Wie is bang van de 65-plusser?

Ive Marx


No country for old men is de titel van een film van de gebroeders Coen. Vreemde titel eigenlijk. Je komt in de VS op een doorsneedag nu net opvallend veel oude mensen tegen, vind ik.


Ga naar een concert in Carnegie Hall en het is daar een komen en gaan van senior citizens (een zoveel mooiere term dan bejaarden, niet?), die daar rondschuifelen alsof het hun living is. Ik verdenk sommigen ervan dat ze al een abonnement hebben van de tijd dat Toscanini daar nog dirigeerde.

Sommigen komen trouwens aan met Access-a-ride, een openbare taxiservice voor mensen met een beperking die niet (meer) op het openbaar vervoer kunnen. De taxidienst kost zoveel als een metroticket (2,75 dollar), rijdt dag en nacht, en oudere mensen gebruiken hem massaal.

In winkels in de VS is het normaal om geholpen te worden door mensen die bij ons steevast al 20 jaar met pensioen zijn. In de sector waarin ik werk, is stoppen met 65 veeleer de uitzondering dan de regel. Professoren van 70 of 80 jaa zijn er echt de normaalste zaak van de wereld. Op een conferentie niet zo heel lang geleden hoorde ik Nobelprijswinnaar Economie Robert Solow (nu 98) een kraakheldere uiteenzetting geven. Al even memorabel vond ik een lezing van de 85-jarige socioloog Joe Feagin, een stuk lucider dan alle min 65-jarigen op de conferentie samen. Plutocraten zoals Warren Buffet (92) of Charlie Munger (99) orakelen nog vaak in de media. Zelfs iemand als Henri Kissinger (bijna 100) wordt nog om zijn mening gevraagd. En, niet te vergeten, de strijd om het presidentschap zal vermoedelijk gaan tussen Joe Biden (80) en Donald Trump (76).

Ik bedoel maar, oudere mensen zijn in de VS deel van het dagelijkse leven, meer dan hier. Het toont nog maar eens de complete absurditeit aan van het verplicht met pensioen sturen van relatieve piepkuikens zoals een Frank Deboosere of Linda De Win. Als Mick Jagger (dra 80) zijn teksten nog kan onthouden en op een podium kan rondhossen, dan zal Frank Deboosere vermoedelijk nog wel een weerbericht kunnen brengen en Linda De Win een interview afnemen.

Moet iedereen tot 80 blijven werken? Dat zeg ik niet natuurlijk. In Amerika werken oude mensen soms alleen omdat ze het geld nodig hebben. Maar er is een heel groot verschil tussen moeten en mogen. Mijn punt is dat een samenleving als de Amerikaanse minder meegaat in de premisse dat je vanaf 65 jaar (of pakweg 75) te oud bent om nog veel goed te doen en dat je bijgevolg maar best met onzachte dwang naar de uitgang wordt geduwd.

De VS zijn daar trouwens niet uniek in. Wij, Belgen, zijn een buitenbeentje in de rijke wereld (zoals gewoonlijk). We hebben zowat de laagste effectieve pensioenleeftijd in de rijke wereld en de tewerkstelling bij 65-plussers is bij ons al helemaal verwaarloosbaar. In landen als Noorwegen of de VS werkt nog zowat 30 procent van de 65-plussers, in Denemarken of Zweden is dat meer dan 20 procent. In IJsland zelfs bijna de helft.

Gaat dat daar dan niet ten koste van jobs voor jongere mensen? Natuurlijk niet.

Het lijkt alsof wij nog in de tijd van de Wereldtentoonstelling van 1958 leven, toen de levensverwachting inderdaad iets boven de 65 lag. Nu is dat een heel stuk in de 80. Als je mensen met 65 verplicht met pensioen stuurt en je bijgevolg zelden mensen van die leeftijd nog professioneel ziet functioneren, dan ga je gaandeweg nog echt geloven dat ze dat niet meer kunnen. Leeftijdsdiversiteit is misschien wel de meest stiefmoederlijk behandelde vorm van diversiteit.

Wie weet gaat een of andere politieke partij, op zoek naar vergeten kiezers, ooit nog eens ontdekken dat er nog actief leven is na 65. Dat de 65-plussers andere besognes hebben dan hun pensioen en de terugbetaling van hun hoorapparaat. Dat ze nog een actieve rol kunnen en misschien ook willen spelen, professioneel of niet. Dat ze bijvoorbeeld behoorlijk toegankelijk openbaar vervoer willen, om zo maar eens iets te noemen. Iemand moet mij eens uitleggen waarom het bij ons steeds weken of maanden duurt voor een defecte lift of een roltrap in een station weer werkt, als ze al er überhaupt zijn. Simpel toch, niet? Je vraagt je echt af waar de verantwoordelijke politici en al die overbetaalde spoorbonzen zoal de hele dag mee bezig zijn.

Ja, wie weet gaat een partij ooit zelfs eens iets als Access-a-ride voorstellen. In een land waar politici toch graag met geld smijten, is dat niet eens zo’n gek idee. En uiteraard moeten we onze arbeidsmarkt en pensioenstelsels eindelijk eens de 21ste eeuw binnenloodsen. Fat chance. Ze mogen dan wel jong zijn, onze politici, veel jeugdige daadkracht hebben we er nog niet van gezien.

Ive Marx is hoogleraar (UAntwerpen) in de opleiding sociaal-economische wetenschappen


DS, 02-05-2023