EERLIJKE BANANEN


Succes is verslavend, net als economische voorspoed. Toen Sylvia Kristel merkte dat het gedaan was met haar filmtriomfen en arm en berooid wakker werd uit haar zoete droom? draaide ze zich nog een keertje om en doezelde nog een paar jaar verder. Maar op een dag stond ze veerkrachtig op en sprak beduusd maar wijs: 'ik moet een toontje lager gaan zingen.'


Zo is het op het moment met de hele wereld: we moeten met z'n allen een toontje lager gaan zingen. We leefden in een droom en die is uit elkaar gespat.

Ik weet niet of het een zoete droom was maar iedereen leek in ieder geval aan het werk. En wat was het aangenaam om steeds opnieuw in de krant te lezen dat de groei van de economie hoger uitviel dan verwacht. We raakten gewend aan dat soort berichten, maar iets dat altijd groeit is gedoemd monsterachtige proporties aan te nemen. Na de vloed moet de zee zich weer terugtrekken.

Sylvia's 'toontje lager' klonk opgewekt, ze was oprecht benieuwd hoe een eenvoudig leven er van binnen uitzag. Ze heeft het talent de dingen te laten gebeuren en mee te bewegen. Dat is wat spirituele leraren hun discipelen met moeite bijbrengen. Dat is ook het principe van de oosterse vechtsporten. Meebewegen, aanvaarden, geen tegenkracht bieden.

Het begon er de afgelopen jaren op te lijken dat iedereen kon ophouden met werken omdat de economie vanzelf draaide. De droom van Jan en alleman was aandelen kopen en slapend rijk woorden. Een studiekameraad was voor zijn vijfenveertigste binnen en wilde dit najaar net zijn ontslag indienen toen zijn aandelen pakket opeens niets meer waard bleek te zijn. Hij kon zich niet permitteren om op te houden met werken maar hij werd wel ontslagen. En nu? Nu solliciteert hij radeloos maar niemand wil hem hebben. Als ik hem zeg: 'Wees blij, je wilde vrij zijn nu ben je dat', wordt hij woedend. Want vrijheid en rijkdom is voor hem synoniem.

De economische groei van de afgelopen jaren maakte de mensen beslist niet gelukkiger. Wel onrustig en gulzig. De boodschappenwagens nog voller, nog meer vakanties. Ik vond mensen hard geworden. Verkopers in winkels deden minzaam. Dat is nu gedaan, want ze kunnen zich die minzaamheid niet meer permitteren. De vriendelijkheid is terug, of is het geen échte vriendelijkheid?

Verbeeld ik me dat mensen helderder uit hun ogen kijken? Minder losbollig. Misschien een beetje meer angst, maar ook meer bewustzijn. Alert is het woord. Nu niets meer vanzelfsprekend is, krijgen de dingen hun waarde terug. Mensen graaien niet meer in winkels maar kijken wat ze kopen en écht mooi vinden. Consumeren om te consumeren is passé. Gedachteloosheid is nooit goed. Ik zie het in de kunstwereld. Nu aan kunst niet meer te verdienen valt, blijven de mensen die werkelijk alleen maar kunst kochten om te speculeren weg van kunstbeurzen en galeries. De werkelijk geïnteresseerden blijven komen. Alleen zonder dollartekentjes in je ogen kun je echt kijken.

Kunstenaars die er vanuit gingen dat ze alles wat ze maakten konden verkopen voor steeds meer geld maken nu een pas op de plaats. Ze worden niet meer overvraagd omdat er geen markt meer is om hen te overvragen.

Arrogante kunstenaars die dachten dat ze geweldig waren juist omdat ze zoveel verkochten, moeten zich nu serieus vragen stellen. Galeries die hun eigen succes definieerden in aantal vierkante meters en hoeveelheid assistenten, zijn gedwongen om in te krimpen. Alleen de bescheiden, redelijke, inhoudsvolle galeries zullen overleven. De menselijke maat is weer het uitgangspunt.

Zal de crisis de mens tot een betere mens maken? Vriendschap en liefde kosten geen geld. Fair trade zit in ieder geval ondanks de crisis in de lift. Max Havelaar, het keurmerk voor eerlijke producten, noteerde in 2008 een forse groei in de verkoop, ondanks de economische malaise. De crisis heeft de limieten van de ongebreidelde markteconomie blootgelegd en er is een steeds duidelijker roep naar een meer door waarden gedreven economie bij de consument. Steeds meer mensen zijn bereid meer te betalen voor producten die kwaliteit bieden en hen een goed gevoel geven.

Als economie en moraal hand in hand gaan, zal de wereld beter gemaakt worden. Dat klinkt ongelooflijk optimistisch. Iemand die jarenlang aan de lopende band in een autofabriek heeft gewerkt en plotseling op straat staat zal niets geven om eerlijke bananen. Is solidariteit een luxegoed?

Oscar van den Boogaard is schrijver


DS, 23-02-2009

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB