Als je Bob Woodwards boek over Trump uit hebt, vrees je het ergste voor Amerika

Bob Woodward, Angst. Trump in het Witte Huis, Prometheus; 480 blz.


Bob Woodward schreef ‘Fear’ zeker niet om de lezer op te vrolijken. Vanaf de omslag van de Engelse editie (en de Nederlandse, die afgelopen donderdag verscheen) staart Donald Trump door een rood waas de wereld in.


Uit de eerste gebeurtenis in het Witte Huis waarvan hij je deelgenoot maakt, kun je meteen al opmaken dat het machtigste land ter wereld in een bestuurlijke crisis verkeert.

En toch is het soms lachen geblazen. Dat een louche projectontwikkelaar en reality-tv presentator bijna per ongeluk president wordt en die functie daarna een zeer persoonlijke invulling geeft, is nu eenmaal een recept voor komische scènes. Neem het bezoek afgelopen februari van de toenmalige Australische premier Malcolm Turnbull. Acht maanden eerder hadden Turnbull en Trump elkaar tijdens de G20-top in Hamburg gesproken, en toen had Trump beloofd dat er geen extra invoerheffingen zouden komen op Australisch staal. Tijdens de voorbereiding van het bezoek bleek Trump dat te zijn vergeten of te willen vergeten. “Ik ga dat gewoon ontkennen”, kondigde hij aan.

Maar hij kreeg de kans niet, doordat Turnbull die vorige ontmoeting stap voor stap met hem ging doornemen. Wist Trump nog dat hij Turnbull had uitgenodigd in de tegen afluisteren beschermde ruimte die speciaal voor de president in Hamburg was gebouwd? Ja, dat wist de president nog - die ruimte was daarna door zijn geschrokken beveiligers meteen afgebroken, want een buitenlander, ook al is hij de Australische premier, zou wel eens afluisterapparatuur kunnen hebben achtergelaten. Maar goed, wist Trump nog hoe ze hadden gesproken over het unieke staal van Australië, en het handelsoverschot dat de VS met Australië hebben. N...ja. “En u vond het goed dat Australië niet onder de invoerrechten zou vallen.” Trump: “O ja, dat staat me nog wel bij.” Tot zover de meesteronderhandelaar.


Geen feilloos bouwsel

Woodward vertelt dat Gary Cohn, de economische adviseur van de president, op dat moment ook in de lach schoot. Als lezer ga je je afvragen of Cohn misschien zelf de Australische premier dat effectieve script aanreikte. Zo vertrouwd raak je bij het lezen van ‘Angst’ met het provisorische bouwsel van procedurele veiligheidsgordels, vangrails en luchtkussens dat is opgebouwd om het presidentschap van Donald Trump niet in deze of gene afgrond te laten storten.

Soms laat de president zich bepraten. In december veroorzaakte hij bijna een oorlog met Noord-Korea. Hij vatte het plan op, via Twitter het bevel te geven dat de gezinsleden van Amerikaanse militairen in Zuid-Korea het land uit moesten. Dat zou volgens hem de druk op Noord-Korea opvoeren. Maar volgens het ministerie van defensie was er een levensgrote kans dat het land het zou opvatten als de opmaat tot een aanval, en zelf het vuur zou openen.

Soms wordt hij geholpen op een manier die Woodward betitelt als ‘administratieve staatsgreep’. Een adviseur, soms Gary Cohn, soms Trumps secretaris Rob Porter, wandelt onopvallend het Oval Office binnen en grist een document van het bureau van de president, zodat hij het niet zal ondertekenen en een economische of politieke crisis veroorzaken.

Feilloos is dat bouwsel niet. Uitvoerig staat Woodward stil bij de nasleep van een racistische en antisemitische demonstratie vorig jaar in Charlottesville, Virginia. Nadat onder tegendemonstranten een dode was gevallen, werd van de president verwacht dat hij het geweld zou veroordelen. Er werd een tekst in die trant voor hem geschreven, maar Trump voegde er spontaan aan toe dat er geweld was geweest ‘van vele kanten’.

Dat gaf grote opschudding. Ook Republikeinen vielen Trump erover aan. Een nieuwe toespraak moest de brand blussen. Trump worstelde met de tekst. “Hij wilde niet klinken alsof hij toegaf aan politieke correctheid”, schrijft Woodward, zoals steeds in het boek vertellend alsof hij er bij was, op basis van bronnen die hij niet bij naam noemt.


Breekpunt

Trump veroordeelde uiteindelijk racisme, ‘als iemand die ertoe gedwongen wordt, in een gijzelaars-video’. Zijn medewerkers beloonden hem met uitbundige lof. “Een van de hoogtepunten van uw presidentschap”, zei Gary Cohn.

Maar die avond keek Trump zoals gebruikelijk naar de rechtse zender Fox News en hoorde daar van een politiek verslaggever een analyse die alles voor hem bedierf: dit was een koerscorrectie. Hij had een grote fout gemaakt, zei hij tegen Porter. “Doe nooit concessies. Bied nooit je excuses aan. Ik had niets verkeerds gedaan, waarom zwak lijken?” Een dag later ging hij tijdens een persconferentie op de oude toer: “Beide kanten treft verwijt, en er waren ook prima mensen aan beide kanten.”

Dat was een breekpunt. Niet alleen in de Amerikaanse publieke opinie, waar de voor- en tegenstanders van Trump elkaar nauwelijks meer iets te zeggen hadden, maar ook in het Witte Huis. Gary Cohn diende zijn ontslag in, maar werd door Trump overreed om te blijven. Porter bleef, maar besefte dat zijn pogingen om uit Trump een presidentieel figuur te boetseren, zinloos waren. “Dit is geen presidentschap. Dit is niet langer het Witte Huis. Dit is een man die gewoon is wie hij is.”


Liegen uit gewoonte

Wat voor man de Amerikanen met Donald Trump in het Witte Huis hebben gehaald, dat is vooral wat Woodward duidelijk probeert te maken in zijn spijkerharde en overtuigende reconstructies. Hij schildert de president als iemand die liegt uit gewoonte. Die nauwelijks informatie opneemt, en al helemaal niet als die in strijd is met zijn overtuiging. En die boven alles niet voor zwak versleten wil worden.

De titel van zijn boek motiveert Woodward met een uitspraak van Trump zelf: “Echte macht is - ik zeg het niet graag - angst.” Maar na het lezen ben je niet bang voor Trump zoals die dat zelf bedoelt. Je vreest, met de schrijver, het ergste voor Amerika.

Oordeel: spijkerharde en overtuigende reconstructie.


Trouw, 23-09-2018 (Bas den Hond)