Het wordt druk op de eenrichtingsweg naar rechts


De bandbreedte van het politieke debat in Vlaanderen schuift rücksichtslos op naar rechts, schrijft Filip Rogiers. Alsof knieën en hoofden nu al knikken en buigen voor 2024.


PS-voorzitter Paul Magnette hoeft zijn mond maar open te doen of de Vlaamse hoofden van Lebak schudden al van nee. Soms zelfs in zijn eigenste huis aan de Brusselse Keizerslaan, waar ook Vooruit huist. 6,5 miljard euro om de koopkracht te versterken? De e-commerce beteugelen? Pleiten voor een herziening van de loonnormwet van 1996, die volgens denktank Minerva tot stagnatie of zelfs daling van de inkomens in sowieso al lager betaalde beroepen heeft geleid? Het gros van de politieke opiniemakers in Vlaanderen noemt dat in het beste geval fausses bonnes idées.

In menig krantencommentaar, in duidingsprogramma’s op de VRT en zeker op sociale media is de teneur er een van dedain. Beeldrijke taal schiet tekort: ‘een goede grap’, ‘totale utopie’, ‘een zelfs voor Hollywood ongeloofwaardige plot’, ‘Sinterklaas komt vroeg dit jaar’, ‘een pest voor Vlaanderen’. Ik citeer willekeurig uit tweets van de economen Stijn Baert en Geert Noels, maar ik had net zo goed de communiqués van werkgeversorganisatie Voka kunnen bloemlezen.

Nu, in Vlaamse kringen weet men wel dat met de Franstalige socialisten de soep nooit zo heet wordt gegeten als ze wordt opgediend. Macht en principes liggen, zoals in Borgen, ook aan de Keizerslaan vaak in de weegschaal. Met de PS kun je nog praten, weet ook Bart De Wever (N-VA). De bazooka’s worden pas echt bovengehaald als groenen en zeker Ecolo de linkse passie preken.

Een ‘universeel solidariteitskapitaal’ van 30.000 euro voor elke vijfentwintigjarige? Je zou er kunnen over discussiëren, maar laat net dat het punt zijn: er kan niet over gediscussieerd worden. Vinden vooral zij die graag treuren en zeuren over cancelcultuur.

Het idee van een vierdaagse werkweek mag niet eens uit het ei, maar langdurig zieken activeren tot in de pijnkliniek toe? Dat lijkt wél het overwegen waard. Voor het eerste is er nochtans bewijs dat het kan werken, voor het tweede is er bewijs dat het nog nooit heeft gewerkt en ook nooit zal werken. Je hoeft ook geen genie te zijn om te begrijpen dat een indexsprong van 3 procent nadelig is voor werknemers en voordelig voor bedrijven, waarvan de winstmarges al historisch hoog zijn, zo zegt ook Pierre Wunsch, de gouverneur van de Nationale Bank.


De socialist Van Grieken

Het wekt allemaal sterk de indruk dat we hier eerder met (rechts) geloof dan met rede te maken hebben. Nieuw is dat eenheidsdenken niet – het dateert al zeker van toen De Wever Voka schertsend zijn ‘baas’ noemde –, maar het lijkt zich versneld en verbreed door te zetten. Op de Vlaamse eenrichtingsweg naar rechts wordt het steeds drukker. Ook het vroegere centrum, in casu CD&V, voegt zich almaar vaker bij het rechtse spreekkoor, alsof er nooit een christelijke arbeidersbeweging heeft bestaan.

De VRT doet ook mee. Als Miranda Ulens (ABVV) of Marc Leemans (ACV) in het Canvasprogramma De afspraak zitten, dan weet je dat het óf 1 mei óf Rerum Novarum is. Op andere dagen is de kans groot dat je de sociaaleconomische actualiteit opgelepeld krijgt door Baert of Noels. Voor de ethische en cultureel conservatieve noot zorgt Rik Torfs of Mia Doornaert.

Wordt wat links afwijkt van het centrum tegenwoordig al snel afgebrand als extreemlinks, aan de andere kant van het spectrum wordt wat gisteren nog extreemrechts was al even snel genormaliseerd als was het ‘gewoon’ rechts. Zoals politiek filosoof Thomas Decreus deze week zei in een interview met Het Observatorium, een nieuwssite die zich toelegt op informatie over ‘hedendaagse vormen van fascisme en extreemrechts’: ‘Mensen van Vlaams Belang worden opgetrommeld als neutrale experts in bepaalde materies of als experts over zichzelf. Ze zijn volwaardige gesprekspartners geworden in de mainstreammedia.’

Tekenend voor zowel die normalisering van uiterst rechts als voor de naar rechts opschuivende bandbreedte is dat Vlaams Belangvoorzitter Tom Van Grieken in zijn jongste passage in De afspraak op vrijdag, op 3 juni, zich nog eerder voor zijn ‘socialistisch’ dan voor zijn ‘nationalistisch’ programma moest verantwoorden.

À décharge van de VRT dient gezegd dat bij de openbare omroep de politiek altijd wel via raad van bestuur of parlement over de schouders meekijkt. Ga er maar aan staan met een rechts blok van bijna 50 procent (VB en N-VA) en dan nog eens een goede 20 procent (CD&V en Open VLD) dat uit electorale wanhoop het kompas ook vaak op rechts richt. Van zijn politieke broodheer krijgt de VRT bovendien de opdracht ‘een breed en algemeen publiek’ te bereiken en te bedienen.


De rede is zoek

Dat leidt tot kruideniersrekenkunde (wie krijgt hoeveel zendtijd?), maar ook tot een journalistiek legitieme afweging. Zeker de openbare omroep, maar eigenlijk élk medium, moet zich de vraag stellen of hij wel genoeg aandacht heeft voor wat in andere landen de ‘afhakers’ of de ‘vergetenen’ wordt genoemd, zij die zich niet meer vertegenwoordigd voelen door verkozenen en veelal progressieve opiniemakers.

Op de afdeling human interest van de Reyerslaan levert die oefening schitterende televisie op zoals Radio Gaga, Taboe of Zorgen voor Mama. In nieuws- en duidingsprogramma’s daarentegen resulteert het in nog meer rechtse talking heads, en in een verkrampte reflex om vooral die vragen te stellen die ook de spreekwoordelijke man in de straat zich stelt. Er wordt niet meer gegidst of geduid, er wordt gevolgd. Siegfried Bracke begon ermee. Twintig jaar later is het resultaat dat er al eens haatpraat, vermomd als gezond verstand, de huiskamer binnenkomt.

Duidt dit alles op een bewuste agenda? Nee, maar er zit wel methode in. In menig gremium lijkt men nu al het hoofd te buigen voor wat men, peilingen in de hand, vermoedt dat de politieke toekomst van Vlaanderen is: rechts, flink(s), anti-woke, nationalistisch. Je vraagt je af of ze op het partijhoofdkwartier van Vlaams Belang de voorraad champagne nog wel snel genoeg bijgevuld krijgen.

Paniek regeert, de rede is zoek. Nochtans zegt die rede ook dat overal waar X en Y opschuiven naar het speelveld van Z, niet X of Y, maar alleen Z daar beter van wordt. Toch lijken we het niet af te leren, wat Jozef Deleu omschrijft als het Vlaamse ‘talent voor collaboratie’. Hij citeert in dit verband graag de Zuid-Afrikaanse dichter Dirk J. Opperman: ‘Die are gaan lig onder de wind.’


DS, 18-06-2022 (Filip Rogiers)