‘Duurzaam beleggen schaadt de wereld’


De man die ooit miljarden dollars richting duurzame investeringen stuurde, komt tot een opmerkelijke vaststelling: het haalt allemaal niks uit.


In 2019 kondigde de oliereus BP aan dat hij zich terugtrok uit Alaska. De olievelden werden er verkocht. Een belangrijke stap om de emissies van broeikasgassen terug te dringen, benadrukte het bedrijf. Het leek een antwoord op toenemende druk door de aandeelhouders. Wat er niet bij verteld werd, is dat de koper van de velden de productie vervolgens opschroefde en de emissies de hoogte in joeg.

Het illustreert de blinde vlek van duurzaam beleggen: we kijken naar de prestaties van individuele bedrijven, niet naar de meetbare gevolgen op het terrein. Tariq Fancy, voormalig chief investment officer duurzame beleggingen bij de Amerikaanse mega-investeerder Blackrock, trekt sinds kort aan de alarmbel. Hij vertrok bij Blackrock om The Rumie Initiative te leiden, een non-profitbedrijf voor educatieve software. Sindsdien is hij vrij om het systeem aan te klagen. ‘Duurzame beleggingen doen meer kwaad dan goed’, zegt hij in een videogesprek. ‘Ze helpen niet om de uitstoot echt terug te dringen, maar ze vertragen ook de maatregelen die wel genomen moeten worden. De overheid moet harde maatregelen nemen, maar gaat mee in de veronderstelling dat de markt het zelf kan oplossen.’

Dat laatste gebeurt niet, zegt Fancy. Er is altijd wel geld te vinden voor om het even welke activiteit, zolang het legaal is. ‘Als drugs produceren legaal zou zijn, was Wall Street de grootste financier van het Sinaloa-kartel geweest’, zegt hij. ‘Daar is niks mis mee. Ik ben een kapitalist.’

Maar een probleem als de klimaatopwarming kan de markt niet zelf oplossen, benadrukt Fancy. Het volstaat om te kijken welke invloed duurzaam beleggen heeft op de wapenindustrie. Heel wat duurzame beleggingsfondsen sluiten de wapenproductie uit. Toch floreert die business als nooit tevoren. ‘In landen waar minder wapens in omloop zijn, is dat het gevolg van harde overheidsmaatregelen. Dat soort problemen los je niet op door niet in wapens te investeren. Er zijn altijd voldoende niet-duurzame investeerders te vinden die er wel geld in willen steken.’


Betere wereld

Duurzaam investeren is ook een kwestie van een zuiver geweten. Wie een duurzaam fonds koopt, doet dat omdat hij of zij wil dat zijn geld bijdraagt aan een betere wereld. Die motivatie wijst Fancy niet af, wel de veronderstelling dat er dan ook structureel iets verandert. ‘Moslims steken hun geld niet in alcoholproducenten. Dat is in overeenstemming met hun geweten. Maar daardoor dringen ze de alcoholproductie niet terug.’

Maar maken bijvoorbeeld groene obligaties het niet makkelijker om duurzame energieopwekking gefinancierd te krijgen? Niet noodzakelijk, zegt Fancy. ‘Hier gaat het om additionality: dat geld zou een activiteit moeten financieren die anders niet gefinancierd raakt. Maar dat is zelden het geval. Er is voldoende geld voorhanden, ook zonder het label duurzaam. Wat rendabel is, raakt gefinancierd.’

Rentabiliteit is een belangrijk gegeven. Vermogensbeheerders willen hun klanten zo veel mogelijk return bieden. Sommige, zoals pensioenfondsen en verzekeraars, moeten wat dat betreft zelfs aan wettelijke vereisten voldoen. Daarom worden duurzame fondsen zo vormgegeven dat ze niet aan rendement moeten inboeten. ‘Vaak gaat het om kleine accenten, in plaats van radicale ingrepen. Neem nogmaals de wapenfinanciering. Om consequent te zijn, mag je je geld natuurlijk ook niet in verkopers van wapens steken. Maar als je fonds niet in Walmart investeert, riskeer je qua rendement te veel af te wijken van de rest. Dus komen er regels als: er mag maar een beperkt deel van de omzet uit wapens komen.’


Placebobehandeling

Bij fossiele brandstoffen is het net zo, zegt Fancy. ‘In de praktijk komt het erop neer dat een deel van de markt er wat minder geld in steekt. Voor de bedrijven zelf heeft dat nauwelijks impact.’

Hij vergelijkt duurzaam investeren met het toedienen van een placebo aan een kankerpatiënt. ‘Dat zou op zich niet eens zo erg zijn: baat het niet, dan schaadt het niet. Maar het wordt wel erg als de placebobehandeling in de plaats komt van chemotherapie. En dat is wat er in de praktijk gebeurt. Duurzaam beleggen wekt de indruk dat het helpt, terwijl de dingen die echt helpen, niet gebeuren.’

De klimaatcrisis is een typisch voorbeeld van marktfalen, zegt Fancy. En het enige mogelijke antwoord daarop is overheidsingrijpen. ‘Ik weet niet of u een voetballiefhebber bent, maar vergelijk het met een tornooi waarop overtredingen zijn toegelaten. Dat werkt natuurlijk niet, de minst sportieve zou dan winnen. Daarom zijn er spelregels nodig en een scheidsrechter om ze te handhaven. Zolang de uitstoot van broeikasgassen lonend is, kun je niet zonder overheid om strenge regels op te leggen. Dat kan een koolstoftaks zijn, een uitstootplafond, of het terugdringen van activiteiten die uitstoot veroorzaken.’

In Larry Fink, de ceo van Blackrock en dus zijn voormalige baas, heeft Fancy niet veel vertrouwen. Fink kondigde vorig jaar aan dat het klimaat voortaan de leidende maatstaf zou worden bij het investeringsbeleid van Blackrock. ‘Hoe geloofwaardig is dat? Fink is 68, hij zal de gevolgen van de klimaatopwarming niet ondervinden, zijn 23-jarige personeelsleden wel.’

Blackrock heeft Fancy’s opiniestukken in de Amerikaanse pers grotendeels genegeerd. ‘Ze vermijden het conflict, omdat ze niet kunnen winnen.’

Dat het klimaat een langetermijnprobleem is, vormt de belangrijkste drempel voor verregaande maatregelen, zegt Fancy. Beleggers noch politici nemen het op voor de toekomstige generaties.

Dat radicale ingrepen perfect mogelijk zijn, toonde de coronacrisis. Die vormde een bedreiging op korte termijn, en onmiddellijk volgden er ingrijpende maatregelen. ‘De boodschap was: flatten the curve. Dat is gelukt. Maar waarom doen we niet hetzelfde met de curve van de broeikasgasemissies? Ik vind dat verschil in aanpak getuigen van een buitengewone hypocrisie. We hebben de coronacrisis toch ook niet aangepakt door beleggingsfondsen aan te sporen hun aandelen van cafés, festivalorganisatoren en bioscopen te verkopen?’


DS, 15-05-2021 (Ruben Mooijman)