Hoeveel stemmen kost een zetel?


De lijststem heeft alweer een aanval op haar bestaan overleefd. Ze telt nog voor een derde mee


Het principe is mooi: de personen die de meeste stemmen krijgen, krijgen ook een zetel in de gemeenteraad. En de allerbesten onder hen worden schepen. De absolute primus wordt burgemeester. Helaas of gelukkig maar: van een dergelijke absolute democratie is in ons Vlaanderen nog geen sprake.

Wie gaat stemmen, kan namelijk kiezen: het bolletje bovenaan de lijst kleuren of één of meerdere kandidaten aanduiden. Steeds meer mensen doen, zeker bij gemeenteraadsverkiezingen, dat laatste.

Toch brengt nog altijd tien procent een lijststem uit. Die stem betekent: 'ik steun de partij en de volgorde van de kandidaten op de lijst'. Het betekent dus ook dat u de kandidaten bovenaan de lijst meer steunt dan de kandidaten onderaan.

De lijststem is belangrijk bij het bepalen wie uiteindelijk gaat zetelen. Vroeger had die stem haar volle gewicht, later werd het gewicht gehalveerd en aanvankelijk zou deze Vlaamse regering haar gewicht helemaal neutraliseren. Zover is het niet gekomen. De lijststem telt nu nog voor een derde mee. Van een compromis gesproken!

Om dit systeem echt te begrijpen, is een voorbeeld broodnodig.

De uitslag van de partij Oker:

Aantal lijststemmen 800

Ann 750 stemmen

Kurt 700

Bram 800

Cindy 700

Thomas 125

Wendy 60

Sofie 850

Dries 880

Stel dat de partij hiermee vier zetels haalde en dat in totaal 1.500 mensen voor Oker hebben gestemd (dat kan: u kan op meer dan één kandidaat stemmen).

Wanneer de lijststem niet meetelt, is het simpel: Dries, Sofie, Bram en Ann zetelen.

De lijststem telt echter wel mee en dus moeten we rekenen.

Eerst is het verkiesbaarheidscijfer nodig: hoeveel stemmen moet je hebben om de zetel voor Oker te krijgen. Om dat cijfer te berekenen, vermenigvuldigen we het stemcijfer 1.500 met het aantal zetels (4). En dat delen we door het aantal zetels + 1 (5). Het verkiesbaarheidscijfer is dus 1.200.

Niemand heeft zoveel stemmen gehaald en dus is niemand meteen zeker van een zetel. Meteen komt de lijststem in beeld. Die lijststem vormt een 'pot' waaruit kandidaten kunnen putten om het verkiesbaarheidscijfer te halen.

Hoe groot is die pot? Vermenigvuldig het aantal lijststemmen met het aantal behaalde zetels (800x4 is 3.200). Pas dan wordt dat aantal gedeeld door drie. Politiek Vlaanderen heeft namelijk beslist dat de lijststem nog voor een derde meetelt.

De pot is 1.066 stemmen groot en de eerste die daaruit mag putten, staat bovenaan de lijst.

Ann (750 stemmen) krijgt er 450 bij om het verkiesbaarheidscijfer (1.200) te halen. In de pot zitten nu nog 616 stemmen.

Kurt (700 stemmen) krijgt er 500 bij om het verkiesbaarheidscijfer te halen. In de pot zitter er nog 116.

Dat is te weinig om iemand aan het verkiesbaarheidscijfer te helpen. De andere twee zetels gaan naar de kandidaten met de meeste stemmen: Dries en Sofie.

Bram die nochtans meer fans had dan Ann en Kurt, krijgt niets.


Meteen is duidelijk dat de lijststem nog wel degelijk een invloed heeft. Bij een partij die iets of wat zetels haalt, kunnen de bovenste twee van de lijst zowat op beide oren slapen dankzij de lijststem. Op die manier kan een partij iemand in de gemeenteraad loodsen door hem of haar hoog op de lijst te zetten.

Vroeger werd dat systeem vooral gebruikt om minder populaire studaxen in de raad te loodsen of om vers bloed aan te brengen. Nu is het vooral een systeem om een kandidaat van de kleine kartelpartner een zetel te gunnen. Niet toevallig waren het net Spirit en N-VA die het meeste hebben gelobbyd voor de lijststem.

Het verhaal is overigens nog niet gedaan. Soms verzaakt een verkozen gemeenteraadslid aan zijn zetel. Omdat hij zwaar ziek is, geen zin meer heeft, verhuist of tot ontslag wordt gedwongen. In dat geval moet dat gemeenteraadslid worden opgevolgd.

Door wie? Bij de gemeenteraadsverkiezingen is er geen 'aparte lijst' met opvolgers terug te vinden onder de lijst met effectieve kandidaten op het stembiljet. Men rangschikt de niet-verkozen kandidaten uit de verkiezingslijst als 1ste, 2de opvolger.

De effectief verkozen kandidaten tellen natuurlijk niet meer mee en schrappen we. Om de volgorde van de overblijvers te bepalen, gaan we daarna weer te werk met verkiesbaarheidcijfer en de pot lijststemmen.

Meer info:

www.dewakkereburger.be

binnenland.vlaanderen.be/verkiezingen/navigatie-paginas/faq-uitslagen.htm


DS, 02-09-2006

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB