Beslissingen van beton


Meer burgerinspraak bij de besluitvorming. Dat is het doel van een nieuw Vlaams decreet. Maar het Oosterweeldossier maakt duidelijk dat er nog lang niet genoeg politieke wil is om dat decreet ook in de praktijk om te zetten, zegt MANU CLAEYS. Overheidsbeslissingen zijn en blijven meestal van beton.


Een van de oudste politieke trucs voor wie een beleidsbeslissing wil doordrukken: de tegenvoorstellen zo lang mogelijk negeren. Zo lang, tot je een punt hebt bereikt waarop je kunt zeggen: die voorstellen zijn misschien wel het overwegen waard, maar daarvoor is het nu te laat want de besluitvorming rond onze eigen beslissing is rond.

Sinds de jaren zeventig wordt die politieke strategie van voldongen feiten bemoeilijkt door eigentijdse regelgeving. Door inspraakprocedures, openbare onderzoeken en adviesrondes verloopt de besluitvorming in principe opener. Met meer inkijk dus. Checks-and-balances, zoals ze dat in de VS noemen. Op die manier worden overheden verplicht om alternatieve denkwijzen ernstig te nemen als ze politieke afwegingen maken.

Veel politici hebben het daar moeilijk mee: ze blijven voorstander van het oude regime. Daarom gaan ze nogal eigenzinnig om met de door henzelf goedgekeurde nieuwe inspraakwetgeving. Naar buiten toe vinden ze het prima dat burgers en adviesorganen gehoord worden, maar op politiek niveau waken ze erover dat de eigen beslissing voorsprong behoudt op de inspraakverlening. Dat de actieve participatie door de burgermaatschappij op die manier een lege doos blijkt op het moment dat die plaatsvindt.

Het Vlaamse modelvoorbeeld van die politieke aanpak is wellicht de Oosterweelverbinding. Tussen 1998 en 2005 werd de politieke beslissing daartoe zo stevig mogelijk in feiten omgezet. Toen eind 2005 de eerste inspraakronde werd georganiseerd en er alternatieven naar voren werden geschoven, klonk het politieke antwoord unisono: misschien wel goed bedacht, maar nu is het te laat om de steven nog te wenden. Want het dossier is al aanbesteed, de tekeningen liggen al klaar en ‘we zijn al zeven jaar bezig'.


Pijnpunten

Dat discours hield de politieke meerderheid nog vier jaar vol, inspraakronde na inspraakronde en onder steeds toenemende druk. Tot een onafhankelijke studie in maart 2009 de pijnpunten van het overheidsproject in kaart bracht en dat project vervolgens op een volksraadpleging in oktober van datzelfde jaar werd weggestemd. Had men in 2005 op een ernstige wijze omgesprongen met wat toen als alternatieven werd gesuggereerd, dan was er wellicht nooit een volksraadpleging gekomen en waren we nu al het best mogelijke project aan het bouwen.

Een ezel stoot zich geen tweemaal aan dezelfde steen. Maar voor de Vlaamse regering gaat dat gezegde in dit dossier niet op. Ook na de volksraadpleging bleef binnen de regering de consensus overeind dat het eigen project het beste was. De Antwerpse actiegroepen bleven ijveren voor een alternatief, namelijk een noordelijke bypass door de haven in plaats van een binnenstedelijke nieuwe autostrade. Want die autostrade zou alle doorgaande verkeer op de huidige ring verankeren en daartoe bijvoorbeeld aan het Sportpaleis een verkeerscomplex van 19 rijstroken noodzakelijk maken.

Toen vier maanden na de volksraadpleging een aantal bedrijfsleiders, transporteconomen en de Antwerpse actiegroepen samen een alternatief tracé voorstelden (het Meccanotracé), verzeilde de regering meteen in de oude modus. Op Kanaal Z zei minister-president Kris Peeters in die periode dat de regering haar eigen beslissing zou ‘betonneren'. Het tegenvoorstel werd geen blik waardig geacht. Het alternatieve tracé verkeerskundig laten modelleren weigerde de regering, ondanks de vaststelling dat uit een onafhankelijke modellering bleek dat dit alternatief goed werkte. Steeds klonk het politieke adagium: wacht uw tijd af, wacht op de inspraakrondes, dan kunnen jullie dat alternatief voorleggen en op dat moment zullen we het wel onderzoeken.


Gevangeniscomplex

We zijn intussen twee jaar verder. De eerste inspraakronde over de nieuwe Oosterweelverbinding wordt nu georganiseerd: een milieueffectenrapport wordt opgemaakt. Tijdens die procedure moet volgens de Europese regelgeving eindelijk het Meccanotracé officieel bestudeerd worden als valabel alternatief. Dat is ook aan het gebeuren. Maar wat stellen we nu vast? Dat in die twee voorbije (en verloren) jaren de Vlaamse regering alle vergunningen heeft geleverd voor het bouwen van een gevangeniscomplex pal op het Meccanotracé. Sinds maart 2010 vragen de pleitbezorgers van het alternatief om dat complex 48meter westwaarts op te schuiven, opdat het Meccanotracé niet dwars door een bedrijventerrein zou moeten worden aangelegd. Tijdens alle wettelijk voorziene inspraakprocedures rond de gevangenis werd die vraag formeel neergelegd. Maar ook die redelijke vraag werd consequent genegeerd.

Het Vlaams Parlement maakt dit voorjaar werk van een nieuw decreet over de besluitvorming rond grote investeringsprojecten. In dat decreet wordt de cultuur van de inspraakverlening verder versterkt, omdat de politiek naar eigen zeggen lering wil trekken uit het Oosterweeldebacle. Voortaan zal eerst grondig geconsulteerd worden, waarbij eenieder suggesties kan doen. Zodra de brede problematiek en mogelijke oplossingen in kaart zijn gebracht, zal men daarover onderzoek plegen. Pas daarna worden politieke beslissingen genomen. De contouren van het decreet zijn veelbelovend. Maar de huidige praktijk in het Oosterweeldossier maakt duidelijk dat de politieke wil om dat decreet ook in de praktijk om te zetten, er nog lang niet is.

Gisteren titelde De Standaard: ‘Uitvoering Oosterweel verloopt volop in stilte'. Dat is net het probleem. Die stilte is het geluid van de politieke achterkamer waar beslissingen ‘gebetonneerd' worden. Op de eerste publieke infoavond over de nieuwe Oosterweelverbinding met 19rijstroken aan het Sportpaleis is het intussen nog altijd wachten geblazen. De overheid zal die avond organiseren als het eigen project onaantastbaar geacht wordt.


DS, 29-03-2012 (Manu Claeys)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB