning tussen mensen toeneemt.

Is het dan zo dat sociale media niet polariseren? Onderzoek suggereert dat polarisering het gebruik van sociale media beïnvloedt. Maar voor de invloed in de omgekeerde richting is er geen wetenschappelijk bewijs.

Daaruit mag je niet afleiden dat polarisering niet het gevolg is van sociale media, want ook dat besluit is te overhaast. Het is mogelijk dat sociale media tot polarisering leiden, maar dat wetenschappers dat nog niet hebben vastgesteld. Als je geen bewijs hebt dat iets bestaat, is dat nog geen bewijs dat het niet bestaat.

Wie gelooft dat technologie niet polariseert, kan dus wel de indruk hebben dat wetenschap dat ondersteunt, maar dat is geen reden om de deugd van voorzichtigheid niet serieus te nemen.

Lode Lauwaert doceert techniekfilosofie (KU Leuven)

DS, 12-10-2021