Hoe fake news uit Saudi-Arabië het Westen bespeelt


Bij het begrip 'buitenlandse inmenging' denken we in het Westen al snel aan Chinese spionnen of Russische trollenfabrieken. Maar ook vanuit Saudi-Arabië wordt online propaganda verspreid om onze publieke opinie te beïnvloeden. En soms lukt dat zelfs.


De Nederlandse journalist Joost Niemöller, bekend om zijn erg migratiekritische standpunten, deelde op 8 oktober het artikel 'Soros, Merkel en de moslimbroederschap: de mensenhandeldriehoek' met zijn bijna 50.000 Twitter-volgers. Het beschreef een ingewikkeld complot waarbij ngo's gesubsidieerd door de Hongaars-Amerikaanse liberale filantroop George Soros - de zondebok in heel wat samenzweringstheorieën - zouden samenspannen met de IS, de moslimbroederschap en de Turkse president Recep Tayyip Erdogan om Europa te overspoelen met vluchtelingen. En dat alles met de goedkeuring van de Duitse bondskanselier Angela Merkel. Het verhaal was volledig van de pot gerukt, maar leek enigszins op extreemrechtse theorieën over de 'omvolking' van Europa. Dat was waarschijnlijk ook waarom de tweet van Niemöller, die bijdragen leverde voor onder meer het nieuwsplatform Ongehoord Nederland, nog honderden keren werd gedeeld en geliket op Twitter.

Een onzinartikel dat druk circuleert op sociale media is niet zo uitzonderlijk, maar opvallend was hier dat het stuk verscheen op The Herald Report, een Saudische propagandawebsite die zich voordoet als een nieuwssite. Hoe komt fake news uit Saudi-Arabië in Europa terecht?


Smeercampagne

The Herald Report werd opgericht in 2016. De drijvende kracht was aanvankelijk de Saudische doctoraatsstudent Majed Aleisa, die later een klein kransje medewerkers rond zich verzamelde. De enige voorwaarde om gepubliceerd te raken, was een inhoudelijke afstemming op de buitenlandpolitiek van Saudi-Arabië, vooral dan in het Midden-Oosten. De inslag van The Herald Report was telkens anti-Iran, anti-Qatar en anti-Turkije - geopolitieke concurrenten van Saudi-Arabië - en opvallend pro-Donald Trump. Heel wat auteurs hadden banden met de Iraanse oppositie in het buitenland, vooral dan de militante organisatie MEK (Mujahedin-e- Khalq), die door Saudi-Arabië ondersteund wordt. Er verschenen volop stukken met titels als 'Waarom de Amerikaans-Saudische alliantie zal overwinnen' en 'Elke "diplomatie" met de mullahs in Iran is gedoemd om te falen'.
De accounts van deze Saudische propaganda-kanalen werden door Twitter verwijderd.

De propaganda ging naar een hoogtepunt toen de journalist en Saudische dissident Jamal Khashoggi, columnist bij The Washington Post, in 2018 vermoord werd door Saudische overheidsagenten. Aleisa verliet toen The Herald Report om hoofdredacteur te worden van Middle East Guardians, een nieuwe website die zichzelf een 'factheckorganisatie' noemde maar er louter op gericht was om desinformatie te verspreiden over Khashoggi's verdwijning. Zo probeerde Middle East Guardians aan te tonen dat Khashoggi een 'fake verloofde' had die misschien wel zélf achter zijn verdwijning zat. Deze smeercampagne kreeg enige weerklank in de Verenigde Staten, vooral bij prominente Republikeinse commentatoren. Twitter verwijderde de accounts van Aleisa, Middle East Guardians en The Herald Report.

Na een korte periode van inactiviteit verscheen in 2020 een nieuwe Saudische naam aan het hoofd van The Herald Report: Turki Al-Owerde. Over hem is weinig bekend, behalve dat hij momenteel, samen met de Saudische kroonprins Mohammed bin Salman en tientallen anderen, in de VS is aangeklaagd door Al Jazeera-journaliste Ghada Oueiss. Zij beschuldigt Al-Owerde ervan deel uit te maken van een gecoördineerde intimidatiecampagne waarbij ook haar telefoon werd gehackt en intieme foto's zijn gelekt.


Avant-garde-imam

In de tweede helft van 2020 kreeg The Herald Report er een opvallende nieuwe kracht bij: Anna Sacher uit Oostenrijk. Volgens haar bio is ze een 'freelancejournalist' die zou helpen om 'de mainstreammedia in Europa te ontmaskeren'. Het artikel dat Soros, Merkel en Erdogan beschuldigde van mensenhandel, en dat gedeeld werd door Joost Niemöller, was van haar hand. Op de blogsite Medium onderhoudt Sacher ook een archief met Duitstalige versies van pro-Saudische artikels.

Anna Sacher is de schuilnaam van een Oostenrijkse vrouw, Ulli M., die op Twitter een voorgeschiedenis heeft als opvallende superfan van het Saudische regime. 'Ik wil Saudi-Arabië positief promoten in mijn land. Iemand ideeën?', tweette ze al in februari 2019. De toekomstige hoofdredacteur Turki Al-Owerde wees haar toen al op het bestaan van The Herald Report. De socialmedia-accounts van M. schetsen het beeld van een oprechte fan van het Saudische regime, die trots is op haar honderden volgers uit de woestijnstaat en houdt van de bijval die ze uit die hoek krijgt.

Behalve die ene retweet door Joost Niemöller is er trouwens nog een link tussen Nederland en het Saudische propagandaorgaan.. In de zomer van 2019 verscheen op de site een 'open brief aan president Trump' van de hand van Salima el Musalima, een Nederlandse kunstenares die zichzelf 'avant-garde-imam' noemt. Ook met haar nam Aleisa contact op. Ze zag er geen graten in om op de Saudische site te publiceren.


Platte aarde

The Herald Report lijkt aanvankelijk niet meteen een verfijnde propagandaoperatie te zijn geweest. In gearchiveerde versies van de site vind je nog enkele bizarre artikels geschreven door stichter Aleisa in 2017, waarin hij verklaart dat 'de maanlanding fake was' en dat flat earthers - die geloven dat de aarde geen bol maar een platte schijf is - over 'sluitende argumenten' beschikken. 'Zou de flat earth-theorie de sleutel kunnen zijn om de samenzwering van 9/11 aan het licht te brengen, of zullen de mensen achter de theorie worden geïnfiltreerd door de CIA en de KGB om hun reputatie te ruïneren door buitenaardse samenzweringen in hun naam te verspreiden?', mijmerde Aleisa toen in een onsamenhangend betoog.

Sinds midden januari is de website van The Herald Report niet langer bereikbaar. Het archief aan artikels is verdwenen. Op de frontpage staat enkel nog een boodschap dat de site door 'extreme censuur' voor bepaalde termijn 'op pauze' staat. 'Het was leuk zolang het duurde, en we hebben wel de aandacht kunnen trekken', klinkt het nog. Maar daarmee is de kous niet af: er bestaan nog talloze sites met een soortgelijke pro-Saudische inslag, zoals The Milli Chronicle, waar ook Al-Owerde en Anna Sacher al aan meewerkten. In omgekeerde richting zijn er ook heel wat Turkse, Iraanse en Qatarese initiatieven die in de online propagandaoorlog met Saudi-Arabië allerlei Engelstalige boodschappen verspreiden. Het is daarbij moeilijk te achterhalen of het gaat om geïsoleerde superfans die burgerjournalist spelen, of om initiatieven die daadwerkelijk ondersteund of gepromoot worden door de regimes in die landen. In het Westen heeft die propaganda zelden een grote impact. Ze circuleert normaal alleen in een klein kringetje van believers.

Behalve, natuurlijk, wanneer ook Nederlandse journalisten erin trappen.


Knack, 10-02-2021 (Rien Emmery)