Een leraar moet lesgeven


Het plan van de Associatie KU Leuven om de rol van leraar te herwaarderen heeft verdiensten, maar slaat de bal mis waar het basiskennis in de vergeetput wil gooien, schrijft Johan De Donder. Het is belangrijk om leerlingen vaardigheden als samenwerken, opzoeken of probleemoplossend denken bij te brengen, maar kennis blijft het fundament waarop je bouwt.


Wie de moeite neemt om de visietekst Leraar en lerarenopleiding 2025 van de Associatie KU Leuven te lezen (DS 16 juni) , ziet een positieve evolutie in het onderwijsdebat, maar slaakt tevens een diepe zucht. Onbegrijpelijke structuren en hopeloos ingewikkelde opleidingsconstructies zullen het Vlaamse onderwijs niet naar een hoger niveau tillen. Om nog te zwijgen van de bureaucratische schaalvergrotingen die – na het hoger onderwijs – nu ook in het basisonderwijs en het secundair onderwijs op til zijn.

Evenmin kan van het competentie-onderwijs - nu heet dat 21st century skills – alle heil worden verwacht zonder hernieuwde aandacht voor hét fundament van het leerproces: kennis. Want de tekst gaat niet alleen over de lerarenopleiding. Op één bladzijde wordt ook een visie op het basisonderwijs en secundaire onderwijs gepresenteerd en daarin nemen die skills een centrale plaats in.

De visietekst is zeker vatbaar voor kritiek, maar heeft de grote verdienste dat de focus – na jaren discussies naast de kwestie – eindelijk ligt op de cruciale rol van de leraar in het onderwijs- en leerproces. Er worden ook enkele interessante en verfrissende ideeën gelanceerd.

Zo krijgt de zorgcoördinator eindelijk de terechte waardering, onder meer door een aparte opleiding. Nu nog de Vlaamse overheid ervan overtuigen dat elke school zo’n fulltime-coördinator moet hebben. Zonder het met zoveel woorden te zeggen stelt de KU Leuven tevens voor om de verstikkende macht van de onderwijsinspectie in te perken.

Ook de leerplannen komen – finaal – boven water. Volgens de KU Leuven mogen die niet te sturend zijn en moeten ze ruimte laten voor de creativiteit van de leraren. Ook nog eens stellen dat een school een ‘eigen pedagogisch referentiekader’ heeft, klinkt bij de leerkrachten als muziek in de oren.


Leraarfunctie uitgehold

Maar op twee cruciale punten in het onderwijsdebat slaat de KU Leuven de bal mis of laat ze zich meeslepen door ‘populaire’ stemmen die basiskennis definitief in de vergeetput willen gooien. Dan gaat het over het model van het eenzijdige competentie-onderwijs en de veel te ingewikkelde structuur van de toekomstige lerarenopleiding, waaruit blijkt dat Leuven eigenlijk de ‘universitair geschoolde’ als de ‘beste’ leraar naar voren wil schuiven.

Zo legt de Leuvense associatie wel de twee hoofdproblemen in het secundaire onderwijs op tafel: de almaar zwakker wordende inhoud van de leerplannen en de uitgeholde functie van de leraar. Onlangs legde het Nederlandse weekblad de Groene Amsterdammer de vinger op die gapende wonde.

Niemand beweert dat samenwerken, probleemoplossend denken of opzoeken geen plaats mogen hebben in de opleiding van tieners. Alleen toont het artikel aan dat kennis en vaardigheden innig met elkaar verbonden zijn en dat men zich niet kan richten op vaardigheden leren zonder ook feiten te leren. Zonder kennis kun je geen betekenis geven aan wat je opzoekt en zonder iets te weten kun je ook niets bijleren.

Door de te enge blik op vaardigheden en zelfontdekkend leren en door de stijgende terreur van onderzoeksopdrachten en hopeloos geïntegreerde taken zoals portfolio’s, is er almaar minder aandacht voor automatiseren, oefenen en memoriseren. En dat zijn net belangrijke voorwaarden om vaardigheden onder de knie te krijgen.

Die onderwijsinhoud – zowel basiskennis als fundament – wordt in de huidige leerplannen flink terzijde geschoven, in het voordeel van die gehypete onderzoekopdrachten, die leerlingen trouwens veel stress bezorgen. Zo’n onderwijs richt zich meer op de vorm dan op de inhoud, waardoor de inhoud onvermijdelijk van buiten de school komt. Van ouders dus, die niets anders kunnen doen dan hun kinderen helpen met vaak absurde opdrachten.


Zelfstudie

Door die kwalijke evolutie verschuift de functie van leraar van lesgever naar toekijkende coach. Uit didactische richtlijnen in de leerplannen blijkt dat uitleggen, vaardigheden tonen, leerinhoud doceren en cultuurdrager zijn, kortom verantwoord didactisch omgaan met kennen en kunnen, taboe zijn geworden. Nochtans is het de taak van de leraar om structuren, processen, inhouden, regels en maatschappelijke fenomenen voor leerlingen betekenis te geven.

Vaak kwamen mijn kinderen tijdens hun humanioratijd thuis met de zoveelste powerpoint of cursustekst voor ‘zelfstudie’, doorgaans schaamteloos meegegeven door een master. Te veel stagiair-leraars komen in mijn klas met 100 procent focus op gevarieerde werkvormen en prachtige powerpoints, maar bedroevend weinig inhoudelijke bagage. Een leraar die iets weet, die zijn talent om les te geven heeft ontwikkeld en daadwerkelijk gebruikt én die te allen tijde zijn leerlingen begeleidt, tilt het onderwijsniveau omhoog.


Focus op kwaliteit

Daarom raad ik de Associatie KU Leuven aan: verlaat het idee om de lerarenopleidingen in nog meer ingewikkelde structuren te wringen. Organiseer een opleiding op twee niveaus met evenveel aandacht voor de master als de bachelor. Concentreer u op de kwaliteit van de inhoud en de didactiek. Begeleid uw studenten van heel dichtbij. Gebruik de lestijden zodat uw lectoren en mentoren ‘alle’ studenten tijdens hun oefenlessen evalueren en begeleiden. En de labels ‘junior leraar’ en ‘senior leraar’: laat ze achterwege!


DS, 20-06-2015 (Johan De Donder)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB