Opinie: “Vakken in vreemde taal krijgen is wél goed voor het Nederlands”



Vanaf volgend schooljaar kunnen secundaire scholen tot twintig procent van hun vakken in een andere taal dan het Nederlands geven, bijvoorbeeld geschiedenis in het Frans. Deze vorm van leren, Content Language Integrated Learning (CLIL), bracht in de media een felle discussie op gang. Volgens sommigen zou CLIL voor een achteruitgang van de kennis van het Nederlands zorgen. Anderen zijn ervan overtuigd dat het de kennis van de vakinhoud negatief beïnvloedt en dat dit type van onderwijs alleen geschikt is voor ‘slimme’ leerlingen van welgestelde ouders. Mijn ervaring en de wetenschap tonen iets anders aan.

CLIL is namelijk niet zomaar het geven van een vak in een andere taal. Het gaat om een CLIL-methode, waarbij vier aspecten centraal staan: communicatie, vakinhoud, cultuur en cognitie. Het aspect Communicatie spreekt voor zich, het doel is namelijk de vreemde taal zo goed mogelijk te beheersen. De CLIL-leerkracht en de taalleerkracht werken daarin heel nauw samen. Het tweede aspect, Vakinhoud, verwijst naar de optimale kennis van het vak. Door het vak in een andere taal te geven, mager geen inhoud verloren. Ten derde zorgt de CLIL-methode met het aspect Cultuur ook voor een (intercultureel) bewustzijn: de leerlingen openstellen voor vreemde talen en culturen. Tot slot beoogt de CLIL-methode ook cognitieve effecten, namelijk een betere werking van het brein en bijgevolg ook van leerproces van de leerling.

De Vlaamse regering is hiervoor niet over één nacht ijs gegaan. Ze heeft dit besluit pas goedgekeurd na de positieve wetenschappelijke evaluatie van de negen Vlaamse proeftuinscholen, die in 2007 met CLIL van start waren gegaan. Deze positieve resultaten sluiten ook aan op internationaal onderzoek naar CLIL. Daarin worden o.m. de volgende voordelen van het CLIL naar voren geschoven:

1. De kennis van de vreemde taal gaat er duidelijk op vooruit, zeker in vergelijking met het traditionele vreemdetalenonderwijs. Deze vooruitgang is eenvoudig te verklaren: ze krijgen immers meer aanbod in die vreemde taal, aangevuld met de traditionele lessen Frans, Engels of Duits. Leerlingen zijn dan ook veel vlotter in de vreemde taal en hebben minder spreekangst.

2. CLIL heeft een positief effect op de kennis van de moedertaal. In tegenstelling tot wat het buikgevoel van velen zegt. Leerlingen gaan door CLIL net bewuster met hun moedertaal om. De discussie over de achteruitgang van het Nederlands heeft niets met vreemdetalenonderwijs te maken. De beperkte schrijfvaardigheid, waar ik overigens als docent Nederlands dagelijks mee te maken krijg, is het gevolg van het feit dat er in het secundair onderwijs over het algemeen minder aandacht wordt besteed aan schrijfvaardigheid in het algemeen en spelling in het bijzonder. Recent onderzoek toont aan dat leerlingen aan het einde van de basisschool wel goed kunnen spellen, maar dat die kennis aan het einde van het secundair onderwijs voor een groot deel verloren is gegaan, vooral in het beroepsgericht onderwijs. Dat geldt trouwens niet alleen voor spelling maar voor schrijfvaardigheid in het algemeen.

3. De kennis van het vak gaat er niet op achteruit. Dat blijkt uit onderzoek. Er wordt in CLIL namelijk ruimschoots aandacht besteed aan de specifieke woordenschat van het vak zodat de leerlingen goed kunnen begrijpen waar de les over gaat.

4. Leerlingen zijn meer gemotiveerd om die taal te leren. Ook dat blijkt uit onderzoek. Hun attitude t.o.v. die vreemde taal is duidelijk veel positiever in vergelijking met het traditionele vreemdetalenonderwijs.

5. Meer talen leren heeft een positief effect op het brein, blijkt uit internationaal onderzoek en recent onderzoek aan de VUB. Het brein van meertaligen moet namelijk minder inspanning doen om bepaalde cognitieve taken, zoals bijvoorbeeld rekentaken, te verwerken. Ook is het zo dat meertalige mensen die vloeiend tussen twee talen switchen, beter scoren op cognitieve taken dan meertaligen die dat niet kunnen.

Zijn er dan geen nadelen aan verbonden, hoor ik u denken. Eigenlijk niet. Er zijn wel bepaalde zaken waarmee men rekening moet houden. Zo moet de school goed omkaderd worden en moet de school zich vanzelfsprekend ook goed voorbereiden vooraleer ze met CLIL van start gaat. Ze moet didactisch materiaal ontwikkelen, zich bijscholen in de CLIL-methode … Het is dan ook aangewezen om de lerarenopleiding en de inspectie hier nauw bij te betrekken zodat de CLIL-leerkrachten kwaliteitsvol onderwijs kunnen aanbieden. Ten tweede wordt er van de CLIL-leerkrachten verder ook verwacht dat ze een hoog niveau in de vreemde taal hebben en zich daar desnoods nog verder in bijscholen. Ten derde is het belangrijk dat er in de taallessen zelf, dus niet de CLIL-lessen, ook specifieke aandacht is voor accuraatheid, zodat de leerlingen niet alleen vlot zijn in de vreemde taal maar zich ook correct in die taal kunnen uitdrukken.

Tot slot wil ik benadrukken dat CLIL niet alleen voor de ‘intelligente’ leerlingen, maar voor àlle leerlingen, met inbegrip van de anderstaligen, bestemd is. CLIL zal voor meer intelligente kinderen misschien eenvoudiger zijn, maar dat geldt vanzelfsprekend ook voor het reguliere onderwijs. Het is fout te denken dat zij ‘al zoveel problemen met het Nederlands hebben’ en dat die alleen nog maar zullen toenemen wanneer zij CLIL-onderwijs volgen. Uit internationaal onderzoek blijkt dat ook anderstalige kinderen wel bij de CLIL-aanpak gebaat zijn. De problemen waarmee ze in ons onderwijs te kampen hebben, hebben ook vaak niet alleen met taal te maken, maar vooral met allerlei sociale en culturele factoren, waar jonge leerkrachten vaak onvoldoende op voorbereid worden.

En wat dan met taalzwakke leerlingen, leerlingen met dyslexie en andere leerstoornissen? Het moge duidelijk zijn dat leerlingen die leerproblemen hebben, die ook in CLIL zullen hebben, en dus net als in het reguliere onderwijs, bijkomende zorg nodig hebben.

Uit het voorgaande kan men besluiten dat CLIL een succesvolle manier is om het vreemdetalenonderwijs voor àlle leerlingen in Vlaanderen te verbeteren. Ze zijn meer gemotiveerd, leren beter en boeten niets in aan vakkennis. Als we onze leerlingen goed willen voorbereiden op de toekomst, dan mogen we niet achterop hinken bij onze Europese buren, waar CLIL al, en met succes, is ingevoerd.

Barbara De Groot

Dr. Barbara De Groot
Vrije Universiteit Brussel
Vakgroep Toegepaste Taalkunde

Bron: Klasse, http://www.klasse.be/leraren/39719/...ds#.Uop5xtI2Z1w
Datum: 13 november 2013
Mening: Ik geloof niet dat vakken in vreemde talen zullen bijdragen aan kwalitatief beter onderwijs. De leerkrachten moeten die vreemde taal al perfect beheersen, maar de leerlingen moeten de taal ook goed beheersen. Ergens geloof ik wel in dit CLIL-systeem, maar er zal nog veel meer onderzocht moeten worden om het systeem te optimaliseren. Volgens mij zou dit ook enkel mogelijk zijn in het ASO, in de talenrichtingen. Je hebt leerlingen met taalknobbels, leerlingen met wiskundeknobbels,... en die individuele verschillen moeten gerespecteerd worden. Het is niet dat één iemand goed Frans kan, dat ineens heel de school vakken als geschiedenis of aardrijkskunde in andere talen moet krijgen. Ik vind dat mevrouw De Groot nog eens goed moet nadenken wat er met de leerlingen zal gebeuren die minder goed zijn in talen. Ik begrijp haar argument wel dat hun kennis erop vooruitgaat, maar ik geloof niet dat ze er enorm hard op vooruitgaan. Volgens mij zouden leerlingen zonder taalknobbels het moeilijker hebben om een algemeen vak te studeren wanneer dit in een andere taal gegeven wordt.