‘Chinezen moeten zich aanpassen of opkrassen’


Tanzania verwerpt een door China geplande haven na een lek. ‘Dit is een opmerkelijk voorbeeld van dekolonisering.’


Het havenstadje Bagamoyo in Tanzania is voorlopig nog schilderachtig: opslaghuizen voor de Arabische karavanen die eeuwen geleden toekwamen, Duitse koloniale gebouwen en resorts om te genieten van het witte strand. Als China zijn zin krijgt, blijft dat niet zo. Bagamoyo moest tegen 2020 een haven worden ter waarde van 10 miljard dollar. Met een industriezone, spoorlijnen, wegen en ontginning van gas en olie in de buurt. Het is een stereotiep voorbeeld van de Chinese ‘Zijderoutes’ (Belt and Road Initiative) waarbij Peking grootschalige infrastructuur bouwt in het buitenland.

De Tanzaniaanse president Magufuli trekt nu een streep door dat project. Het was zijn voorganger Kikwete die er in 2013 toestemming voor gaf. Maar de havenautoriteit liet weten dat ‘dit project niet in onze nationale ontwikkeling past’ en dat de ‘Chinezen ons niet als schoolkinderen moeten behandelen’.


Schaamrood

Tanzania eist een aanpassing van de vergaande voorwaarden (zie inzet) of anders mag de Chinese investeerder vertrekken. ‘Dit was een wurgcontract dat Tanzania met handen en voeten zou binden’, zegt Afrika-analist Koen Vlassenroot (Universiteit Gent) over het Chinese eisenpakket.

Peking staat bekend om zijn discretie en neiging tot achterkamerdeals in het afsluiten van buitenlandse investeringen. Lekken zijn zeldzaam en veroorzaken steevast schaamrood op de wangen van onderhandelende partijen. Toen een Pakistaanse krant een gedetailleerd document uitbracht met Pekings plannen voor de nieuwe haven van Gwadar (DS 19 mei 2017) bleek dat China Pakistan als een vazalstaat beschouwde.

‘Door dit zo transparant op tafel te gooien, maakt Magufuli een statement’, zegt Vlassenroot. ‘Aanpassen aan onze manier van werken of opkrassen, daar komt het op neer. Het is een opmerkelijk voorbeeld van dekolonisering in de praktijk.’ ‘Dit is een zeldzaamheid in de Afrikaans-Chinese relaties’, tweette Eric Olander (The Africa-China Project).


De bulldozer

Magufuli probeert al sinds mei de onderhandelingen over de haven te heropenen. Deze stap verrast Hans Merket, Tanzaniakenner bij de International Peace Information Service (IPIS), niet.

‘Magufuli staat bekend als de bulldozer, omdat hij graag met de grove borstel door het economische beleid gaat’, zegt Merket. ‘Hij werd in 2015 verkozen om de Tanzaniaanse soevereiniteit te herstellen en weerwerk te bieden aan buitenlandse investeerders. Die hebben, onder meer door opgelegde hervormingen van de Wereldbank en het IMF, Tanzania lang oneerlijke contracten kunnen opdringen.’

Eerder dwong Magufuli goudproducent Barrick om minstens 16 procent van de eigendomsrechten van de Tanzaniaanse goudmijnen over te dragen aan de staat. ‘Hij verkreeg dat door de sector twee jaar lam te leggen met een uitvoerverbod en te dreigen met monsterboetes’, zegt Merket. ‘Magufuli focust zich meestal op de juiste problemen, maar niet altijd met een doordachte strategie of geduld.’ Volgens Merket heeft Peking zich in de regio ook niet altijd populair gemaakt met investeringen. ‘De wegen die de Chinezen aanlegden, gingen snel kapot en ze brachten vaak een eigen ploeg mee in plaats van Afrikanen in te schakelen.’

Hoe kan Tanzania zo’n gigantische investeerder tegen de muur zetten? ‘Misschien heeft Magufuli een alternatieve investeerder achter de hand’, zegt Vlassenroot. ‘Tegenwoordig kan Afrika niet alleen Europa en China, maar ook Brazilië, Turkije en investeerders uit het Midden-Oosten tegen elkaar uitspelen. Een aantal Afrikaanse leiders denkt meer op lange termijn na over economische ontwikkeling.’ Rwanda en Ethiopië tonen hoe snel de economische vooruitgang kan gaan onder leiding van autoritaire, maar op resultaat gerichte leiders.

Volgens Vlassenroot moeten die leiders ook rekening houden met hun jonge bevolking. ‘De Afrikaanse millennial is geconnecteerd, kritisch en niet zomaar in de hand te houden,’ zegt hij. ‘Ze willen vooruitgang zien, dat begint een impact te hebben op de politieke cultuur.’


Zeldzame details uit China’s gelekte contract

In ruil voor zijn investering stelde Peking vijf eisen die Tanzania nu verwerpt:

• 99 jaar lease van de haven. Tanzania vraagt nu 33 jaar.

• de opschorting van de belastingen.

• zeer voordelige tarieven voor water en elektriciteit.

• de holding China Merchants wilde zonder toestemming van de overheid nieuwe bedrijven kunnen opstarten, zonder onderworpen te zijn aan inspecties en *regulering door de administratie.

• Tanzania zou het recht verliezen om havens te ontwikkelen die direct concurreren met Bagamoyo.


DS, 25-10-2019 (Giselle Nath)

Bijgesloten Plaatje(s)