Nieuw klimaatrapport VN: ‘Code rood voor mensheid’


De klimaatverandering gaat sneller dan gedacht en raakt iedere regio op onze planeet. Bovendien is de opwarming ‘ondubbelzinnig’ een gevolg van de menselijke activiteit, waarschuwt het nieuwe klimaatrapport van de VN-wetenschappers.


‘Een code rood voor de mensheid’, noemt Antonio Guterres, de secretaris-generaal van de VN het nieuwe rapport van het IPCC, het intergouvernementeel klimaatpanel van de VN, dat vandaag werd voorgesteld. De conclusies klinken dan ook alarmerend: de klimaatverandering gebeurt ‘sneller’ en ‘intenser’ dan tot nog toe gedacht.

De gemiddelde temperatuur op aarde ligt nu al 1,1 graad Celsius hoger dan voor de 19e eeuw, en zonder drastische ingrepen om de uitstoot van broeikasgassen te beteugelen, zal dat de volgende twintig jaar naar 1,5 graden stijgen. Daardoor komt de ambitie van het klimaatakkoord van Parijs, uit 2015, op de helling te staan. Toen spraken wereldleiders af om de opwarming tot 2 graden (en liefst tot 1,5 graad) te beperken.


Hittegolven en neerslag

‘Menselijke activiteit heeft het klimaat doen opwarmen tot het hoogste niveau in minstens 2.000 jaar’, stelt het IPCC-rapport. Dat leidt onder meer tot de verzuring van de oceanen, smeltende gletsjers, een stijging van de gemiddelde zeespiegel en meer extreme weersomstandigheden, zoals hittegolven, cyclonen en droogtes, en een gemiddelde toename van de neerslag. Het rapport komt er op een moment dat die signalen over heel de wereld zichtbaar worden: we zien branden van Griekenland over de VS tot in Siberië, ¬en wateroverlast van België over India tot in China. ‘Niemand is veilig, en het wordt snel erger’, waarschuwt Inger Andersen, directeur van het klimaatprogramma van de VN (UNEP).

Waren de wetenschapper van het IPCC in het verleden nog voorzichtig om extreme weersomstandigheden te koppelen aan de klimaatverandering, dan zien de wetenschappers er nu steeds meer bewijs voor. Dat geldt ook voor de menselijke impact op de klimaatverandering. In het vorige rapport, uit 2013-2014, schreven de auteurs nog dat menselijke activiteiten de ‘dominante’ oorzaak zijn van klimaatverandering. Maar het nieuwe rapport spreekt over een ‘totale verantwoordelijkheid’. ‘Het is ondubbelzinnig dat menselijke invloed de atmosfeer, de oceaan en het land heeft verwarmd’, aldus het IPCC. Bovendien zien de wetenschappers de opwarming niet afbuigen tot de broeikasgasemissies dalen.


14.000 studies

Dit is het zesde zogenaamde ‘impactrapport’ van het IPCC sinds 1990 en is gebaseerd op het werk van 234 wetenschappers die 14.000 studies onder de loep hebben genomen. Bovendien werden de conclusies onderschreven door afgevaardigden van 195 landen, waardoor het IPCC-rapport meer dan eender welk ander rapport een stempel van wereldwijde consensus draagt.

Het nieuwe rapport, én het extreme weer voert de druk op voor de wereldleiders die in het najaar verzamelen in Glasgow voor een nieuwe klimaattop van de VN, de zesentwintigste (COP 26) al sinds 1995. ‘Er wordt al drie decennia gewaarschuwd voor de klimaatverandering, zei Andersen van UNEP. ‘De wereld luisterde wel, maar hoorde niet.’


Blog DS, 09-08-2021 ( Korneel Delbeke)

Deze vijf scenario's schetst het IPCC voor het klimaat


Het IPCC schetst in zijn rapport vijf mogelijke scenario’s voor het klimaat. Welke zijn dat?


Het klimaat verandert razendsnel, met onomkeerbare veranderingen als gevolg. Zonder drastisch ingrijpen kan de planeet 1,5 graad warmer worden, waarschuwt het IPCC vandaag in een alarmerend rapport. De aarde is al 1,2 graden opgewarmd, waarschuwt VN-baas António Guterres.

In het meest optimistische scenario warmt de aarde 1,5 graden op, in het doemscenario is dit over tachtig jaar 5,7 graden.


1. Geen CO2-uitstoot meer in 2050

Het beste scenario, SSP1-1.9, is volgens de onderzoekers alleen te halen als er in 2050 netto geen CO2-uitstoot meer is. Dit is het enige toekomstbeeld waarin de doelen van het klimaatakkoord van Parijs worden gehaald. De temperatuur zou dan ongeveer 1,5 graden stijgen, maar later nog wat zakken en blijven hangen op 1,4 graden hoger. Extreem weer komt dan wel vaker voor.


2. Stijging van 1,8 graden

Het op een na beste scenario heet SSP1-2.6 en is eigenlijk hetzelfde, maar dan wordt het uitstootdoel pas na 2050 behaald. Verder zouden alle maatregelen hetzelfde moeten zijn. Dan stijgt de gemiddelde temperatuur op aarde met 1,8 graden tot het einde van de eeuw.


3. Geen daling van de uitstoot tot halverwege deze eeuw

Het derde toekomstbeeld, SSP2-4.5, voorziet geen daling van de uitstoot tot het midden van de eeuw. Daarna daalt het, maar in 2100 is het netto nog niet nul. De maatschappij verandert in deze toekomst niet drastisch. De temperatuur zou 2,7 graden stijgen.


4. Verdubbeling uitstoot in 2100

In het vierde scenario stijgt de CO2-uitstoot en is die in 2100 verdubbeld. Als SSP3-7.0 waarheid wordt, dan worden landen een stuk competitiever en doen landen er alles aan om hun eigen voedselvoorraad veilig te stellen. De gemiddelde temperatuur stijgt dan 3,6 graden wereldwijd tot 2100.


5. Dramatisch toekomstbeeld: 4,4 graden stijging

Volgens de onderzoekers moet het laatste scenario koste wat kost worden vermeden. In het toekomstbeeld dat ze SSP5-8.5 noemen, wordt in het slechtste geval rekening gehouden met een stijging van de gemiddelde temperatuur met 4,4 graden. De CO2-uitstoot is in 2050 al verdubbeld.

Drie jaar lang werkten 234 wetenschappers uit 66 landen aan het rapport. Zij hebben gezamenlijk zo’n veertienduizend studies gelezen en samengevat. Hoewel er al veel bekend is over het klimaat, en het IPCC al jarenlang verreweg de belangrijkste bron is van klimaatkennis voor regeringsleiders, is elke update welkom. Van tevoren was al duidelijk dat het langverwachte rapport scherper dan ooit zou zijn over de toekomst van het klimaat.

Ook probeert het IPCC de gevolgen van klimaatverandering benaderbaar te maken voor het publiek met een speciale Klimaatatlas:
https://interactive-atlas.ipcc.ch/


Blog Trouw, 09-08-2021 (ANP)