‘Ik vind het zo erg om hier te zitten'


Documentaire Leuven Hulp — ‘We wilden de kijker in de gevangenis trekken, hem het gevoel geven erin te zitten.' Vier documentairemakers sleten drie maanden van hun leven in de hulpgevangenis van Leuven en maakten een beklemmend portret.


Nico: ‘Koffie rondbrengen. Eten rondbrengen. De gangen schoonmaken. De kamers van de chef schoonmaken. De toiletten van de chefs schoonmaken. Voor 150 euro per maand, maar je bent bezig. Ik zit hier al vijf jaar. Je wordt het in zekere zin gewend... aan de andere kant ook niet. Het is vooral je tijd doen passeren.'

Dilgis: ‘Ik word hier paranoia. Ik word hier gek. Mensen lopen hier op de wandeling rond met scheermesjes in hun mond om een ander de keel over te snijden. Is dat nu een plek om zo jong dood te gaan? Ik zou toch liever iets anders hebben.'

Bogdan: ‘De chefs zijn vriendelijk. Het eten is hier ook niet slecht, maar buiten kan ik lamskoteletten eten.'

Antonio: ‘Ik ben 36, ik moet er iets van maken, ik heb geen tijd meer. Het leven is hier keihard.'

Drie maanden lang filmden vier documentairemakers van Woestijnvis in de hulpgevangenis van Leuven Centraal, in de volksmond ook Leuven Hulp genoemd. Uitgangspunt was het theaterproject dat de theatermakers Thomas en Ewout in de gevangenis opzetten. Tien gedetineerden bleken geïnteresseerd. Nog voor de eerste sessie om was, zagen verscheidene van hen het al niet meer zitten. Na meer dan een maand stelden de theatermakers vast: ‘we zijn van niets zeker. Er is niemand van wie we weten dat we tot op het einde op hem kunnen rekenen'.

Maar het theater was slechts een aanleiding voor de documentaire. Drie maanden lang, dag in dag uit, van 's morgens vroeg tot 's avonds, filmden ze de gedetineerden die meewerkten aan het theaterproject. Vooral daarbuiten werden ze gevolgd. Tijdens het opstaan, het eten, slapen, werken, het bezoek, de gesprekken met de directie, tijdens de rechtszaak, de vrije dag, het moment van weer binnenkomen, de verveling.

‘We hebben niets te verbergen, zei de directie, en dus mochten we onbeperkt filmen', vertelt Yoohan Leyssens, een van de makers. ‘We wilden de kijker in de gevangenis trekken. Hem zo goed mogelijk het gevoel geven dat hij in de gevangenis aanwezig is. Daarom hebben we de gevangenen die dat wilden een camera meegegeven in hun cel. Dan ben je nog meer bij die mannen.'

's Nachts, als ze niet konden slapen, vertelden die mannen voor de camera hun persoonlijk verhaal. Over een vader die dronk en sloeg, een vader die de moeder vermoordde, moeders die niet voor hun kinderen konden zorgen, kinderen die opgroeiden in pleeggezinnen en instellingen.

Het leverde beklemmende beelden op. Van Christos die zijn eigen drugsgebruik filmde. Van Dilgis: ‘Ik ben wel eens bang dat ik hier oud ga worden. Dat ik na deze straf weer iets zal doen waardoor ik hier binnen geraak. En dat iedereen buiten sterft. Of dat ik hier zelf dood ga.'

Triestige beelden, als Antonio ontdekt dat het een misverstand is dat hij de volgende dag vrij komt en zijn tweeling van 5 jaar weer zal zien. Beelden waaruit de zinloosheid van de opsluiting blijkt: ‘Ik ben 22 jaar en ik vind het zo erg om hier te zitten. Het is al de vierde keer dat ik hier binnen kom en het enige wat ik hier doe, is slechter worden.'

Beelden van machteloosheid, als Bogdan vrij mag als hij 2.000 euro borgsom stort, maar niemand weet op welk rekeningnummer. ‘Je leven regelen vanuit de gevangenis is bijna onmogelijk. We hebben veel gedetineerden zien worstelen met hun administratie', zegt Leyssens.

Niet alles is kommer en kwel. Tijdens het theaterproject wordt ook plezier gemaakt. Celmaats zorgen voor elkaar. En voor alles uit de buitenwereld hebben ze een alternatief: spaghetti koken in een koffiezet en de bolognaise au bain marie opwarmen in een lege chipszak in een waterkoker.

‘We tonen het gevangenisleven zoals het is. Als het een speeltuin was geweest, had je een speeltuin gezien. Als het de hel zou zijn, hadden we de hel getoond', zegt Leyssens. ‘Niemand kan zich voorstellen hoe het is om 22 uur op 24 uur in een cel te zitten. Dat blijkt pas als je zelf met die mannen in een cel zit. Dan valt die zwaarte echt op. Vooraf hadden we ons afgevraagd hoe we zouden reageren als er voor onze camera geweld zou uitbreken. Het is niet gebeurd. Maar het alarm ging wel voortdurend af: twee mannen die op de wandeling vochten, een gedetineerde die hard op zijn celdeur bonkte, iemand die zijn cel in brand stak. Het was ook best wel moeilijk dat wij 's avonds naar huis konden en zij niet. Dat leverde me een licht schuldgevoel op, maar het was tegelijk ook de grootste opluchting.'

Vrij zijn, het is het enige waar ze allemaal mee bezig zijn. En als het zover is, krijgen ze van de cipiers altijd dezelfde vraag: heb je je les geleerd? Dat hebben ze op dat moment allemaal. ‘Ik kom hier 99 procent zeker niet meer terug', antwoordt Bogdan.

Vanaf maandag op Eén om 21.15 uur.


DS, 05-12-2009 (Inge Ghijs)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB